Het overlijden van Caroline Pauwels, aan de gevolgen van kanker, heeft opvallend veel mensen beroerd in de academische, politieke en bedrijfswereld. En dat is terecht. Zij was een uitzonderlijke vrouw die, door de manier waarop ze leefde en de waarden die ze uitdroeg, een soort referentie was geworden voor hoe we als mens in het leven dienen te staan en hoe we schijnbaar onoplosbare problemen dienen aan te pakken.

Onze collega’s van Business AM en Newsweek hadden het genoegen om met haar te mogen werken in één van haar laatste projecten. Ondanks haar ziekte, die haar toen al verplichtte om thuis te herstellen, vond ze toch tijd om met ons samen te zitten, om de komst van Yuval Noah Harari voor te bereiden die in januari 2021 voor een volle Lotto Arena een voordracht zou geven. Voor die gelegenheid wilde Caroline een eredoctoraat ‘Doctor Honoris Causa’ aan de Israëlische hoogleraar geven voor zijn jarenlange werk over de toekomst van de mensheid en de technologische revoluties die de mensheid mag verwachten.

Een uitzonderlijk charisma en een scherp brein

Twee zaken vielen ons toen op in onze ontmoetingen. Haar omgeving, met onder andere Patrick Stouthuysen en de huidige VUB-rector Jan Danckaert, straalden pure dankbaarheid uit dat ze haar nog eens konden zien, na een lang verblijf thuis. Ze had een ongelooflijk charisma en beheerste gedrevenheid, die het beste uit haar medewerkers haalde. Ze had geen behoefte aan een onvertogen woord, en hoewel ze toen al de gevolgen droeg van haar ziekte, voelde je je in de aanwezigheid van een uitzonderlijke persoonlijkheid zoals er in België weinig rondliepen.

Anderzijds was ze ook haarfijn en helder in haar beweegredenen om de professor een eredoctoraat te geven. Ze was een vertegenwoordiger van de Verlichting, van het gebruik van ons rationeel vermogen om in de zee van emoties waar we dagelijks doorzwemmen, onze problemen aan te pakken. Het was dan ook Socrates, de ‘oerfilosoof’, die ze aanhaalde om de prijs te verantwoorden. Professor Harari verdient die prijs “omdat wetenschap met vragen begint, heel Socrates-gericht. Dat is essentieel voor het onderwijs en daarmee voor de toekomst van onze kinderen.”

Dat was ‘vintage’ Pauwels. Zij was een zeer praktische persoonlijkheid -hoe kan je anders 2 grote organisaties leiden als de VUB en het Universitair Ziekenhuis Brussel – maar daarnaast was ze een inspirator en denker par excellence. Zij had een diepe kennis en eerbied voor de filosofen die de Westerse maatschappij gevormd hebben door hun denkbeelden. 

Van Albert Camus tot Hannah Arendt

De Joodse filosofe Hannah Arendt was één van die denkers die ze hartstochtelijk omsloot in haar referentiekader waar ze haar eigen leven op bouwde. De strijdbaarheid van deze vrouw, die de Holocaust overleefde, en die altijd weigerde om zich in een bepaald hokje te laten dringen, was een grote inspiratie voor haar. Ook zij was een onafhankelijke denker die zich niet in een bepaalde hoek wilde laten dringen maar altijd nieuwe perspectieven bood om naar de toekomst en de schijnbaar onoplosbare uitdagingen te kijken.

Ze was daarnaast een grote liefhebber van Albert Camus, begrijpelijk, omdat hij helemaal vertegenwoordigde waar zij heel haar leven voor heeft gestreden. Camus was op zoek naar de vrijheid maar besefte zeer goed dat je hiervoor moed en wilskracht nodig hebt om die weg aan te gaan. De weg naar die vrijheid ging voor haar via de Verlichting.

Ik ben een ‘possibilist’

De Verlichting met haar nadruk op het humanisme, de rede en de wetenschap paste voor haar als gegoten. Opvallend was echter de vierde waarde van de Verlichting die zij uitdroeg en die heel wat mensen beroerde en hoop gaf. Zij was een ‘possibilist’. In haar autobiografie ‘Ronduit’ legde ze uit wat ze daar mee bedoelde: “Ik weet niet of de dingen beter zullen worden, ik geloof wel dat ze beter kunnen worden.” 

Het is dit gegeven waarmee ze heel wat sceptici en doemdenkers overtuigde om toch net iets harder te werken om een oplossing te vinden en niet op te geven. Het is vandaag ‘bon ton’ om te vervallen -en daar zijn heel wat gegronde redenen voor als je ziet waar we als mensheid voorstaan- in een soort lethargie, een gemoedstoestand waar we onze schouders ophalen omdat de uitdagingen uitzichtloos zijn. Dankzij haar levenslust en haar scherpe brein toonde ze aan dat het geen zin had om te vervallen in een diep cynisme maar dat we als ‘Verlichte’ mensen wel altijd een stap vooruit kunnen zetten.

Zij kon het zoveel mooier zeggen: “De weg naar de vrijheid is een eenzame tocht. Op het eind staat ons, misschien, champagne te wachten. Maar de tocht zal ons uitputten. Courage!“

We zijn het aan haar verplicht om deze tocht voort te zetten in deze Trumpiaanse tijden.

Xavier Verellen is auteur en ondernemer. Zijn recente boek ‘Topsporters zijn CEO’s’, dat aantoont dat leiderschap het verschil maakt tussen kampioenen en superkampioenen, is te koop in de Standaard Boekhandel of online via https://topsporterszijnceos.businessam.be/