CD&V-voorzitter Joachim Coens brengt zijn partij opnieuw in moeilijkheden. Na alweer wat onbehouwen communicatie van zijn minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) over het o zo gevoelige thema van kinderopvang, ging Coens zelf in overdrive. Tweets én een opiniestuk leken nodig om Beke “te corrigeren”, maar daarbij creëerde de voorzitter vooral het beeld van een verdeelde en zwalpende partij. De rest van CD&V moest het verbijsterd gadeslaan. Steeds meer wordt met ergernis het parcours van Coens gevolgd. Die staat voor zijn herverkiezing eind dit jaar. Maar het draagvlak om Coens een nieuw mandaat te gunnen, wordt steeds kleiner. De brede partijtop wil echter vooral eenheid. “We moeten deze keer absoluut een consensus hebben aan de top. En die klaarheid is er voorlopig niet”, zegt een insider.

In het nieuws: “De hand die de wieg doet schommelen is de hand die de wereld bestuurt”, zo schrijft Joachim Coens in een opiniestuk in De Morgen. Die open brief is een langgerekt epistel om zijn minister Wouter Beke (CD&V) terug te fluiten.  

De details: Het onnodig en bijna stuntelig gesteggel tussen Beke en Coens legt de open zenuwen van CD&V helemaal bloot: zowel de voorzitter als de minister brengen de partij schade toe.

• “Voor alle duidelijkheid is CD&V tegen een beperking van het ouderschapsverlof in tijd”, zo schreef Coens gisteren in zijn open brief. “Meer nog: wij pleiten al jaren voor een uitbreiding naar achttien jaar. Als vader van vier studenten heb ik zelf ervaren dat de moeilijke periode niet altijd die van die eerste jaren is. Daarom moeten ouders zelf kunnen beslissen wanneer hun kinderen hen het meeste nodig hebben.”
• Die zet, een opiniestuk in een krant, om openlijk de eigen minister terug te fluiten, leidde tot grote ogen in de Wetstraat. Want daarvoor had Coens ook al ogenschijnlijk Beke de mantel uitgeveegd op Twitter. Daar had de CD&V-voorzitter het met grote trom over de (vele) eisen die zijn partij formuleert om gezinnen net méér ruimte te geven, in de vorm van meer ouderschapsverlof.
• Daarbij draaide alles rond een uitspraak van Beke in Humo, die ook op de voorpagina van De Morgen belandde: zo werkt het systeem van DPG Media nu eenmaal. “Waarom smeren wij dat uit over twaalf jaar, terwijl iedereen het erover eens is dat de eerste drie levensjaren cruciaal zijn? In landen waar begeleiders in de kinderopvang maar voor vijf kindjes moeten zorgen, is het ouderschapsverlof beperkt tot de eerste jaren”, zo luidt de volledige quote. Op de voorpagina werd dat: “Beke heeft ‘oplossing’ voor kinderopvang”.
• Frame of niet: de minister van Welzijn moest gisterenochtend de hele tijd schade ruimen. Onder meer de ‘natuurlijke achterban’ van CD&V, zowel de Gezinsbond als ACV reageerde immers vernietigend. En uiteraard stond de oppositie andermaal klaar om Beke te fileren, op basis van de voorpagina.
• Na de initieel warrige aanpak tijdens de coronapandemie, en recent heel de affaire rond de dood van een baby in een crèche in Mariakerke, is Beke aangeschoten wild in de Wetstraat. Zijn lot hing al een paar keer aan een zijden draadje, waarbij Coens achter de schermen openlijk zijn twijfels over zijn eigen minister al meermaals kenbaar maakte. En er loopt nog een Parlementaire Onderzoekscommissie naar die zaak.
• Deze keer deed hij dat dus expliciet, waarbij zeker de open brief toch een ongeziene praktijk is. Zo ontstond het beeld van een voorzitter die openlijk zijn eigen minister in de hoek duwt. Ook al wilde men dat ontkennen op de Wetstraat 89, het hoofdkwartier van de CD&V: daar liet men weten dat “alle communicatie is afgestemd met het kabinet van Beke” en dat “Beke helemaal niet in de wind gezet” werd door zijn voorzitter.
• Maar bedoeld of niet: de demarche van Coens leidde tot schade, en gaf de tekening van een hopeloos verdeelde partij. Dat werd nog aangewakkerd door Beke zelf, die op Twitter ook reageerde op zijn voorzitter en hem op zijn beurt leek te corrigeren. “In Humo pleit ik niet voor een beperking, wel voor een focus op de eerste 1.000 dagen. Die zijn belangrijk voor de ontwikkeling van een kind, en voor het hechtingsproces met de ouders. Dat is een cruciaal uitgangspunt als we werk willen maken van een globale hervorming van onze verlofsystemen”, zo tweette hij. Het leidde tot een stroom striemende kritiek van politieke tegenstanders, die de “enerzijds, anderzijds”-houding aanvielen.

De essentie: Er wordt duchtig nagedacht bij CD&V over de toekomst van de partij, en vooral haar leider.

• Wordt Joachim Coens de nieuwe Meyrem Almaci? Die trok vorige week het gordijn voor zichzelf dicht, na een voorzitterschap in haar partij dat uitgeleefd was. Of daarbij druk van de brede partijtop was om op te stappen, of dat ze er zelf genoeg van had: de versies lopen uiteen. Maar feit is dat ook Almaci zelf lucide genoeg was om de analyse te maken dat Groen nood had aan iets anders.
• Daarbij kreeg ze opvallend veel lof en respect toegewenst, na haar vertrek: over de doden niets dan goeds. Dat was vóór haar exit uit de Wetstraat wel even anders.
• Ook over Coens verschijnen al maanden minstens even kritische analyses, gevoed van binnenuit: de metaalmoeheid bij partij en pers is groot. Vanmorgen nog wordt Coens “ofwel incapabel, ofwel onmachtig” genoemd in Het Laatste Nieuws, er zijn prettigere dingen om te lezen. “Het is crisis bij Open Vld, het partijbureau staat daar maandag in brand, maar daarover schrijven ze met geen woord. Het moet weer over ons gaan”, zo zucht een CD&V’er vanmorgen over de malaise.
• Maar ondertussen is er niemand meer aan de brede top van de partij die kan ontkennen dat het maar niet draait onder het voorzitterschap van Coens. Daarbij steeds dezelfde mix van problemen:
  • Organisatorisch: Wie verwacht had om met Coens, een ingenieur en voormalige baas van de haven van Zeebrugge, uitstekende managementskills aan de top te krijgen, is eraan voor de moeite: de partij is na twee jaar nog steeds een chaos op bestuurlijk vlak, met hoog personeelsverloop.
  • Communicatief: De manier waarop de voorzitter zijn lijnen trekt, is zelfs voor de eigen partij een boeltje. Daarbij overschaduwen systematisch vreemde of zelfs provocerende stellingen de kernboodschap die Coens eigenlijk wil geven. Het is worstelen met de juiste toon, en zoeken naar de kalibratie van de boodschap: soms wordt veel te slap gecommuniceerd, soms net overdreven fel, zoals gisteren. Minstens even pijnlijk op dat vlak: gaat hij nu voor zijn herverkiezing of niet? Niemand kon het na zijn passage in de Zevende Dag eind januari zeggen of hij opnieuw kandidaat-voorzitter wordt of niet, toen het onderwerp werd aangeraakt.
  • Inhoudelijk: Een ledencongres in december had het orgelpunt moeten zijn van een vernieuwingsoperatie. Vooraf werden eindeloos veel kleinere trefpunten georganiseerd, zodat vele leden al lang gesatureerd waren. En omdat het congres nu uiteindelijk digitaal moest lopen, werden er eigenlijk nooit inhoudelijke discussies gevoerd. Niemand heeft het gevoel dat de partij daar echt heeft uitgelegd hoe en waarom ze andere accenten gaat leggen.
  • Strategisch: De belofte van Coens destijds bij zijn verkiezing in 2019, om de absolute troefkaart van CD&V meer uit te spelen, haar lokale verankering en met name haar grote groep burgemeesters, is niet waargemaakt. Integendeel: Coens joeg velen van hen tegen het harnas, door hen net niet genoeg, en zeker niet op cruciale momenten, te betrekken.
  • Praktisch: De schaduw van die andere kandidaat uit 2019, Sammy Mahdi (CD&V), blijft maar over de partij en de huidige voorzitter hangen. Bewust of onbewust, diens boek ‘Van Hol naar Vol’ was één langgerekt pleidooi om hem en niemand anders de sleutels van de Wetstraat 89 te overhandigen.
• Maar Mahdi beweert bij hoog en laag Coens te steunen, en geldt als een van zijn grote fluisteraars. Alleen, daarmee is Coens twee jaar na die strijd nog altijd niet af van de haast permanente vergelijking tussen hem en zijn veel jongere en verbaal sterkere uitdager van destijds. De meest recente peiling, waarin Mahdi in één klap de meest populaire CD&V’er werd, is extra olie op dat vuur.
• De aanhoudende kritiek vreet hoe dan ook aan de voorzitter. Ook gisteren leek hij al de commotie rond Beke en zichzelf niet te verstaan. Maar die houding leidt ertoe dat regelmatig gefluisterd wordt “dat hij het beu is”, of zelfs al een aantal keer tegen intimi zou aangegeven hebben de handdoek te willen gooien. Al wordt dat achteraf dan telkens met klem ook ontkend.
• In Damme wacht hoe dan ook nog altijd het burgemeesterschap. En mogelijk wordt dat, met een potentiële fusie met Knokke of Maldegem, een veel grotere job dan zijn huidige bevoegdheid daar.

The Big Picture: Coens heeft al wat stenen verlegd, maar blijft een vreemde eend in de bijt in de nationale politiek.

• De Wetstraat is een harde wereld, en Coens vormt daar geen uitzondering op. Onder collega-voorzitters is hij geliefd, eerder dan gehaat, niemand is al eens echt gebotst met de Dammenaar. Maar tegelijk ziet iedereen de gebreken: tijdens de regeringsonderhandelingen gold Coens niet bepaald als de best voorbereide of hardste man aan tafel.
• Zeker dat laatste wringt, ook bij de top van CD&V vandaag: de partij heeft altijd de aura gehad van de bestuurderspartij, de rentmeesters, waarbij de toppers sluw onderhandelden tijdens regeringsvormingen, en voorzitters achter zich systematisch een ijzersterke studiedienst, inclusief vertakkingen in de administraties, hadden zitten.
• Velen geven binnenskamers ook toe dat het premierschap nooit uit hun handen had mogen glippen in 2020, zeker in een Vivaldi-constellatie niet. Maar, “Coens had een andere agenda wat de casting betrof hé, hij wilde zijn eigen mensen zetten”, zo stelt een partijtopper.
• Coens hertekende zo in oktober 2020 de partijtop van CD&V eigenhandig: naast Hilde Crevits (CD&V), Wouter Beke (CD&V) en Benjamin Dalle (CD&V) die al in de Vlaamse regering zaten, en niet schatplichtig waren aan hem, schoven Vincent Van Peteghem (CD&V), Annelies Verlinden (CD&V) en Mahdi aan. Samen met de voorzitter maken deze zes tegenwoordig de partijtop uit.

De essentie: De vraag van de opvolging is ook niet beslecht, als er een alternatief voor Coens zou komen.

• Hoe dan ook is het zoeken naar wie nu de informele leider is, als dat dan niet de voorzitter zou zijn: de verhoudingen zijn volop aan het kantelen. Crevits is niet langer de ongecontesteerde numero uno achter de schermen, dat wordt door meerdere bronnen beaamd. Maar is het dan de vicepremier federaal? Dat ligt dan weer niet evident voor de nieuwkomer op Binnenlandse Zaken. Of is het toch Mahdi, de jonge uitdager? Niemand die het kan of durft zeggen.
• Tegelijk rijpt binnen die top wel meer en meer de consensus dat Coens zijn kansen op zijn. “Kijk, we respecteren hem allemaal omwille van zijn bijzonder goede buikgevoel: hij kan als geen ander omschrijven wat omgaat in la Flandre profonde. Maar tegelijk weten we dat hij niet de man is die ons naar nieuwe en broodnodige successen zal loodsen”, zo was maanden geleden al te horen bij een minister.
• Die staat niet alleen in dat oordeel, de echo’s zijn bij verschillende van de huidige kopstukken te horen. Al is men aan de brede top tegelijk niet zo zenuwachtig als enkele mindere goden in de partij, met name kritische Parlementsleden, die te pas en te onpas als bronnen opduiken in de pers om anoniem kritiek te spuien. Dat laatste is zodanig courant geworden dat een lijstje van ‘usual suspects’ circuleert, intern bij de CD&V-top.
• Alleen blijft de vraag: wat is het alternatief vandaag? Want net doordat niet duidelijk is hoe de verhoudingen aan de top liggen, houdt iedereen elkaar in een greep, en gebeurt er niets. Zo ook met Beke: de partij kreeg verschillende keren de kans om een gecontesteerde minister te vervangen, de schade was er. Maar Coens aarzelde, draaide en keerde, en uiteindelijk bleef alles zoals het was.
• “We moeten absoluut deze keer een consensus hebben aan de top. En die klaarheid is er voorlopig niet”, zo geeft een insider toe.
• Zo dreigt CD&V nog een vol jaar in de paralyse vast te zitten, zonder duidelijke leiding. Een toestand die enkel door Coens kan opgeheven worden, als hij zijn kaarten op tafel legt, en vol voor het voorzitterschap gaat of niet. Maar doet hij dat, dan kan hij meteen een forse tegenreactie verwachten: verschillende ambitieuze parlementsleden staan alvast klaar.
• Het alternatief is dat de top er toch uit raakt, en Coens netjes zijn kroonprins aanduidt, en net zoals Almaci vervolgens met bloemen en kransen overladen kan worden.

Opvallend: Diplomatieke rel met Rusland dreigt, want België zet 21 Russische spionnen aan de deur.

• Niet dat we de enige zijn: gisteren was het de beurt aan Nederland, Ierland en Tsjechië om samen met België een hele groep Russische ‘diplomaten’, lees: spionnen, het land uit te zetten. Eerder deed de VS al hetzelfde gedaan, net als Estland, Letland, Litouwen, Polen, Bulgarije en Slowakije.
• Maar het aantal is wel verbluffend: liefst 21 personen moeten weg. Nederland stuurt er 17 weg, Ierland vier en Tsjechië eentje. Elk land heeft het recht om diplomaten van een ander land de deur te wijzen, zonder dat er harde bewijzen op tafel moeten. Dat de EU het een beetje in groep doet, is om een al te felle tegenreactie tegen één land te vermijden.
• Minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) draaide daarbij tegelijk niet echt rond de pot. Ze schermde met “een bedreiging voor de nationale veiligheid”, als argument, en stelde dat de 21 Russen “betrokken zijn bij spionage- en beïnvloedingsactiviteiten”. Dat Brussel onder meer de hoofdkwartieren van de EU én de NAVO huisvest, verklaart alvast de grote aanwezigheid van de spionnen.
• Maar tegelijk wil Wilmès niet al te veel uitdagen: ze onderstreepte dat het niet om een bijkomende sanctie gaat tegen de Russen. “De diplomatieke kanalen met Rusland blijven open”, herhaalde ze.
• Of de Russen dat zo zien, valt af te wachten. Daar volgde meteen een boos communiqué tegen België, Nederland en Ierland. Ze hadden het over “ongegronde beschuldigingen”, en dreigen met represailles. Verwacht wordt dat Rusland op haar beurt nu een reeks Belgische diplomaten terugstuurt uit Moskou.

Genoteerd: Georges-Louis Bouchez (MR) ergert zich aan de nieuwe regels voor vakantie in het Franstalig onderwijs. “Dat we plots andere schoolvakanties hebben in de twee gemeenschappen, dat is een absurditeit van het Belgische federale model.”

• De tricolore Belgische vendel zwaaide vanmorgen nog even, op DH-radio, voor Georges-Louis Bouchez. Daar haalde de MR-voorzitter hard uit naar een nieuw decreet dat vanmiddag normaal gestemd wordt in de Franse gemeenschap: voortaan gaat men de zomervakantie in het Franstalig onderwijs hevig inkorten.
• Daarbij krijgt de Franstalige minister van Onderwijs Caroline Désir, een van de rijzende sterren van de PS, haar plannen er eindelijk door: de zomervakantie wordt ingekort, de andere vakanties worden uitgebreid.
• Alleen: één probleem, de Nederlandstalige gemeenschap én de Duitstalige volgen niet. In Vlaanderen blijven de schoolvakanties zoals ze nu zijn. Zeker in Brussel geeft dat veel praktische effecten: daar gaan een pak Franstaligen naar het beter gefinancierde Nederlandstalige onderwijs. Plots vallen de vakanties in veel gezinnen, waar gemengde systemen zijn, anders.
• Bouchez trok daarover vanmorgen helemaal de Belgische kaart:
  • “Het is te betreuren dat de scholen dus niet dezelfde kalender hanteren in de verschillende gemeenschappen. Dat zijn van het soort absurditeiten die gebeuren als we het Belgische federale model behouden.”
  • En nog: “Dit is de absurditeit van het Belgische federalisme. Het leven van de Belgen, dat is niet gefederaliseerd, dat is unitair, dat is een unie.”
  • En ook: “Wij zijn een land dat te klein is om de splitsing in nog kleinere delen nog pertinent te maken.”
  • Overigens maakte Bouchez al zijn punten in het Frans, zoals steeds: hij spreekt na twee jaar voorzitterschap nog altijd geen woord Nederlands in het publiek.
• Ook Alexia Bertrand, de fractieleider van de MR in het Brusselse Parlement, had al openlijk haar bedenkingen bij de hervormingen, net als de minister-president van de Franse Gemeenschap, ook een liberaal, Pierre-Yves Jeholet (MR).
• Maar de MR zou de MR niet zijn, als elders toch een andere stem klinkt: in Le Soir laat de fractieleider van de MR in dat Parlement van de Franse Gemeenschap, Diana Nikolic (MR), doodleuk weten dat haar fractie “de hervormingen zal steunen”. En ze sneert naar haar partijgenoten: “Dat debat in het Parlement heeft al plaatsgevonden.”

Vandaag op de agenda: Theo Francken (N-VA) zet nog maar eens de aanval in op minister van Defensie ‘Diva Dedonder’.

• Heeft de minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) nu speciaal een groter vliegtuig laten charteren, om de pers over te vliegen naar Letland, om zo een bezoek van haar goed in beeld te krijgen? Inclusief een zitje voor twee leden van de lokale pers van Doornik, toevallig de thuisbasis van Dedonder?
• Het is de vraag die vanmorgen de N-VA-defensieman Francken weer wil stellen. Hij heeft daarbij een nieuwe koosnaam bedacht voor de PS-politica: ‘Diva Dedonder’, zo noemt hij haar systematisch op z’n blog. De foto’s van de minister, blond haar met een zware zwarte blinkende zonnebril, mag u er zelf bij denken.
• Daarmee zet Francken zijn offensief tegen de PS-minister weer in een hogere versnelling. Bij haar aantreden haalde de N-VA’er hard uit, omdat Dedonder geen enkele kennis zou hebben van Defensie. Maar die overleefde ondertussen al een paar stormen (onder meer heel de affaire van Jürgen Conings) en leek de rug te rechten.
• “Ik heb respect afgedwongen. Zelfs Theo Francken begint me graag te zien, denk ik”, zo stelde ze nog tien dagen geleden in De Zondag.
• Of die halve liefdesverklaring nog overeind blijft, valt maar te bezien. Want Francken wil dus uitleg waarom de minister niet de eigen Falcons gebruikte, om zich met de pers te verplaatsen. In de plaats werd een groter toestel gecharterd, een Bombardier CRJ-900 die volgens Francken zo’n 100.000 euro zou gekost hebben.
• Dedonder reageerde overigens op het verhaal al aan deze nieuwsbrief: er was initieel een groter toestel voorzien via een internationale samenwerking. Maar dat is door de oorlog in Oekraïne voor militaire doeleinden in gebruik, vandaar dat men een toestel heeft gehuurd.