Op 17 juni lanceerde China zijn langverwachte Shenzhou-12-ruimtevaartuig. Het stuurde drie Chinese astronauten – of taikonauten – naar de Tianhe-kernmodule. De module zelf werd eind april gelanceerd en maakt deel uit van het permanente ruimtestation Tiangong, dat de komende tien jaar in een baan om de aarde zal blijven.

China’s bouw van een eigen ruimtestation komt voort uit het feit dat het land is uitgesloten van deelname aan het internationale ruimtestation (ISS), een gevolg van Amerikaanse zorgen over hoe de Chinezen de ruimtevaarttechnologie van de andere deelnemende landen zou kunnen stelen en gebruiken om zo de militaire capaciteiten van China te kunnen verbeteren. China liet zich hierdoor niet afschrikken en ging door met zijn eigen ruimteprogramma’s en allianties. Sindsdien heeft het land aangetoond dat het Chinese ‘merk’ van ruimtetechnologie zijn mannetje kan staan ​​in de internationale arena.

Met het Goddelijk Vaartuig uit het Goddelijk Land naar het Hemels Paleis van de Hemelse Heerser

Dat het zo snel een indrukwekkende staat van dienst met opmerkelijke verwezenlijkingen in de ruimtevaart heeft kunnen opbouwen is niet het enige dat China onderscheidt van andere nationale spelers. De regering heeft zich ingespannen om een ​​unieke Chinese ruimtecultuur tot stand te brengen om haar ruimtevaartprogramma te promoten en te verantwoorden. En hoewel de doelgroep voor veel van deze culturele creaties binnenlands blijft, zijn de ruimtevaartambities van China op verschillende manieren ook gericht op een wereldwijd publiek.

Misschien wel het meest voor de hand liggende voorbeeld hiervan is de naamgeving van de ruimtevaartprogramma’s – ze verwijzen allemaal naar de traditionele wortels van China. De naam van het ruimtestation Tiangong vertaalt zich als “Hemels Paleis”. En het was de residentie van de godheid die in de Chinese mythologie het hoogste gezag over het universum heeft, de “Hemelse Heerser”. De naam is bijzonder passend voor een Chinees ruimtestation, dat fungeert als een thuis in de hemel voor de taikonauten van het land. De betekenis van Shenzhou, de missies die taikonauten naar de ruimte brengen, is “Goddelijk Vaartuig”, wat ook een homofoon is voor een oude naam voor China, “Goddelijk Land”.

Yutu, het stampende konijn op de maan

China’s maanverkenningsmissies zijn ondertussen vernoemd naar de legendarische maangodin Chang’e. Het verhaal gaat dat Chang’e van de aarde naar de maan vloog nadat ze het elixer van onsterfelijkheid had gestolen van haar man, Hou Yi. Volgens de Chinese mythologie blijft Chang’e op de maan leven met haar konijnenmaatje, die zijn tijd doorbrengt met het stampen van het elixer van onsterfelijkheid in een vijzel voor de godin. Het konijn staat bekend als Yutu, of “Jade Rabbit”. De twee maanrovers van China, waarvan de tweede in 2019 als eerste op de andere kant van de maan landde, zijn ernaar vernoemd.

Een belangrijk onderdeel van deze maanlandingsmissie was Queqiao, een communicatiesatelliet. Die is vernoemd naar de mythe van de “Eksterbrug” die de “Koeherder” en het “Wevermeisje” over het gedeelte van de Melkweg verbindt in een romantisch volksverhaal. De satelliet fungeerde als een vitale communicatiebrug tussen de Chang’e-missiecomponenten en het Chinese missiecontrolecentrum.

De koppeling van China’s traditionele verleden aan zijn toekomstgerichte ruimtevaartactiviteiten dient om de identiteit van deze ruimtevaartprogramma’s als uitgesproken Chinees te versterken. Door deze prestaties te verbinden met het culturele erfgoed van het land, worden ze niet gepresenteerd als kopieën van wat de Russen, Amerikanen en Europeanen al verwezenlijkten. Het moet de Chinezen er ook aan herinneren dat hoewel de programma’s gericht zijn op de verste uithoeken van de ruimte, de toekomst van het land nooit zal worden losgekoppeld van zijn nationale en culturele wortels. Bovendien zijn deze legendarische namen een signaal aan de internationale gemeenschap dat de ruimte niet het exclusieve domein is van historische westerse figuren als Apollo of Artemis.

Een andere ruimtedroom dan die van de Amerikanen

In de afgelopen jaren hebben meerdere in China gevestigde bedrijven commerciële producten en promotiecampagnes met ruimtethema’s uitgebracht in samenwerking met China’s officiële ruimtevaartorganisaties. Maar misschien wel de meest opvallende promotie van China’s ruimtevaartambities zijn de films, die onder meer via Netflix ook tot bij ons geraken.

In 2019 werd de blockbuster sci-fi film “The Wandering Earth” uitgebracht. De film werd als een must-see gepromoot door de internationale mediaplatforms van de Chinese staat. Regisseur Frant Gwo heeft gesproken over het belang van de boodschap achter de film en beweerde dat China’s manier van denken over de ruimte enorm verschilt van de Amerikaanse ideeën daarover. Volgens Gwo droomt de VS ervan om uiteindelijk de aarde te verlaten om de mensheid naar andere planeten te verhuizen, maar de Chinese ruimtedroom is om het leven op aarde te verbeteren door het gebruik van wat daar wordt gevonden en de techniek die nodig is om die bronnen te ontginnen. De film promoot het idee dat we niet moeten proberen onze planeet te ontvluchten, maar dat we ernaar moeten streven haar te beschermen.

Terwijl de meeste commerciële producten met een ruimtethema gericht blijven op een binnenlandse markt, wordt de Chinese sci-fi steeds populairder in het buitenland. Boeken zoals “The Three Body Problem” van Liu Cixin, die het korte verhaal schreef waaruit “The Wandering Earth” werd aangepast, “Folding Beijing” van Hao Jingfang, dat ook wordt aangepast voor het scherm, en “The Redemption of Time” van Baoshu zijn allemaal bestsellers geworden.

Waarom science fiction?

Overheidsinstanties hebben de Chinese sci-fi filmmakers aangemoedigd om verhalen op te nemen die passen bij de bredere ideologische en technologische ambities van het regime. Dat wordt door politici erkend als een potentieel krachtig instrument voor het promoten van door de staat goedgekeurde verhalen.

Het fantasie-aspect van sci-fi kan verklaren waarom het genre internationaal wordt gepromoot in plaats van andere commerciële producten met afbeeldingen van echte Chinese ruimtemissies. In tegenstelling tot China’s toenemende capaciteiten in de ruimte, die door de VS als een bedreiging worden beschouwd, vormen de fictieve ruimteontwikkelingen van het land immers geen reëel risico. Door de achtergrond van een technologisch krachtig China te verwerken in onderhoudende en meeslepende verhalen, verkopen dergelijke verhalen een buitenlands publiek het idee van China als een ruimtemacht zonder het soort politieke discours dat zijn echte ruimteactiviteiten omringt. Het opzet is dat uiteindelijk een buitenlands publiek zich meer op zijn gemak gaat voelen met het idee van China als technologische wereldleider.

(bzg)