Alexander De Croo (Open Vld): die naam komt zowat unisono uit de onderhandelingen in het Egmontpaleis naar buiten, als toekomstige premier. Vandaag, vanaf 10 uur, zetten de zeven Vivaldi-partijen (PS, MR, Ecolo, CD&V, Open Vld, Vooruit, Groen, in die volgorde) de eindspurt in. De druk om dat te halen, is gigantisch: donderdag moet de nieuwe premier de regeerverklaring afleggen. Met hun finale onderhandelingen zetten de zeven meteen ook de Vlaamse regering flink in de schaduw. Daar houdt minister-president Jan Jambon (N-VA) z’n Septemberverklaring.

In het nieuws: Straks heeft dit land, na een onderhandeling die zestien maanden duurde, een volwaardige federale regering.

Ook in het nieuws: Jambon z’n belangrijkste speech van het jaar, overschaduwd.

De details: Het tempo waaraan beslissingen nu aan de onderhandelingstafel in Vivaldi erdoor gejast worden, is een beetje waanzinnig.

• “Het is zijn doel, al meer dan een jaar.” Een insider van de partij vat het mooi samen: Alexander De Croo (Open Vld) is een man met een plan. En dat plan eindigt straks meer dan waarschijnlijk in de Wetstraat 16.
• Daarmee zet de 44-jarige vicepremier mogelijk straks al de kroon op z’n politieke blitzcarrière. Want pas in 2009 dook hij op in de Wetstraat, toen hij een beetje als ‘outsider’ uit het niets voorzitter werd van Open Vld. Tot dan was hij actief geweest als consultant en ondernemer.
• Dat ‘outsider’ was wel relatief natuurlijk: z’n vader Herman De Croo (Open Vld) had er al een gigantische carrière op zitten als minister en partijvoorzitter van de liberalen. De ‘De Croo-machine’, een heel netwerk van lokale kopmannen, militanten en hun mobilisatiekracht, werd doorgegeven van vader op zoon, en toont tot vandaag haar interne kracht: elke kandidaat-voorzitter bij Open Vld die steun kreeg van De Croo, won sinds mensenheugenis de interne voorzittersverkiezingen.
• Zo ook Egbert Lachaert (Open Vld), die zich na een maandenlange campagne in mei tot voorzitter van Open Vld kroonde. Dat deed hij zonder enige steun van de brede partijtop, met één notoire uitzondering: De Croo. De vicepremier én stemmenkampioen van Open Vld schaarde zich met volle kracht achter z’n provinciegenoot.
• Beiden hadden zich heel fel afgezet tegen paars-groen, een keuze van voorganger Gwendolyn Rutten (Open Vld). Immers: ook zij lonkte naar het premierschap en had dat in november binnen handbereik. Maar daar staken Lachaert en De Croo een stokje voor. Zelfs in die mate dat ze zeer intensieve contacten opbouwden met N-VA-voorzitter Bart De Wever, en voluit voor paars-geel leken te gaan, toen Lachaert de interne verkiezingen bij Open Vld won.
• Maar een spectaculaire bocht van die nieuwe liberale voorzitter, die zich in augustus plots in de armen van de MR en vooral Ecolo en Groen stortte, leverde de coalitie op die vandaag gefinaliseerd wordt: Vivaldi.
• Daarbij ontpopte De Croo zich meer en meer tot de gangmaker, die op cruciale momenten met Conner Rousseau (Vooruit) de nota van de consensus schreef, én nu in de laatste dagen fors aan de kar trekt. Bovendien is er een grote druk om toch maar een Vlaamse premier te nemen, en het beeld van een door Franstaligen gedomineerde Vivaldi te doorbreken.
• En zo komt het dat een partij die pas vierde is in deze coalitie, en op 26 mei 2019 zelfs pas als zevende partij over de meet kwam, toch straks de Zestien zal gaan bemannen, als we alle insiders mogen geloven.
• Alleen in het socialistische kamp is men nog voorzichtig: “Het is echt nog niet uitgeklaard, weten ze het zelf eigenlijk wel al?”, zo is daar te horen. Maar waar veel insiders op zinspelen: de prijs voor de Zestien, zit die al ergens in het akkoord ingeweven? Dat moet vandaag blijken, in de finale uren van de onderhandeling.
• Al zijn verrassingen op het eind natuurlijk nooit uitgesloten: in 2014 kwam in de cruciale vergadering ook niet de premier naar buiten die iedereen verwachtte. Toen trok Charles Michel (MR) naar de Zestien, terwijl Kris Peeters (CD&V) achterbleef met het vicepremierschap, een wonde die nooit zou helen.

De essentie: Vivaldi zit op dit moment aan 11 miljard structurele meeruitgaven. Dat is niet te betalen. Zelfs niet voor de Zestien.

• Hoewel De Croo dus nog ‘jong’ is met z’n 44 jaar, heeft hij al veel ervaring op de teller. Hij en daarnaast Paul Magnette (PS), de coformateur, zijn veruit diegenen met de meeste ervaring aan tafel. Maar gisterenavond en -nacht bleek andermaal hoezeer het ontbreekt aan ‘metier’: geen een van de partijvoorzitters heeft ooit een begroting onderhandeld.
• Plus, er is het bijkomend probleem van de timing: die is “compleet crazy” volgens een insider. “Wat we hier op een aantal dagen al beslist hebben, aan maatregelen, dat is niet te geloven”, zo stelde een deelnemer.
• Maar een andere toponderhandelaar dringt aan: “Het zal sneller moeten. De twee coformateurs moeten toch tandje bijsteken nu“, zo is te horen. “Anders gaan we er niet komen.”
• Dat alles leidt wel tot één heel straffe vergadering, waarin alles nu samenkomt. Verschillende bronnen wijzen erop dat de Vivaldi-partijen wel allerlei maatregelen samen willen nemen, maar dat de teller daar nu wel al is doorgetikt naar liefst 11 miljard euro op de begroting.
• “Het gaat om structurele uitgaven, dus dat is echt gevaarlijk. Van alles zit erin, onder meer zelfs 200 miljoen voor ‘internationale klimaatfinanciering’, naast miljarden voor de pensioenen en de sociale zekerheid”, zo stelt een bron.
• “Die begroting moet echt steviger, dat is gewoon niet verantwoord nu“, zo is bij een andere onderhandelaar te horen. Want het cijfer waar men op mikte, zat rond de 4 miljard aan structurele meeruitgaven, dat is dus nog een heel eind weg van de 11 miljard waarmee men vandaag opnieuw is beginnen vergaderen.
• Een dossier dat zeker in het oog zal springen: de verhoging van de pensioenen. Daarin is nog niet getrancheerd. Maar een pensioen na 42 jaar of 45 jaar in dienst, of netto 1.500 euro, of bruto: het maakt een groot verschil. Die kleine lettertjes moeten uitgeklaard.
• En ook het dossier van de kernuitstap lag gisteren nog stevig op tafel. Iemand zal de rekening van de bijkomende gascentrales wel moeten betalen. Als de energiefactuur niet mag stijgen, moet dat wel ergens in de begroting afgedekt worden.
• Vraag blijft dan ook meteen hoe het aan inkomstenkant zit. Want de blauwe lijn, om geen extra lasten te gaan opleggen, hoe haalbaar blijft die als er dergelijke structurele meeruitgaven bijgeschreven worden?
• Anderzijds: de liberalen wilden net in omgekeerde richting gaan, en ook wat lastenverlagingen aankondigingen. Voorlopig blijft men daar steken op één magere lastenverlaging, het tarief van 6 procent btw in de bouw, voor renovaties: een trofee die de groenen straks ook zullen willen claimen.

Om te volgen: Zeker het communautaire deelakkoord wordt in de gaten gehouden.

• Gisteren en vannacht werd er wel al vooruitgang geboekt op een aantal sleuteldomeinen. Onder meer over de staatshervorming is een “akkoord gemaakt waarin toch iedereen eer zou moeten kunnen zien”, zo is te horen. Maar een andere bron aan tafel “is bang dat CD&V echt wel te weinig heeft binnengehaald“.
• In de institutionele discussie stond Joachim Coens (CD&V) immers lijnrecht tegenover Georges-Louis Bouchez (MR), maar vooral Jean-Marc Nollet (Ecolo). En die laatste lijkt bijzonder weinig te hebben toegegeven.
• Het zet Coens verder onder druk. De CD&V-voorzitter heeft de ogen in de rug, van een deel van zijn partij, die kritisch staat tegenover deelname aan het project, waarin paars zich als motor heeft ontpopt.
• En de CD&V-voorzitter had een aantal krachtlijnen meegekregen van zijn partijtop en partijbureau: een staatshervorming onderhandelen, én het premierschap uit handen van de liberalen houden.
• Ondertussen bereidt men bij CD&V opvallend genoeg een fysiek ledencongres voor, in de Elisabethzaal in Antwerpen. Dat betekent dat de partijtop daar stevige speeches zal kunnen houden, om koste wat kost de regeringsdeelname veilig te stellen, en zo de aanwezige CD&V-leden met een passioneel betoog over de streep te krijgen. Bij een digitaal congres vreest men veel meer een ‘wilde’ achterban, waar men geen greep op kan leggen.
• Al is te horen dat alvast aan de onderhandelingstafel Coens niet zenuwachtiger of lastiger rondloopt dan anders. Verschillende participanten loven z’n “constructieve houding”, en spreken over de noodzaak om “comfort te geven aan CD&V”.

De casting: Vivaldi wordt een stoet van nieuwe gezichten. Sommigen worden opgepoetst en opgeblonken om ‘nieuw’ te lijken.

• Eén voornemen van Vivaldi lijkt zeer uitgesproken: evenveel mannen als vrouwen in deze ploeg. Combineer dat met het lijstje van namen dat zoemt in de wandelgangen, en één en ander wordt meer en meer duidelijk.
• Om te beginnen: dit is hoe de verdeling van de ‘punten’ eruitziet, als alle mathematische logica wordt toegepast:

• Hierbij wordt Groen ietsje ‘overbedeeld‘, met dan twee volwaardige ministers, en krijgt Ecolo iets ‘minder’, met maar één staatssecretaris, maar wel de voorzitter van de Senaat.
• Houden we verder rekening met de verhouding man-vrouw, waarbij aan elke partij gevraagd wordt om zoveel mogelijk evenveel mannen als vrouwen te sturen, en vullen we de namen in die het meest verwacht worden, dan ziet de puzzel er voorlopig zo uit:

Merk het volgende op:

• Voor Open Vld moet er absoluut één vrouwelijke staatssecretaris komen. De namen van zowel Goedele Liekens (Open Vld) als Gwendolyn Rutten (Open Vld) zijn uitgesloten. “Een verrassing”, zo is te horen.
• Voor Groen is Tinne Van der Straeten “voor 95 procent een zekerheid“, zo stelt een insider. Zij maakte indruk met haar dossierkennis.
• Bij CD&V is er een heus intern offensief bezig om Nathalie Muylle (CD&V) toch in de regering te houden, ook al wil voorzitter Coens ’tabula rasa’, en alle huidige ministers weg.
• Tegelijk wijzen bronnen erop dat die ‘verjonging en vervrouwelijking‘ dan toch zowaar Servais Verherstraeten (CD&V) op de post van vicepremier zou brengen. De huidige fractieleider zette deze week alle zeilen bij om z’n voorzitter te steunen, én hij heeft Beweging.net achter zich.
• Bij Vooruit is het echt koffiedik kijken, maar voorzitter Rousseau wil én ervaring én iemand nieuw brengen. Dat moeten dan één man en één vrouw zijn.
• Aan Franstalige kant zijn vrouwen als Sophie Wilmès (MR) maar ook Karine Lalieux (PS) en Nawal Ben Hamou (PS) quasi-zekerheden, als de pariteit tussen man en vrouw er komt. Ecolo levert ook twee vrouwen, normaal gezien Marie-Colline Leroy en Bénédicte Linard.

Voor we het vergeten: Jan Jambon (N-VA) moet de speech van het jaar houden in zijn rol.

• Was Geert Bourgeois (N-VA) soms nog wat te veel een partijman, die maar moeilijk sfeer kon maken in z’n eigen regering, dan is Jan Jambon duidelijk iemand die loskomt van de eigen N-VA. Want bij de Vlaamse coalitiepartners, die op de eigenste dag met hun voorzitters een coalitie aan het onderhandelen zijn waarbij ze grote partner N-VA ruwweg aan de deur zetten, voorlopig geen onvertogen woord over Jambon.
• De N-VA-kopman lijkt z’n Vlaamse regering en diens harmonie te laten voorgaan op de woede die in de partij opborrelt over het aan de kant gezet zijn federaal.
• Jambon wil vandaag in z’n Septemberverklaring vooral een soort ‘doorstart’ maken, en tonen dat zijn regering ‘slagkrachtig’ is. De Vlaamse regering heeft immers in coronatijden forse klappen gekregen: op geen enkel moment toonde de Vlaamse ploeg zich in staat om de chaos, die vanuit het federale niveau binnensijpelde (met elke dag ellenlange vergaderingen van de kern, en een besluiteloze premier) een halt toe te roepen.
• Integendeel: ook de Vlaamse minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) kreeg bakken kritiek te verwerken, en op een bepaald moment wankelde z’n stoel zelfs, toen de eigen zuil begon te duwen. Maar de N-VA-minister-president kwam zelf in de problemen, toen hij in de affaire Chovanec zwaar onder vuur kwam te liggen. Het beschadigde verder het imago van de Vlaamse ploeg.
• Vandaag moet Jambon dus een beeld bewerkstelligen van een ‘verenigde regering’, die er ‘klaar voor is’.
• De parel aan de kroon is een “Vlaams relanceplan“, dat na de economische ram van COVID-19 opnieuw zuurstof moet geven aan Vlaanderen. En uiteraard wordt er ook rekening gehouden met de andere dreigende ramp: de brexit.
• Jambon zal dus onderstrepen dat er “investeringen komen”. Zeer forse zelfs. De begroting mag daarvoor grotendeels sneuvelen, zoals ook in de rest van Europa gebeurt: men gaat uit van een Vlaamse begroting die op een tekort van 6,1 miljard euro afklokt.
• Klein, maar niet onbelangrijk detail overigens: voorzitter Liesbeth Homans (N-VA) moet zich laten testen op corona vandaag en kan de zitting niet leiden.
• Daardoor komt ene Filip Dewinter (Vlaams Belang) een hele Septemberverklaring lang de zaak in goede banen leiden.

Na de betoging: Het quarantainedebat.

• Twee maten en twee gewichten: dat is de kritiek die Vlaams Belang vaak heeft over de media, of collega-politici. Dat zij, als Belangers, vaker onheus behandeld worden.
• Maar na hun massabijeenkomst op de parking C van de Heizel, waarbij de partij toch een indrukwekkend aantal wagens en vlaggen wist bijeen te brengen, moeten toch wat vragen gesteld worden over het juist naleven van de coronaregels. Zo stonden op een bepaald moment alle betogers samen, om voor een podium met vlaggen te zwaaien. Daarvan zijn erg veel beelden te vinden.
• En dat krijgt een staartje. Immers: de Vlaams Belang-fractie pakte een aantal parlementsleden van het Vlaamse Parlement zeer hard aan, toen die aan de betoging van Black Lives Matter hadden deelgenomen, en daar de regels van social distancing zichtbaar niet hadden gevolgd. Bij Vooruit gingen onder meer zo fractieleider Hannelore Goeman en anderen in een zelfopgelegde quarantaine. Maar Jos D’Haese, fractieleider van PVDA, deed dat toen niet, en kreeg daar bakken kritiek over, van Chris Janssens, de fractieleider van Vlaams Belang.
• Alleen, zondag werden op de parking C van de Heizel duidelijk die regels ook niet gerespecteerd. Onder meer foto’s van diezelfde Janssens tonen duidelijk dat hij midden tussen het volk stond, wel met mondmasker, maar op minder dan 1,5 meter.
• Goeman maakte al duidelijk dat zij er nu op staat “dat de Vlaams Belang-fractie nu collectief in quarantaine gaat“.
• En vooral Dewinter, die dus straks de zitting zou moeten leiden, viseert ze: “Onaanvaardbaar en onverantwoord dat Dewinter straks de zitting leidt. Iemand die gisteren de coronaregels aan z’n laars lapte hoort in quarantaine, niet in een voorzittersstoel“.
• Verwacht dus nog wat vuurwerk, aan het begin van de zitting, in het Vlaams Parlement.

Ook gezien: Toch wat ruis op de lijn tussen N-VA en Open Vld.

• Dat het nooit meer helemaal goedkomt tussen N-VA en Open Vld, is een open deur intrappen. Bart Somers (Open Vld) en Jan Jambon (N-VA) kunnen dan vandaag wel even fake “dikke kameraden” zijn, de waarheid is toch iets donkerder.
• Mathias De Clercq (Open Vld), Gents burgemeesters en Vlaams Parlementslid, postte gisteren een beeld van de Vlaams Belang-meeting, met daarop twee gele vestjes te zien, eentje van het Belang en eentje van N-VA. Op de meeting werden geen N-VA-parlementsleden of kopstukken gespot, maar een aantal lokale mandatarissen en leden van N-VA ging wel.
• Alleen, De Clercq zette er volgende tekst bij: “Eindelijk samen, eindelijk verenigd. Eindelijk thuis.“
• Dat schoot helemaal in het verkeerde keelgat van veel N-VA’ers. Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA), toch een coalitiepartner van De Clercq, verwoordde het zo op Twitter: “Wie is de echte bondgenoot van de antipolitiek? Mijn partij of de stokende haatsmurf die alles op een familiaal schoteltje kreeg en spuwt in het gezicht van mensen die terecht boos zijn en protesteren. Van deze parvenu hoeft werkelijk niemand lessen in democratie te krijgen.”

Goed geluisterd: N-VA-voorzitter Bart De Wever tekent de lijn.

• Wie ondertussen denkt dat N-VA en Vlaams Belang nu vier jaar zoete broodjes gaan bakken, en 2024 onvermijdelijk het jaar van een ‘Vlaams front’ zal worden, moet toch eens goed het interview met De Wever van De Zevende Dag herbeluisteren.
• “Ze zijn niet aantrekkelijk als partner. Ze blijven onder Tom Van Grieken een extreemrechtse antivreemdelingenpartij die vooral extreem nuttig is voor de linkerzijde, want elke stem voor Vlaams Belang telt voor hen niet mee”, zo stelde hij. Dat klonk niet bepaald als een man die een grote frontvorming voorbereidt.
• De Wever herhaalde er z’n nieuw pleidooi om het kiesstelsel te hervormen. Hij wil naar een first-past-the-post-systeem, waarbij in elke (kleine) kieskring enkel de eerste partij een zetel haalt. Dat zou betekenen dat je naar een hertekening van het landschap gaat, waarbij plots een links en rechts blok ontstaat. Extreemrechts heeft het in dergelijke systemen niet onder de markt, al blijkt dat ze in sommige landen (bijvoorbeeld Italië) ook net heel zwaar kunnen gaan wegen op de uitslag.
• Maar De Wever ziet het vooral als een methode om eindelijk dan, met een volwaardig mandaat, vanuit Vlaanderen de confederale staat te gaan onderhandelen, logischerwijze met de PS.
• Overigens was België lange tijd een land met dergelijk kiesstelsel. Maar dat werd eind 19de eeuw aangepast, net omdat het land dreigde in twee te breken: een solide katholiek Vlaanderen kwam tegenover een socialistisch en liberaal zuiden van het land te staan. Een electoraal effect dat zich opnieuw voordeed toen simpelweg ‘ja’ of ‘neen’ moest gekozen worden over het lot van Leopold III.