Vandaag brengt Paul Magnette (PS) opnieuw verslag uit aan de koning. De Vlaamse liberalen lijken alvast klaar voor paars-groen: nu CD&V nog?

Wat gebeurt er precies? Straks moet Magnette naar het Koninklijk Paleis, meer dan waarschijnlijk geeft hij daarna opnieuw een persconferentie. De informatieronde van de PS-voorzitter lijkt zo steeds meer in een echte regeringsvorming over te gaan. De informateur neigt richting de volgende soort regering:

• Eentje die een aantal sociale maatregelen neemt (pensioen verhogen onder andere),
• die weinig extra belastingen zou heffen (er is sprake van een vliegtaks),
• die budgettair richting een evenwicht werkt, in samenspraak met de EU, zonder al te veel te gaan snijden,
• die quasi geen communautaire maatregelen zou nemen.
• Een regering zonder N-VA dus, waarbij de socialisten, liberalen en groenen de as van de regering vormen.

In het nieuws: Bart Somers (Open Vld) gaf in elk geval een forse ruk aan het paars-groene verhaal door uit te halen naar Bart De Wever (N-VA) en co. Somers stelde op VTM Nieuws dat “een blinde kan zien” dat N-VA niet in de regering wil: “Zij hebben een traject en een geschiedenis van het weglopen van hun verantwoordelijkheid op federaal vlak”, sneerde Somers. Intern bij de liberalen klinkt het dat de N-VA er voor hen zeker niet af moet, wel “dat ze bij N-VA nu eens moeten bewegen”.

De tegenreactie: N-VA-ondervoorzitter Lorin Parys reageerde op Somers: “Het is opmerkelijk dat ze ons aanvallen, want de sleutel ligt bij Open Vld. Zij kunnen zeggen dat paars-groen géén optie is. En dan kunnen de onderhandelingen in alle ernst met N-VA beginnen”, zo stelde hij. Vraag is of die veel kans op slagen hebben. In de periode van preformateurs Geert Bourgeois (N-VA) en Rudy Demotte (PS) onderhandelden Waalse socialisten met Vlaamse nationalisten, zonder dat de liberalen echt aan tafel zaten. Tot hun grote frustratie overigens: toen Charles Michel (MR) uiteindelijk op de hoogte gebracht werd van de PS-N-VA-plannen reageerde hij uiterst giftig, zeker over het communautaire. Maar hoe dan ook, in de vorige onderhandelingsperioden kwam het niet tot een deal. Iedereen wijst er nu overigens fijntjes op dat het de N-VA was, en niet de PS, die niet langer wenste dat Bourgeois en Demotte verder deden.

De échte vraag: Toch is het duidelijk dat de PS met Paul Magnette, na de mislukking van Bourgeois en Demotte, er nu al weken alles aan doet om wél een doorbraak te forceren. Voor de hand ligt dan een paars-groene coalitie of een regenboog. Maar het spel is nog steeds niet gespeeld:

• Nog steeds hangt de N-VA er immers aan. Ze laten zich er niet af rijden, stappen niet zelf op. En de PS doet voorlopig voor de schermen geen moeite om de N-VA eruit te duwen: de aanwezigheid van liefst 10 partijen komt Magnette handig uit, om iedereen tegen elkaar uit te spelen.
• De as van paars-groen, of breder, een regenboog wordt dichter naar elkaar gebracht. Zeker na lekken vorige week is duidelijk dat de neuzen in die richting staan, bij de essentiële spelers voor een zo’n coalitie: rood, blauw en groen.

In de wandelgangen: Een belangrijke wijziging in de onderhandelingen sinds het tijdperk-Magnette is dat er plots voor bepaalde partijen in ‘families’ wordt onderhandeld. Zo verschijnen de socialisten regelmatig samen, PS én sp.a dus, en komen ook de liberalen, Open Vld en MR, als één delegatie bij de informateur. En ook de groenen doen het zo. Zeker dat laatste mag niet verbazen:

• Ecolo en Groen zitten in dezelfde fractie, dat de ene wél en de andere niet tot een regering zou toetreden lijkt echt ondenkbaar. Deze zomer was het veto van Ecolo nog de reden dat Groen er uiteindelijk ook radicaal werd afgereden: “Wat komen jullie hier nog zoeken”, sneerde De Wever toen naar Meyrem Almaci en Kristof Calvo. Uiteindelijk mislukte paars-geel toch nog niet.
• Voor de socialisten en liberalen geldt dat ‘samen uit, samen thuis’ in de feiten helemaal niet. Integendeel. Bij de sp.a lijkt de nieuwe voorzitter, Conner Rousseau, eerder ‘gevangen gezet’ in een ‘familiale onderhandelingsstrategie’. Het is een publiek geheim dat Rousseau echt niet warm loopt van regeringsdeelname. Maar zowel voor Magnette als voor de oude garde bij de sp.a is het ondenkbaar aan de kant te blijven staan als de PS de regering vormt.
• Open Vld zat de afgelopen jaren inhoudelijk helemaal niet steeds op de lijn van MR, integendeel. Ook op menselijk vlak waren de relaties moeilijk, nadat de Open Vld niet meegewerkt had om Michel II de lucht in te houden. Vandaag zijn de brokken gelijmd: sinds Sophie Wilmès (MR) premier mocht worden, is alles koek en ei. Voor Open Vld is de familiale alliantie, ‘onderhandelen als één’, de beste methode om zich te verzekeren van regeringsdeelname.
• De christendemocraten komen opvallend genoeg dan weer niet samen langs. Inhoudelijk zitten het cdH en CD&V wel op andere lijnen, maar niet meer of minder dan MR en Open Vld. Het gaat er vooral om dat Magnette het cdH ook achter de hand houdt, of eventueel ook CD&V, zonder dat de ander mee moet doen. Een regenboog-coalitie kan dus met een flinke streep oranje, of een dun lijntje.

Om rekening mee te houden? Zowat iedereen wijst erop dat de Vlaamse liberalen mentaal veel dichter tegen een paars-groen project staan dan de christendemocraten. Voorzitter Gwendolyn Rutten (Open Vld) kan nog steeds lonken naar het premierschap, ook al ligt dat binnen en buiten haar partij uiterst gevoelig. Met Magnette draait het goed, zo is te horen. De informateur speelt handig in op persoonlijke ambities van onderhandelaars: hij schaakt op meerdere borden tegelijk. Maar ook bij de rest van de blauwe partijtop, onder meer Patrick Dewael, Maggie De Block en zelfs Alexander De Croo, is het doorgedrongen dat een paars-geel verhaal zeer moeilijk wordt: PS en N-VA vinden elkaar maar niet. Somers mag dus ‘observeren’, in de hoop dat N-VA toch nog springt.

Waarom dit van tel is: Ondertussen kijkt iedereen wel naar CD&V. De christendemocraten lijken aan de top meer verdeeld dan Open Vld. Afgelopen maandag ontstond het beeld op het partijbureau dat die top klaar was voor een regenboogcoalitie. Berichten daarover veroorzaakten irritatie, werden ontkracht, en bleven toch wat hangen in het onduidelijke. Ja, CD&V is niet enthousiast over oppositie, Hilde Crevits stelde het zo ook in het partijbureau. Maar neen, CD&V wil niet ten alle prijzen in de federale regering zonder N-VA. Zo’n regenboogcoalitie dreigt immers de Vlaamse regering mét N-VA te destabiliseren. “Het moet mét N-VA”, zo blijft men met therapeutische hardnekkigheid herhalen. Of liever: “Een regering met een meerderheid aan Vlaamse kant”. Binnen CD&V gelooft men, anders dan bij de liberalen, dat dat nog steeds kan met N-VA. Voor de schermen wordt dat herhaald, en ook in de spin en zelfs interne de fractievergaderingen, waar men overigens best oplet wat men zegt, zoals recente lekken naar de pers bewezen, komt die boodschap steeds terug. Maar uiteraard blijft zo de vraag open: wat als het niet lukt tussen N-VA en PS?

Wat speelt mee: Bij Open Vld wil men liefst dat CD&V ‘meespringt’ in andere scenario’s, en stopt met twijfelen. “CD&V moet eens weten wat het wil”, stelde Maggie De Block daarover fel bij journalist Jan Demeulemeester afgelopen week. “Ze moeten hun boel op orde krijgen. En best zo snel mogelijk”, is nu te horen bij de liberalen. De blauwe analyse is immers dat de PS handig gebruik maakt van het machtsvacuüm bij de christendemocraten om de boel uiteen te spelen: een ferme Open Vld en CD&V zouden schouder aan schouder veel meer druk kunnen zetten op Magnette om zo een minder ‘rood-groen’ regeerakkoord te krijgen. Maar nu is het lastig werken tussen de meer ‘rechtse’ potentiële coalitiepartners van een regenboogcoalitie, als niet eens duidelijk is of die wel ‘aan boord zijn’. Bij CD&V is men niet onder de indruk van de blauwe analyse: “Onze lijn is nog steeds en consistent dezelfde als na de verkiezingen. We hebben onze boel op orde.”

Vervelende parlementaire context: De irritaties over de ethische dossiers (abortus en euthanasie) doen ook al geen goed aan enige regenboog-ambities. “Wij zijn nog steeds coalitiepartners”, zo stelde CD&V-onderhandelaar Servais Verherstraeten verontwaardigd over de paars-groene ijver om in het parlement ethische dossiers zonder overleg erdoor te rammen. Maar van een oranje-blauwe as in de restregering is geen sprake meer: premier Sophie Wilmès doet geen enkele moeite om de boel wat bijeen te houden, zo is het gevoel bij CD&V. Als Zweedse erfgenamen samen in een regenboogcoalitie stappen, en de erfenis van Michel I verdedigen, het lijkt een illusie die meer en meer verdampt.

En nu? Met Open Vld aan boord is een regering ‘maakbaar’: rood, blauw en groen hebben samen net 76 zetels in de Kamer. Maar in zo’n scenario moet Magnette zich zeker verzekeren van de steun van het cdH, en blijft het bovendien bijzonder krap aan Vlaamse kant. Afwachten of Magnette op dat scenario doorduwt. De kans dat hij blijft CD&V bewerken, om hen toch aan boord te krijgen, is veel groter: een echte regenboog, met een dikke streep oranje, is om tal van redenen toch comfortabeler werken.