Vanmorgen staan een hele reeks partijvoorzitters met de rug tegen de muur. Als Vivaldi er niet komt, ziet het er slecht uit voor een pak volk, dat de sprong waagde om samen een regering te vormen. Maar Georges-Louis Bouchez (MR) heeft ze allemaal in een houdgreep: hij kan altijd terugvallen op de royale buit van z’n partij in Wilmès II. De kans is dus groot dat de anderen zullen moeten plooien voor de MR-voorzitter. Maar hoe daar ooit een stabiele, constructieve regering uit kan komen, is de vraag van één miljoen.

In het nieuws: Een cruciale dag, alweer, voor Vivaldi.

De details: Weg sfeer, maar er resten weinig opties.

• “T.I.N.A.” Dat is hoe vanmorgen een hoofdrolspeler de toestand samenvat. “There is no alternative“, zo leest die afkorting: er is geen alternatief. Die conclusie overheerst, een dag nadat een heftige ruzie de Vivaldi-onderhandelingen openbrak.
• Daarbij kwam alle ingehouden woede over de houding van Georges-Louis Bouchez van de afgelopen dagen, weken zelfs, naar boven: er werd de MR-voorzitter manifest “sabotage” verweten, een “onwerkbare houding”, en een “eisenpakket dat compleet onrealistisch” is.
• De steen des aanstoots was het wegblijven van Bouchez, die om 11 uur zondag plots verdween voor een partijbureau, terwijl aan alle voorzitters net gevraagd was de agenda’s vrij te maken. Om 13 uur zou hij terug zijn, maar hij verscheen zelfs daar niet op de afspraak: pas om 13.45 uur kwam hij toe.
• Ondertussen was het brandbominterview in Humo ook al leesbaar voor alle andere voorzitters. In de gangen van de vergaderruimte stond PS-voorzitter Paul Magnette vloekend de quotes te bekijken van z’n collega: onder meer de uitleg dat Magnette “aan verschillende gesprekspartners altijd verschillende zaken zegt”, wat Bouchez naar eigen zeggen “danig stoorde” en ook het dictaat “dat de partijvoorzitters niet in de regering mogen”, het viel allemaal bijzonder zwaar.
• Uiteindelijk werd zelfs premier Sophie Wilmès (MR) erbij gehaald om de zaak wat te reanimeren: zij, Alexander De Croo (Open Vld) en Egbert Lachaert (Open Vld) trokken dan in een aparte ruimte met Bouchez, waarbij de decibels hoog oplaaiden. Het is een publiek geheim dat de premier op een heel andere koers zit dan haar voorzitter: ze wil gewoon absoluut dat er een regering komt, dat Vivaldi lukt.
• Maar het gebeuk van Lachaert en Wilmès leverde niets op: de MR-voorzitter toonde zich niet echt onder de indruk, en heel het gezelschap ging uiteen.
• Op het nabijgelegen plein aan de Zavel gingen overigens de liberalen nog iets drinken: daarbij deelden de MR en Open Vld vrolijk een tafeltje. Wat de Vlaamse liberalen nog niet wisten: MR-voorzitter Bouchez had ondertussen in Le Soir en La Libre wel laten lekken dat hij “als enige de liberale waarden aan tafel nog verdedigt”, want dat “Lachaert als preformateur de kerk in het midden moest houden, en De Croo als kandidaat-premier met niemand ruzie wil”. Van je blauwe vrienden moet je het hebben.
• Maar het is opvallend: in de Franstalige pers zette de MR alle zeilen bij om haar positie als ‘normaal’ te duiden, en gewoon heel de zaak af te doen als “hard onderhandelen”. En zoals al maanden het geval is: met dat fabeltje komt Bouchez voorlopig weer weg.
• Daarbij is overigens het precieze eisenpakket van de MR niet eens duidelijk, voor de anderen rond de tafel: willen ze nu écht het premierschap, of écht gewoon de rekening van de Europees Commissaris niet betalen? En moet de staatshervorming echt in quasi al haar aspecten gekelderd, net als een meerwaardebelasting?
• Het lijstje eisen van die ene gesprekspartner is ondertussen zo absurd, dat het niet meer werkbaar is. Maar toch moet men voort. “Vermoedelijk zullen ze wel weer plooien. En dan zet je meteen de context van hoe wij hier vier jaar gaan moeten werken”, zo is zuchtend bij een betrokkene te horen.

De essentie: Een chantageregering, dat lijkt Vivaldi wel te worden. Want elke partij aan tafel dreigt veel te verliezen.

• “Altijd bereid om samen een sterke regering te maken.” Dat sms’te Bart De Wever, de N-VA-voorzitter, gisterennamiddag naar verschillende partijvoorzitters aan tafel bij Vivaldi. Zo gaf hij zelf vanmorgen eerlijk toe tijdens een radio-interview op Joe FM. Daarmee tekent de N-VA alvast een mogelijke exitroute uit voor de anderen. Maar de vraag is of die daar überhaupt ooit op kunnen ingaan.
• Voor Open Vld is het wel heel duidelijk dat de afgrond dreigt, als dit mislukt:
  • Nadat Egbert Lachaert zich maandenlang bijzonder kritisch ten opzichte van paars-groen én Vivaldi (“Absoluut niet mijn voorkeurscoalitie”) opstelde, maakte hij als voorzitter een bocht van 180 graden, en ging vol voor Vivaldi.
  • Hij blies samen met Bouchez heel paars-geel op, en was “één en ondeelbaar”. Meteen begon Open Vld ook plots een veel ‘Belgischere koers’ te varen: een nieuwe unique selling proposition, volgens de Vlaamse liberalen.
  • De posten waren ondertussen al zo goed als uitgedeeld bij de liberalen, waarbij De Croo ook bijzonder dicht bij de Zestien was geraakt.
  • Het contrast tussen die toestand en de dreiging van verkiezingen, is gigantisch: de Open Vld zal er dus alles aan doen om de brokken te lijmen.
  • Te meer omdat Lachaert persoonlijke verantwoordelijkheid draagt: hij is preformateur en opdrachthouder, en wil straks absoluut geen mislukking moeten aankondigen.
• Ook voor CD&V dreigt enorme schade:
  • Joachim Coens (CD&V) heeft helemaal de bocht genomen. Met zijn voorstel om Hilde Crevits (CD&V) premier te maken, heeft hij bovendien getoond dat hij de Vlaamse regering wil opblazen en z’n huidige vicepremier onder de bus wil gooien. Nu moeten terugkeren naar de N-VA is dus extra pijnlijk.
  • Ook tactisch moet dan het roer helemaal omgegooid: zeker de ACW-vleugel stond al te juichen van geluk over Vivaldi. Dat had de langverwachte breuk met rechts en Vlaams opgeleverd in hun dromen.
  • Bovendien staat een hele reeks ministeriabelen al te trappelen in de gang: hele lobbymachines zijn al in gang gezet om toch maar deze of gene minister te maken. Persoonlijke carrières gaan voorop, een nieuwe generatie moet duidelijk plaats krijgen.
• Zowel Groen als Ecolo zijn desperaat:
  • Maandenlang hebben de ecologisten bijna wanhopig gewacht op Vivaldi. Hun ultieme droom leek uit te komen toen Bouchez hen, samen met Lachaert, kwam vragen om samen een persberichtje te maken om de preformateurs Paul Magnette en Bart De Wever in augustus te torpederen.
  • Maar elke verandering van scenario kan betekenen dat zij er ultiem alsnog zouden uitvallen. En dat terwijl ook hier verschillende kopstukken gewoon open en bloot stellen dat ze in de regering trekken, en “klaar zijn voor verantwoordelijkheid”. Van de hemel naar de hel dus, als niet met Bouchez een akkoord gevonden wordt.
• Voor de PS is dit een zeer zware situatie:
  • Paul Magnette heeft zich de afgelopen weken zeer ‘zen’ moeten tonen. Want hoewel Lachaert en Bouchez samen zijn missie met De Wever opbliezen, toonde de PS-voorzitter zich op geen enkel moment vindicatief: integendeel, hij ging vol voor z’n ‘droomcoalitie’.
  • Alleen haalt hij nu wel z’n intellectuele gram: Bouchez toont in geuren en kleuren aan, ook ten opzichte van Lachaert, dat die gewoon z’n rol van saboteur blijft spelen, ook binnen Vivaldi. Helaas voor hem, met die “I told you so” koopt de PS-voorzitter voorlopig niets.
  • Integendeel: de houding van Bouchez leidt ertoe dat alvast één zaak duidelijk lijkt, het premierschap van Magnette moet en zal getorpedeerd worden. Kan de PS die vernedering slikken, en moet zij dan ultiem toch buigen voor de chantage van de grote rivaal?
  • Eén element dat meespeelt: in maart maakte Magnette volgens ingewijden een ‘cruciale fout’ door z’n akkoord met de N-VA niet te honoreren, om een noodregering te maken, en de MR zo in een royale zetel te zetten, en zeven ministerposten plus het premierschap weg te geven. “Daar is de kiem gelegd voor de miserie van vandaag”, zo stelt een insider.
• Ook Vooruit zit lastig:
  • Conner Rousseau (Vooruit) is vandaag samen met Lachaert de preformateur. Hoewel hij in de afgelopen maanden gestaag bouwde aan z’n reputatie als ‘betrouwbaar’ en ‘iemand die oplossingen zoekt’, kijkt ook hij straks tegen een mislukking aan, als er geen akkoord komt.
  • Ook z’n straffe houding, “er is een nieuwe regering tegen 17 september, of verkiezingen”, zet hem vast: het was Rousseau en niemand anders die als deadline 1 oktober eiste en verkreeg, om een regering te vormen.
  • Maar die positie wordt constant getart door de MR-voorzitter, die op geen enkele manier onder de indruk lijkt van de tijdsdruk. Ook de socialistische preformateur staat dus met z’n rug tegen de muur.
• De slotsom van dit alles?
  • Open Vld en de groenen willen koste wat kost dat de zaak doorgaat, en zijn bereid om veel te offeren om MR tevreden te krijgen.
  • CD&V heeft op papier het meest te verliezen, zonder premier, met een onbetrouwbare MR als ‘partner’ inzake abortus, en zeker als er alweer geen staatshervorming in zit, maar niemand gelooft dat de christendemocraten alsnog zouden opstappen.
  • Het zijn vooral de socialisten die nu de knoop moeten doorhakken. Doen ze verder op deze manier, met als gevaar dat je dan vier jaar lang aan het koordje van Bouchez bengelt? Of trekken ze de stekker eruit, waarna het gevaar van verkiezingen huizenhoog wordt, en in tussentijd de MR alweer dreigt te winnen?

Wat gebeurt er als het mislukt? Daar is de vertrouwensstemming weer.

• Eindigt vandaag de missie van Lachaert en Bouchez onsuccesvol, dan komt onvermijdelijk het lot van de regering Wilmès II weer op ieders bord. Die moet hoe dan ook een vertrouwensstemming ondergaan volgende week: de Vivaldi-partijen verdaagden immers die test in de Kamer.
• Dus een mislukking doet een tijdbom afgaan, die tikt in de Kamer. Als dan tegen 1 oktober geen alternatief scenario opduikt, volgt er onherroepelijk een motie van wantrouwen in de Kamer, die de regering Wilmès II doet vallen, en verkiezingen uitlokt.
• In tussentijd, en ook na de verkiezingen, die mogelijk een quasi-onwerkbare uitslag zullen opleveren, blijft uiteraard diezelfde regering Wilmès II gewoon in lopende zaken. De eeuwige heruitgave van hetzelfde dus: zeven kabinetten voor de MR.

Het alternatief: Zijn er wel andere mogelijke scenario’s?

• Het sms’je van De Wever is geen toeval. De optie om, net als in maart, terug te vallen op een simpele ‘noodregering’, kan altijd opnieuw ingeroepen worden. Dat houdt dan in dat de grootste partijen, mogelijk zonder de MR dan, samen een regering vormen van korte duur.
• Maar een ander scenario tekent zich ook af: een coalitie van Vivaldi, maar waarbij de MR vervangen wordt door het cdH. Ook die coalitie heeft een meerderheid.
• Vanmorgen op de RTBF zette cdH-voorzitter Maxime Prévot de deur open: “We zullen altijd de partij zijn die de onderhandelingen makkelijker kan maken. Maar we willen niet het vijfde wiel aan de wagen zijn, alleen staan wij open om te praten, met iedereen.”
• Nog dit weekend deed de MR een vijandig overnamebod op een paar cdH-kopstukken in Brussel: Bouchez haalde de populaire Bertin Mampaka weg van bij de christendemocraten. Nu zoete wraak serveren op Bouchez zou voor Prévot fantastisch zijn.
• Voor de PS ligt het bredere scenario klaar: Bouchez uit de coalities ranselen, ook op Waals niveau en voor de Franse Gemeenschap. Dan verliest de MR plots twaalf kabinetten, en kan Bouchez intern uitleggen hoe hij die ramp heeft gerealiseerd.
• Eén probleem met dat scenario: dan moet de Open Vld bereid zijn hun lastige partner te laten vallen. Weinig waarschijnlijk: het gezichtsverlies zou groot zijn aan de Melsensstraat.