Het Zwitsers referendum, dat voortaan beperkingen oplegt aan migratie, heeft grote effecten op de relaties met de Europese Unie. Tot nu toe waren de Zwitsers via allerlei verdragen, waaronder Schengen, heel nauw verbonden met de EU. Dat dreigt weg te vallen, te beginnen met het Erasmusprogramma voor Zwitserse studenten.  

“Yes, Switzerland, you can run from globalisation, but it can’t Heidi”, is een grapje dat circuleert onder EU-topmensen de laatste dagen. De Zwitsers bezorgen ‘Brussels’ hoofdpijn. Het Alpenland was altijd een ‘speciaal geval’ voor de EU: omgeven door de Unie, heel nauwe handelsbanden (3^de grootste handelspartner), vrij verkeer van goederen en personen (1 miljoen EU-burgers wonen in Zwitserland, 430.000 Zwitsers wonen in de EU), maar geen volwaardig lid. 

Zondag zorgde het referendum in Zwitserland voor een schokgolf: 50,3 procent van de inwoners koos ervoor om de migratie naar hun land in te perken. Gebeurt dat, dan is het gedaan met het vrij verkeer van personen, tot nu toe integraal deel van de akkoorden met de Europese Unie.

50,3 % & 19,516 votes difference….Map of who voted yes against mass immigration incl EU #Switzerland. #CHvote pic.twitter.com/JApqGH9adN

— Nathalie Furrer (@NathalieFurrer) February 9, 2014

Guillotine clausule

Een direct praktisch gevolg is dat de Zwitserse studenten niet meer zullen kunnen profiteren van het Erasmus-programma, waardoor studenten via uitwisseling overal in Europa kunnen gaan studeren. Dit jaar zitten 3.150 Zwitsers in dat programma.

Erasmus is maar het tipje van de ijsberg voor de Zwitsers. Want als de Zwitserse regering het referendum in uitvoering zou brengen (ze hebben drie jaar de tijd), zijn de gevolgen gigantisch. In de akkoorden met de EU zit namelijk een “guillotine clausule”: van zodra één partij een deel van het akkoord opzegt, vervalt heel het akkoord.

“Geen voordelen zonder de nadelen”

De Europese ministers van Buitenlandse Zaken zitten vandaag samen om te kijken wat ze gaan doen. Nu al klinkt dreigende taal. “Zwitserland heeft zichzelf beschadigd met dit resultaat”, zegt de Duitse minister Frank Walter Steinmeier. “Je kan niet alle voordelen hebben van een vrije markt in Europa, en dan plots wel allerlei beperkingen opleggen”, zeg Jean Asselborn, minister van Buitenlandse Zaken van Luxemburg.

De EU dreigt het spel keihard te spelen: ze waren in onderhandeling met de Zwitsers over de stroomvoorziening van het land. Die gesprekken worden meteen on hold gezet.

De eerste grote test voor de Zwitsers komt er met Kroatië. Dat is op 1 januari lid geworden van de EU. Kroatische burgers en goederen zouden normaal op 1 juli totale toegang moeten krijgen tot Zwitserland. Maar met het nieuwe referendum lijkt dat voor de Zwitserse regering onmogelijk om uit te voeren.