De Europese Unie overweegt de oprichting van een gezamenlijk defensiefonds. Dat initiatief krijgt steeds meer steun, nu de geopolitieke spanningen met Rusland aanhouden en de afhankelijkheid van de Verenigde Staten ter discussie staat. Een concreet voorstel is gebaseerd op het model van het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), dat eerder werd gebruikt voor financiële reddingsoperaties binnen de eurozone.
De discussie rond het defensiefonds komt op een moment waarop verschillende EU-lidstaten hun defensie-uitgaven drastisch willen verhogen. Die trend is rechtstreeks gelinkt aan de groeiende bezorgdheid over de militaire dreiging uit het oosten. In plaats van uitsluitend te rekenen op NAVO-bondgenoot VS, kiezen steeds meer lidstaten voor de uitbouw van eigen militaire slagkracht.
Een gezamenlijk fonds zou daarbij niet enkel de financiële lasten verdelen, maar ook het pad effenen voor gecoördineerde aankopen en strategische investeringen. Verschillende landen spraken al hun voorlopige steun uit voor het voorstel, dat zou leunen op bestaande Europese structuren.
800 miljard euro extra defensie-uitgaven
Brussel mikt op een forse verhoging van de militaire uitgaven: naar schatting 800 miljard euro over de komende vier jaar. Dat moet mogelijk worden via soepelere begrotingsregels voor defensie-uitgaven en gezamenlijke leningen tegen de EU-begroting. Toch stuiten die plannen op weerstand, vooral in lidstaten met al een hoge staatsschuld.
Het Brusselse denktank Bruegel stelde daarom een alternatief voor: laat een deel van die investeringen buiten de nationale begrotingen vallen, zodat ze minder zwaar doorwegen in de schuldstatistieken.
Minder afhankelijkheid van de VS tegen 2030?
Als het voorstel doorgang vindt, kan Europa tegen 2030 zijn afhankelijkheid van Amerikaanse militaire steun fors terugdringen. Door gezamenlijke aankopen te organiseren en de Europese defensiemarkt te integreren, zou de EU zelf kunnen investeren in zogeheten “strategische enablers”.
Dat zijn cruciale, maar vaak peperdure systemen zoals satellietcommunicatie, geavanceerde commando- en controlestructuren, of nieuwe generaties gevechtsvliegtuigen. Ook geïntegreerde wapensystemen zoals luchtverdediging, maritieme logistiek en zelfs nucleaire afschrikking staan op de radar.
