Bosbranden hebben deze zomer wijngebieden in Spanje, Portugal, Frankrijk en Griekenland getroffen. En zelfs degenen die rook en vlammen zijn bespaard, hebben te maken met een meer wijdverbreide dreiging: de hitte. Juli heeft meerdere dagen temperaturen van meer dan 38°C gebracht in veel van Europa’s belangrijkste wijnregio’s. En dan is er nog de droogte. Wat is het gevolg daarvan?

Voor wijnboeren betekent de hitte en de droogte dat ze probeerden de wijnstokken gezond te houden en de druiven onder die extreme omstandigheden te laten groeien. Velen zijn bang dat de opbrengsten dit jaar dramatisch zullen dalen, na al een desastreuze oogst vorig jaar. En boven alles hangt de zorg dat dit het nieuwe normaal is naarmate het klimaat verschuift.

Spanje kampt met tientallen bosbranden in het hele land. In juni werd het noordoostelijke wijnproducerende gebied Navarra getroffen. De afgelopen weken hebben regio’s aan de westelijke grens met Portugal en in het zuiden met branden gevochten, waaronder Galicië in het noordwesten, tot Castilla y León en Extremadura, evenals delen van Andalusië in het zuiden.

“De droogte is dramatisch geëvolueerd”

In de regio Bordeaux lagen de gemiddelde temperaturen bijna 2°C hoger dan normaal blijkt als de gegevens tussen 1991 en 2021 worden vergeleken met de eerste zeven maanden van 2022. De gemiddelde laagste temperaturen in 2022 liggen 1,24°C hoger dan het vorige 30-jarige gemiddelde, en de gemiddelde maxima 2,44°C hoger. Er viel ook een pak minder regen.

De hoge temperaturen in combinatie met de droogte kunnen de opbrengsten voor de oogst van 2022 in Bordeaux beperken als de situatie niet verandert. Als er iets is dat 2022 onderscheidt van de afgelopen jaren, dan is het de combinatie van hoge temperaturen en weinig regenval.

Andere Franse regio’s hebben te maken met vergelijkbare omstandigheden. “De droogte is dramatisch geëvolueerd”, zei Jean-Christophe Payan na een bezoek aan de Ardèche en de Rhône-vallei. Payan is een landbouwingenieur die gespecialiseerd is in waterbeheer en waterstress voor het Franse Instituut voor Wijnbouw en Wijn (IFV). “De bodems hebben dezelfde waterstand als eind augustus gebruikelijk is.”

Waar vuur is, is rook

Dan zijn er de branden. In de regio van Bordeaux waren er twee enorme bosbranden, die uiteindelijk onder controle werden gebracht door 2.000 brandweerlieden nadat het vuur 200 km2 hectare bos in de as legde. De bosbrand van Landiras, die 135 km2 verwoestte, grenst aan de regio’s Sauternes en Graves, maar rukte niet op in de wijngaarden. Het grootste deel van de tijd van de bosbrand, waaide de wind over het algemeen uit het noordoosten, waardoor de rook van de wijngaarden werd weggedreven. Hoewel de wind tegen het einde van de branden in de richting van de wijngaarden draaide, stond hij erg hoog in de lucht en was hij maar een paar keer te ruiken.

Zelfs als een vuur geen wijnstokken verbrandt, kan rook van nabijgelegen vlammen de gewassen kilometers ver ruïneren. Als er dagenlang zware rook boven de wijnstokken hangt, kan dit rookgeur in de druiven veroorzaken, waardoor wijnen een asachtige smaak krijgen. In het verleden heeft dit gevolgen gehad voor wijnen in Napa en Sonoma in Californië en in Australië.

Door rookgeur verpeste druiven was tot nu toe geen punt van zorg in de regio, maar daar dreigt verandering in te komen. Zones als de Médoc en Graves liggen dicht bij bossen, waardoor ze een groter risico lopen dan bijvoorbeeld St.-Emilion. Branden in Californië hebben de jongste jaren aangetoond hoe de rook van natuurbranden de oogst kan doen mislukken.

Een andere factor is deze: vernietiging van het omliggende bos kan gevolgen hebben voor de biodiversiteit en het microklimaat. En op de korte termijn bestaat het risico van erosie.

Het goede nieuws is dat wijnstokken mediterrane planten zijn

In Spanje is het een stuk dramatischer. De regenval ligt er sinds oktober 2021 25 procent lager dan normaal en de temperaturen zijn constant hoog geweest, met pieken van meer dan 45°C in sommige regio’s.

Het goede nieuws is dat wijnstokken mediterrane planten zijn. In termen van waterstress zijn wijnstokken aangepast aan en geformatteerd voor droogte. Maar het doel van de wijnboeren is niet alleen het voortbestaan ​​van de wijnstokken, maar de productie van rijpe, gezonde druiven tot wijn. De hitte maakt dat veel uitdagender.

Tijdens de meest recente hittegolf meldden experts dat bij de wijnstokken de vegetatieve groei stopte, de bladeren uitdroogden, en de druiven zelf volumeverlies leden. Dat stapelt zich allemaal op. Wijnstokken die tijdens een warme lente snel groeiden, vertragen nu.

De zwaarst getroffen wijngaarden zijn degene die zijn geplant op diepe zand- of grindbodems met weinig waterretentie of die zijn beplant met jonge wijnstokken die een onvoldoende ontwikkeld wortelstelsel hebben.

Het drama Portugal

Portugal beleefde al een van z’n droogste jaren ooit voor de komst van de zomerhittegolf. De neerslag was kleiner dan de helft van die van een gemiddeld jaar en een derde minder dan in 2021. De waterreserves in zowel reservoirs als in de bodem zijn gedaald tot historische dieptepunten. Irrigatie van wijngaarden is vaak verboden door lokale regelgeving en de druivenopbrengsten zien er al veel lager uit dan normaal, voornamelijk als gevolg van ernstige zonnebrand of de vorming van te kleine trossen, omdat de planten hun energiereserves concentreren op hun overleving in plaats van op hun voortplanting. Om het allemaal nog erger te maken: honderden hectaren bos zijn verteerd door bosbranden in meerdere regio’s, soms grenzend aan wijngaarden.

Midden juli werden temperaturen rond de 49°C geregistreerd in Pinhão (het hart van de Douro-vallei), maar erger dan dat, het koelde ’s nachts niet af, met temperaturen die niet lager dan 35°C gingen. Dit extreme weer duurde meer dan een week, maar dat was genoeg voor de wijnstokken om de groei stil te leggen om zichzelf te beschermen. De celgroei stopte en het veraisonproces werd vertraagd.

De temperaturen zijn sindsdien gedaald, met dagtemperaturen op een meer typisch maximum van 38°C en nachtelijke dieptepunten onder 20°C, waardoor de wijnstokken terug kunnen keren naar hun gestage voortgang naar de oogst. Die zal klein zijn, dat weten ze in Portugal nu al. Maar kleine druiventrossen produceren meestal zeer geconcentreerde wijnen, dus de hoop op een kwalitatief geweldig jaar leeft nog steeds.

Italië: oogst drie weken vroeger dan normaal

Door de hitte is de druivenoogst in verschillende Italiaanse regio’s al begonnen. In het Lombardische wijngebied Franciacorta zijn wijnboeren al begonnen met het plukken van Chardonnay-, Pinot Nero- en Pinot Bianco-druiven. Dat is ongeveer drie weken eerder dan gebruikelijk in vergelijking met voorgaande jaren. De druivenoogst is nog nooit zo vroeg begonnen.

De afgelopen twee maanden maakten ze ook in Italië een ongekende hittegolf mee. De neerslag is bijna helemaal gestopt. In de eerste zes maanden van dit jaar viel de helft van de regenval in vergelijking met het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar.

Ten opzichte van het voorgaande jaar wordt een productiedaling van tien procent verwacht. Italië zal echter naar verwachting de nummer één blijven in de wereldwijde ranglijst van de sterkste wijnproducerende landen, gevolgd door Frankrijk en Spanje. In Italië wordt 658.000 hectare land bebouwd met wijn. De wijnproductie heeft daar een jaarlijkse waarde van ongeveer 8,5 miljard euro en biedt werk aan 1,2 miljoen mensen. En dan is een daling van 10 procent geen klein bier.

De kwaliteit van de Italiaanse wijnen zou dit jaar wél goed zijn. Volgens kenners moet vooral de Chardonnay opvallen tussen de witte wijnen. Onder de rode wijnen uit Italië beloven vooral de Sangiovese uit Toscane en de Montepulciano hoogstandjes te worden.