Tieners wereldwijd kampen steeds vaker met angst en depressie, maar nieuw onderzoek trekt de effectiviteit van het meest voorgeschreven antidepressivum bij kinderen ernstig in twijfel. Een recente meta-analyse toont aan dat fluoxetine nauwelijks beter scoort dan een placebo. Experts stellen ethische vragen – en vragen om een nieuwe aanpak.

Een analyse van 12 grootschalige studies naar Prozac, uitgevoerd tussen 1997 en 2024, concludeert dat het antidepressivum amper effect heeft op depressieve klachten bij kinderen en jongeren. De minimale verbetering zou klinisch niet relevant zijn. De bevindingen zetten internationale richtlijnen onder druk, maar sommige psychiaters waarschuwen voor té snelle conclusies.

Het vaak geciteerde idee dat medicatie kinderen met depressie écht helpt, krijgt een stevige deuk. Onderzoekers noemen het effect van fluoxetine zo klein “dat het niet wordt opgemerkt door patiënt of arts”, vergelijkbaar met een afslankmiddel dat nauwelijks gewicht doet verliezen. Met andere woorden: statistisch meetbaar, medisch amper merkbaar.

Meta-analyse: “klinisch niet significant”

Uit de verzamelstudie blijkt dat fluoxetine geen betekenisvolle verbetering oplevert bij depressieve symptomen bij kinderen met een matige tot ernstige depressie. Vroege onderzoeken toonden wel vaker positieve effecten, maar die zouden gekleurd zijn door een “nieuwheidsbias”: een periode waarin nieuwe medicatie doorgaans optimistisch wordt onthaald in wetenschappelijk onderzoek.

Latere studies laten een veel soberder beeld zien. Tegelijkertijd worden de bekende risico’s steeds duidelijker: bijwerkingen komen frequent voor, terwijl de voordelen twijfelachtig blijven.

Bijwerkingen die je niet mag negeren

Kinderen en jongeren die antidepressiva nemen, rapporteren vooral nadelen. De meest voorkomende bijwerkingen zijn:

• gewichtstoename
• slaapproblemen
• concentratie- en geheugenklachten
• toename van suïcidale gedachten

Een cocktail waar artsen én ouders van schrikken – zeker in het licht van de conclusie dat fluoxetine nauwelijks meer doet dan een suikerpil.

Richtlijnen vs. bewijs: een gapend gat?

Opvallend: klinische richtlijnen in de Verenigde Staten en Canada zouden volgens onderzoekers niet in lijn liggen met het beschikbare wetenschappelijke bewijs. Prozac blijft er een van de standaardaanbevelingen bij depressie bij minderjarigen, ondanks studies die geen significant verschil aantonen ten opzichte van een placebo.

Experts noemen dit ethisch problematisch. “Het is moeilijk te verantwoorden om jonge mensen bloot te stellen aan een medicijn met risico’s, als er geen aantoonbare winst is boven een placebo”, klinkt het. Ze pleiten voor meer onderzoek naar de sociale, psychologische en maatschappelijke oorzaken van depressie bij jongeren.

Psychotherapie blijft sleutelbehandeling

De Britse gezondheidsinstantie NICE reageerde op het onderzoek met een duidelijke boodschap: mentale gezondheidszorg voor jongeren blijft van prioritair belang en psychologische therapieën blijven de eerste keuze in de behandeling van kinder- en tienerdepressie.

Volgens NICE kan fluoxetine wel nog overwogen worden als een aanvulling op therapie bij zware depressie, maar enkel onder strikt toezicht van een specialist en met een voorzichtige aanpak.

Niet iedereen wil het badwater weggooien

Professor Allan Young, verbonden aan het Royal College of Psychiatrists, vraagt om nuance. Volgens hem zijn richtlijnen niet enkel gebaseerd op gemiddelde werkzaamheid, maar ook op veiligheid, praktische haalbaarheid en de stem van de patiënt. Medicijnen moeten wel steunen op bewijs van zowel effectiviteit als veiligheid, benadrukt hij – maar hij waarschuwt voor overhaaste conclusies die enkel vanuit gemiddelden vertrekken.

Prozac mag nog altijd officieel op het lijstje staan, maar het onderzoek legt een ongemakkelijke realiteit bloot: het bewijs dat fluoxetine kinderen met depressie écht vooruit helpt, afzwakt met de jaren. Ondertussen roepen experts op om het debat te heropenen en de focus te verschuiven naar wat jongeren écht nodig hebben: inzicht in oorzaken, sterke mentale begeleiding en therapieën die wel een merkbaar verschil maken.