Geschroeide vingers bij paars-groen: een prematuur lek zet CD&V in zetel

De ‘geheime’ vergadering van zaterdag tussen de paars-groen partijen is een wat overschat gebeuren: het was geen kickoff op weg naar een regering.

Wat gebeurt er precies? Maandag was een heftige dag in de Wetstraat. Na lekken over een ‘geheime vergadering’, waarbij PS-informateur Paul Magnette zaterdag in alle discretie sp.a, Open Vld, MR, Groen en Ecolo samenriep, ging heel de zaak in een stroomversnelling. De pers blies de volgende dag verzamelen voor de deur van de Melsensstraat, het Open Vld hoofdkwartier, terwijl vanuit het Vlaams parlement, waar N-VA bijeen kwam, de Scud-raketten bleven komen. Maar het meeste pijn deed misschien wel de ochtendlijke raid van CD&V.

CD&V-kopman Koen Geens dropte een bommetje, door op Radio 1 in De Ochtend heel duidelijk z’n afkeer over de geheime meeting van de zes partijen uit te spreken, en met name de houding van Open Vld. Hij zette zich fel af van het initiatief van Magnette om zonder CD&V te gaan vergaderen, met enkel de paars-groene partijen. En hij zette druk op Open Vld: “Onbegrijpelijk als men Bart De Wever (N-VA) niet aan zet laat komen”.
Bij N-VA mocht Bart De Wever nog eens naar buiten komen om z’n verontwaardiging te uiten over de houding van Open Vld. Bovendien herhaalde ook hij het aanbod om de rol van informateur te willen opnemen. Dat laatste werd intern niet op veel enthousiasme onthaald: de N-VA beseft maar al te goed dat een dergelijke opdracht bijzonder veel kans op mislukken heeft, maar dat er niet veel andere keuze was.

Ondertussen bij Open Vld: De liberalen kwamen onder massale mediabelangstelling bijeen om de partijlijn te gaan bepalen. Dat gebeurt na de uitgebreide lekken over de ‘geheime meeting’, maar ook na een pak negatieve pers over de premier-ambities van voorzitter Gwendolyn Rutten.

Het werd een typisch partijbureau van een partij in het defensief: collectieve verontwaardiging over de aanvallen van buitenaf en vooral de “brutaliteit van de aanvallen op de voorzitter”.
Het argument dat “een vrouw blijkbaar harder moet aangepakt worden dan een man” in de Wetstraat deed de ronde.
Inhoudelijk sprak een pak volk zich uit voor het scenario om met paars-groen full force door te gaan. Maar er waren ook tegenstemmen.
Vervolgens was de makkelijke consensus uiteraard deze: “We gaan inhoudelijk het voorstel van Magnette beoordelen, en door nu zo de aandacht op ons te zetten, zal die hopelijk wel veel ‘liberale accenten’ toevoegen.”
Het kamp van de tegenstanders van paars-groen zette vervolgens alle zeilen bij om vanuit het partijbureau geen blanco cheque aan voorzitter Rutten te geven, wat uiteindelijk lukte: de communicatie bleef “er is nog niets beslist”.
Het is duidelijk dat Open Vld stevig verdeeld is: Rutten wil verder met Magnette, terwijl Alexander De Croo bijzonder veel twijfels heeft. Het partijbureau liet de vraag open en bevestigde de onderhandelaars in hun mandaat. Iedereen (voorlopig) gelukkig.
Een offensief voor en achter de schermen van de media van Rutten moest vervolgens het beeld bijstellen: “Open Vld drijft de prijs op”. Daar lachen zowat alle andere onderhandelaars mee: “Hoe precies willen ze dat dan doen, die prijs omhoog krijgen? Als er geen enkele hefboom meer is in de onderhandelingen? Gaan ze nu nog terug kruipen naar de N-VA misschien?”

Misschien wel boeiender, bij MR: Als er één ding duidelijk was op de geheime meeting zaterdag, dan was het toch dat Georges-Louis Bouchez, de nieuwe voorzitter van de MR, niet naar Brussel is gekomen om een zoveelste voorzitter in een dozijn te zijn. Op die meeting met de 12 paars-groene onderhandelaars was Bouchez bijzonder fel, en samen met Sophie Wilmès het meest kritisch over wat voorlag als scenario.

De MR zal onder Bouchez dus helemaal niet zomaar meegaan in paars-groen. De afkeer van de Franstalige liberalen voor Ecolo blijft groot. Als er een kans bestaat om de N-VA mee in de regering te krijgen, zal men niet aarzelen.
Op het partijbureau van de MR was men verbijsterd over de houding van Open Vld: waarom geven de Vlaamse liberalen zo makkelijk hun onderhandelingspositie op? Waarom houden ze niet wat langer de N-VA aan boord, minstens om inhoudelijk op de PS te kunnen drukken?
De ervaringen van Charles Michel (MR) met Gwendolyn Rutten (Open Vld) het afgelopen jaar indachtig, is er bijzonder weinig enthousiasme over een premierschap voor de Vlaamse liberale. In januari hield ze een doorstart van Michel II tegen, die met de socialisten een akkoord had. Eind augustus eiste ze het Europees Commissariaat op, en wilde ze Didier Reynders (MR) premier maken.

De grote vraag: Heeft men z’n paars-groene vingers geschroeid? Er valt slechts één conclusie te trekken, na een rondvraag bij verschillende paars-groene onderhandelaars: ze zijn nog lang niet klaar om uit de startblokken te schieten.

Het lek over de meeting van zaterdag “bewijst vooral dat sommige aanwezigen bijzonder zenuwachtig waren over wat er daar aan het gebeuren was. Dat was gewoon zichtbaar”, zo weet een insider.
De meeting was helemaal geen rondedans van enthousiastelingen. “Het varieerde duidelijk, van ‘bijzonder gretig’ bij sommigen, tot ‘eerder huiverig’ bij anderen”, zegt de ene participant. “Iemand sprak over een dream team dat bijeen kwam, maar dat zagen anderen toch helemaal niet zo”, confirmeert een andere aanwezige.
De meeting had niet één conclusie of afspraak. Maar de setting was wel duidelijk, de intenties ook.

Om serieus rekening mee te houden? Zowat iedereen bij paars-groen was boos op Koen Geens (CD&V), na diens radio-interview. Waarom moest die zo fel van leer trekken tegen de zes paars-groenen, informateur Paul Magnette (PS) “zo in de rug schieten” en vooral “zich als de perfecte woordvoerder van Bart De Wever” gedragen? Voor CD&V is het duidelijk: zij vinden het te vroeg om nu al paars-groen of een regenboogcoalitie te lanceren. Eerst moet echt nog eens uitgebreid aan N-VA de kans gegeven worden aan bod te komen. Bij N-VA kon men afgelopen weekend niet anders dan op de bühne verschijnen: Bart De Wever kwam naar buiten om te stellen “dat hij zeker niet zal weigeren, als hij het initiatief krijgt”. Dat zal dan met lange tanden zijn: dan moet De Wever proberen een akkoord te maken, terwijl vooral de Franstalige partijen hem niets zullen willen gunnen. Een lastige context voor hem.

Waarom dit van tel is: Paars-groen heeft twee grote problemen, en CD&V is deel van de oplossing.

Mathematisch: Met 76 zetels vertrekken in zo’n constructie is bijna niet te doen. Dat geven alle onderhandelaars van paars-groen onderling toe. “Dus ofwel neem je het cdH mee, maar hoe stabiel zijn die, en vooral, dat is alweer een Franstalige partij. Ofwel kom je toch weer uit bij CD&V”. Van start gaan zonder de Vlaamse christendemocraten, is een gigantische gok dus.
Budgettair: Magnette heeft nog altijd geen cijfers op tafel gelegd. Maar met 11 miljard euro te kort en tussen de 5 en de 8 miljard extra uitgaven die de PS wil doen, wordt het gruwelijk moeilijk om richting evenwicht te gaan. Zeker de liberale partijen vrezen een rondje nieuwe taksen. CD&V helpen om de pijn te verzachten en de extremere eisen van de PS en Ecolo te sussen.

De theorie van de romp en de ledematen: De vraag waarom CD&V en Geens specifiek dan vernederd zijn geweest, door niet bij het kerngroepje van zaterdag te mogen komen, duikt dan op. Want als CD&V nodig is, behandel je ze zo toch niet?

“CD&V is compleet verdeeld, er is geen leiding meer, we weten niet met wie we moeten praten”, is een uitleg die je hoort bij verschillende andere onderhandelaars.
Onderliggend gaat een interessantere theorie schuil: de zogenaamde romp-strategie. Die houdt in dat je eerst de romp en de ruggengraat van paars-groen moet maken: 76 zetels vinden, een meerderheid dus, waarmee je verder kan, naar een volgende fase van onderhandelingen.
Die ‘coalition of the willing‘ is dan de basis, de romp, waarrond je gaat bouwen: PS, sp.a, Groen, Ecolo, MR en Open Vld. En in een latere fase zal CD&V dan wel aansluiten, is het denken bij sommige onderhandelaars. “CD&V is de CVP, die komen altijd terug naar de macht, die willen altijd meedoen, als het erop aankomt.”
Vanuit CD&V komen overigen diffuse signalen, zo is te horen binnen paars-groen. De ACW-vleugel wil haar opties open houden, als paars-groen van start zou gaan.
Maar evengoed zijn er onderhandelaars die het “een strategische fout” vonden CD&V aan de kant te zetten op die manier. “We hebben hen nodig. Op deze manier hebben we het nodeloos moeilijker gemaakt.”
Verschillende bronnen wijzen op persoonlijke voor- en afkeur, die een rol speelt. Rutten moet Geens niet, zoveel is duidelijk. “Ze wil absoluut vermijden dat er een mogelijke rivaal voor de Zestien opduikt zeker?”.

De prijs van CD&V: Niets is wat het lijkt in de Wetstraat. CD&V lag dit weekend nog in perceptie in de touwen: uitgesloten van een geheime vergadering, koudweg aan de deur gezet. 48 uur later lijkt het in realiteit iets helemaal anders. Zonder de christendemocraten raakt het niet van de grond. “De laatste zetels zijn de duurste. Dat weet iedereen in een coalitievorming”, zo is de simpele conclusie.

En nu? Het is afwachten of Magnette paars-groen van de grond krijgt. Maar zo optimistisch zijn een pak betrokkenen niet, na de afgelopen 48 uur, dat is wel duidelijk. De puzzel was niet af, en ligt nu helemaal op straat. De schade tussen de N-VA-leiding en de Open Vld-voorzitter is ondertussen wel bijzonder groot. Hoe beiden partijen nog deftig in een Vlaamse regering kunnen functioneren, als de voorzitters in een Siberische relatie zitten, is voorlopig een raadsel.