Het is een ‘mijlpaal’ in de gelijke behandeling van de oude, papieren media en de nieuwe digitale merken: eindelijk gaat iedereen hetzelfde tarief betalen voor de BTW. Nu blijft enkel nog de ongelijkheid via het bpost contract bestaan. Nu ja, ‘enkel’, het gaat om een jaarlijkse subsidie van liefst 170 miljoen euro. Tijd om die gigantische subsidiestroom stop te zetten, en naast de openbare omroep een vrije pers te hebben, die geheel op eigen benen kan staan. 

U mag het gerust een kleine revolutie in de media-sector noemen: eindelijk een level playing field voor de digitale nieuwkomers in de journalistiek in dit land. Want jarenlang moesten sites zoals Apache.be of Charliemag.be die online met abonnementen werken, aan hun klanten de volle pot van 21 procent BTW vragen. Terwijl hun concurrenten, die papieren abonnementen aanbieden, welgeteld 0 procent BTW mochten aanrekenen. En nog mooier, doordat die klassieke spelers vaak ‘gemengde abonnementen’ aanbieden, papier én digitaal, bleef dat BTW-tarief ook voor hun digitale producten systematisch goedkoper.

Die maatregel, die de federale regering overigens zo’n 70 miljoen euro per jaar kost aan niet-geïnde belastingen, was ronduit discriminerend voor de nieuwe, digitale journalistiek. De federale regering komt nu met een wetsvoorstel om eindelijk alle tarieven gelijk te trekken, ongeacht of de journalistiek nu verschijnt in print of digitaal. Alle publicaties die enkel digitaal verschijnen, hoeven voortaan geen BTW te betalen.

Tot zover het goede nieuws. Want een minderheidsregering kan uiteraard wel voorstellen doen, het is afwachten of die in de Kamer steun vinden van een meerderheid. Maar interessanter is eigenlijk waarom de regering daarmee aan komt zetten. De reden is simpel: de lobbygroepen van de papieren media waren zelf grote voorstander van zo’n verlaging. Immers: ook hun online producten, de puur digitale abonnementen, worden steeds populairder. Liever voor iedereen een korting, dan voor niemand, was de redenering. Media is het enige product waarop geen BTW betaald wordt in België, wat toch een beetje vreemd is: er zijn heus nog wel wat cruciale maatschappelijke activiteiten die in andere sectoren verricht worden, naast de ‘vierde macht’.

Gaat de politiek nu de tweede, noodzakelijke stap zetten?

“Het hoge btw-tarief op digitale publicaties is een re­lict uit het verleden. Door aan de huidige btw-discriminatie een einde te maken en e-publicaties als papier te behandelen, geven we de sector een flinke boost en zijn we in overeenstemming met de Europese wetgeving”, reageerde minister van Financiën Alexander De Croo (Open Vld). Dat laatste element speelde uiteraard ook: de Europese Commissie beschouwde, niet onterecht, dat hier sprake was van discriminatie. Ook van Europa kon dit anachronisme van 70 miljoen euro niet blijven bestaan.

Vraag is of de politiek nu nog de noodzakelijke tweede stap gaat zetten. Namelijk om die andere subsidiekraan aan papier dicht te draaien. Want dat gaat over een nog veel groter bedrag: 170 miljoen euro per jaar. Veel gaat u er niet over lezen in de papieren media zelf. Want het past uiteraard niet in hun kraam om het te veel over de eigen winkel, en de grote financiële stromen vanuit de overheid naar die winkel, te hebben.

Nochtans gaat het, in tijden van begrotingstekorten van miljarden bij die in die papieren kranten keihard worden neergesabeld, om honderden miljoenen bij de federale overheid de afgelopen regeerperiode. Via een contract tussen de overheid en bpost kunnen papieren publicaties die wekelijks verschijnen immers subsidies krijgen, om zo op een heel goedkope manier tot bij abonnee in de bus geraken. Jaarlijks besteedt de federale overheid daar zo’n 170 miljoen euro aan.

Stopt de subsidies, dan gaan enkele klassieke mediaspelers failliet

Van een level playing field is hier geen sprake, integendeel. Bronnen binnen de federale regering geven ronduit toe dat, als ze deze steun zouden intrekken, een pak van de grote mediabedrijven dreigt omver te vallen. Zeker de Franstalige uitgevers, Rossel en IPM, die de meeste Franstalige kranten hebben, zouden een enorme klap krijgen, als ze plots geen jaarlijks infuus van subsidies meer zouden krijgen. Aan Vlaamse kant ligt dat anders: door mooie resultaten in de thuismarkt, konden De Persgroep en Mediahuis elk grote kranten in Nederland kopen, wat bij Noorderburen flink wat wrange commentaar opleverde.

Dat de overheid op die manier een dikke enveloppe richting een paar grote mediabedrijven schuift, blijft dus grotendeels onder de radar. Het debat over de volgende beheersovereenkomst van de VRT zal straks uitgebreid aandacht krijgen in de papieren kranten, over dit dossier verschijnt nauwelijks iets in de eigen kolommen.

Maar uiteraard ligt hun lobbymachine niet stil. De papieren media is als de dood dat de volgende regering het contract schrapt. Een rechtszaak dreigde roet in het eten te gooien. De sector van de krantenwinkels ligt immers in proces over het bewuste bpost-contract: zij zien het als oneerlijke concurrentie en trokken naar het Europees Hof in Luxemburg. Daar dreigt de Belgische staat stevig veroordeeld te worden.

Maar Kris Peeters (CD&V), de minister van Economie, kondigde plots aan het dossier voor de volgende regering al “te willen voorbereiden”. Opmerkelijk daarbij: naast een nieuw rondje steun voor de papieren media, zou nu ook subsidies aan de krantenwinkels voorzien worden. Het heeft er alle schijn van weg dat hier dus een proces wordt afgekocht, om toch maar de 170 miljoen euro per jaar te verzekeren.

Uiteraard kan Peeters nu, in lopende zaken, niets meer vastleggen. Maar de intentie is wel duidelijk: anno 2019 lijkt het absurd hoge bedrag om papieren media tot bij de Belgische lezer te krijgen nog altijd dé methode van de overheid om de noodlijdende mediasector te stutten. Vraag is uiteraard of dit de meest intelligente en duurzame methode is om de vierde macht in dit land te ondersteunen. Want uiteraard maakt heel het mechanisme dat nieuwkomers niet met gelijke wapens kunnen strijden en innovatie zo veel trager verloopt.

In tijden van klimaatprotest zou het subsidiëren van papier toch ook tot nadenken moeten stemmen: kranten en tijdschriften zijn nu eenmaal een belasting voor het milieu. Het papier zelf, het industriële drukproces, de vrachtwagens die het transport regelen: het heeft allemaal een bepaalde kost. Terwijl de penetratie van smartphones, tablets en computers alleen maar toeneemt, en die perfect geschikt zijn om als ‘drager’ van nieuws te fungeren, via het internet.

Er zijn veel interessantere manieren om rechtstreeks in journalistiek te investeren, onder meer met een veel steviger fonds voor onderzoeksjournalistiek. Maar het zuiverste is natuurlijk een vrije pers die zonder één euro overheidsgeld aan de slag gaat. Ook zonder infuus van overheidsgeld functioneren de privéspelers van de vierde macht perfect, zeker in een digitaal tijdperk.

Zet daarnaast dan gerust een sterke openbare omroep, die het belastinggeld dat we in media willen investeren op een efficiënte en transparante manier besteedt. Het is de echt moeite om dat debat te voeren, in de aanloop naar een nieuwe legislatuur. Als het niet op papier gebeurt, dan ten minste in digitale publicaties.