De Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg gaat niet naar de klimaattop COP27 volgende maand in Egypte. Dat heeft ze laten weten op het London Literature Festival, waar ze haar nieuwe boek “The Climate Book” promootte. Het zal voor activisten moeilijk zijn om hun stem te laten horen, zei de 19-jarige Thunberg, die COP27 omschreef als “vooral een kans voor mensen aan de macht … om greenwashing, liegen en bedriegen te gebruiken”. Eerder liet de kersverse Britse premier Rishi Sunak ook al weten niet naar COP27 te zullen gaan.

“Ik ga om vele redenen niet naar COP27, maar vooral omdat de ruimte voor het maatschappelijk middenveld dit jaar extreem beperkt is”, zei Thunberg bij de lancering van haar nieuwste boek. Dat bevat artikelen van meer dan 100 klimaatexperts, waaronder gerenommeerde klimaatwetenschappers Katharine Hayhoe en Michael Mann, evenals auteurs, waaronder Margaret Atwood (The Handmaid’s Tale) en Naomie Klein (No Logo).

Thunberg was een van degenen die Greenpeace vorige week beschuldigde van het “greenwashen” van het imago van de Egyptische regering en het ontmoedigen van activisten om de mensenrechtensituatie van het land voorafgaand aan de klimaattop aan te halen.

COP27 oogde altijd al minder belangrijk dan COP26

Van 6 tot 18 november komen wereldleiders en delegaties uit meer dan 200 landen bijeen op COP27, de klimaattop van de Verenigde Naties, die deze keer plaatsvindt in het Egyptische Sharm El Sheikh. Ze zullen er enkele van de meest urgente kwesties van de klimaatcrisis bespreken. Er hangen nu al donkere wolken boven COP27. De onderhandelingen zullen plaatsvinden te midden van escalerende geopolitieke spanningen, een energiecrisis en groeiend wantrouwen in de ontwikkelingslanden ten opzichte van de rijkere staten. De zoveelste klimaattop van de laatste kans lijkt dus gedoemd om te mislukken – zoals de voorgaande.

COP26 in Glasgow vorig jaar werd ook al aangekondigd als “onze laatste beste kans” om de opwarming van de aarde deze eeuw onder catastrofale niveaus te houden. Het draaide uit op een enorme teleurstelling. Sindsdien hebben de emissies van broeikasgassen na de pandemie een recordniveau bereikt.

COP27 oogde altijd al minder belangrijk dan COP26. Die laatste top was de deadline voor landen om nieuwe emissiereductiedoelstellingen vast te leggen onder de regels van de Overeenkomst van Parijs van 2015. Door de overeenkomst van Parijs konden landen hun eigen toezeggingen doen, met de verwachting dat die om de vijf jaar zouden worden bijgesteld. Glasgow was in wezen een grote test om te zien of de deal daadwerkelijk werkte om de toezeggingen op het gebied van klimaatverandering te vergroten. Glasgow was ook belangrijk omdat het de eerste COP was sinds de Verenigde Staten terugkeerden in de strijd tegen de klimaatverandering na de terugtrekking uit de akkoorden van Donald Trump.

Wat er in Sharm el-Sheikh op de agenda staat

Wat er in Sharm el-Sheikh op de agenda staat is veel minder een test van de overeenkomst zelf. Het is meer een kans voor hernieuwde inzet voor mitigatie en financiering, en voor het nemen van beslissingen over de volgende stappen om deze financiële toezeggingen te realiseren. COP’s stellen de internationale gemeenschap in staat om te beslissen over een eerlijke verdeling van de verantwoordelijkheid voor het aanpakken van klimaatverandering.

Wie bijvoorbeeld het voortouw moet nemen bij het terugdringen van de uitstoot, wie moet betalen voor de overgang naar nieuwe vormen van energieproductie en wie moet compenseren voor degenen die de effecten van klimaatverandering al voelen. De COP-klimaattoppen stellen landen ook in staat om overeenstemming te bereiken over regels voor het nakomen van verplichtingen, of over processen om fondsen en middelen over te hevelen van rijke landen naar armere.

De vraag is maar of er op dat vlak iets zinnigs zal gebeuren in Egypte. De ontwikkelde landen komen nog steeds niet hun toezegging uit 2009 na om honderd miljard dollar per jaar aan klimaatfondsen voor ontwikkelingslanden te verstrekken. Dat werd al aan de kaak gesteld in Glasgow, maar er is sindsdien, ondanks wat vage beloften, geen vooruitzicht dat dit doel in 2022 wordt gehaald.

Internationale politieke en financiële context waarin COP27 plaatsvindt, maakt er een doodgeboren kind van

De internationale politieke en financiële context waarin COP27 plaatsvindt, maakt het allemaal nog wat moeilijker om een doorbraak te forceren. De Russische invasie van Oekraïne heeft geleid tot een stijgende wereldwijde inflatie, stijgende energieprijzen en toenemende internationale zorgen over toegang tot energie.

De Egyptische gastheren van de volgende VN-klimaattop hebben een pleidooi gehouden voor landen om spanningen en vijandigheid over de oorlog in Oekraïne opzij te zetten en zich te concentreren op de klimaatcrisis. Maar dat lijkt wishful thinking.

Een diplomatieke rel tussen de VS en China – ’s werelds twee grootste uitstoters van broeikasgassen – over Taiwan heeft ook een domper op de gesprekken geworpen. China sloot in Glasgow een doorbraakakkoord met de VS over klimaatsamenwerking. Maar dit werd opgeschort kort nadat de voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi in augustus 2022 Taiwan bezocht.

Nauwelijks updates over bijgewerkte klimaatdoelen

Los van het zuiver financiële verhaal, zal de eerste grote test voor COP27 zijn of landen nieuwe toezeggingen zullen doen om hun uitstoot te verminderen. Ook daar oogt het niet goed. In Glasgow hebben meer dan honderd landen zich nog tot reducties verbonden. Maar deze toezeggingen voldeden nog steeds niet aan wat nodig is om de in Parijs overeengekomen doelen te bereiken.

De toezeggingen van Glasgow zullen misschien de wereld op het goede spoor zetten, maar ze zijn verre van goed genoeg. Ze zullen nog steeds – als ze worden nagekomen – leiden tot een temperatuurstijging van 2,4°C tegen het einde van de eeuw. Dat zou catastrofaal zijn voor mensen en ecosystemen over de hele wereld.

Desondanks hebben in de aanloop naar de COP27 nauwelijks 23 landen updates van hun engagement verstrekt, en slechts een handvol daarvan heeft nieuwe emissiereducties of netto-nulverbintenissen aangekondigd. Van die landen behoren alleen India en Australië tot de uitstoters die meer dan één procent van de wereldwijde uitstoot van kooldioxide produceren. De Verenigde Staten, de Europese Unie en China, ’s werelds grootste uitstoters, hebben hun ambitie niet verhoogd.

“Zo snel mogelijk” – maar nu even niet

Vorige week zei de Europese Unie dat ze haar toezeggingen om de uitstoot te verminderen “zo snel mogelijk” zou verhogen, maar dit niet kon doen totdat haar lidstaten overeenstemming bereikten over een aantal aanstaande klimaatwetten.

China, momenteel ’s werelds grootste uitstoter van broeikasgassen, is een van de grootste tegenstanders van nieuwe toezeggingen. China heeft gezegd dat de uitstoot van kooldioxide zal blijven groeien tot die een piek bereikt in 2030, maar het heeft geen doelen gesteld voor het verminderen van andere broeikasgassen, zoals methaan, dat het uitstoot in hoeveelheden die groot genoeg zijn om de totale uitstoot van kleinere landen te evenaren.

De Verenigde Staten hebben onlangs de Inflation Reduction Act aangenomen, die honderden miljarden dollars aan subsidies voor schonere technologieën bevat. Dat is een sprong voorwaarts om hun belofte na te komen om de uitstoot te verminderen tegen het einde van dit decennium. Maar de nieuwe wet zal de Verenigde Staten nog steeds slechts tachtig procent van hun huidige belofte om de uitstoot te verminderen, opleveren.

(wb)