Het federale België stond op een zucht van een ongeziene doorbraak: een regering met N-VA en PS, die samen een stabiele coalitie zouden vormen om de coronacrisis het hoofd te bieden. Maar de impulsiviteit van Paul Magnette (PS) en vervolgens de blokkering van Georges-Louis Bouchez (MR) maakt dat scenario voorlopig nog moeilijk.

Wat gebeurt er precies? De federale onderhandelingen gingen in de richting van een onwaarschijnlijke ontknoping. Donderdag werd in alle stilte een scenario in gang geduwd, dat maanden eigenlijk niet mogelijk bleek: de twee grootste partijen van het land samenbrengen. Maar opnieuw, net als de vorige keer, stokt het proces omdat aan Franstalige kant de twee belangrijkste spelers nog niet door één deur raken.

De details: Kan het dan toch? Die vraag houdt de Wetstraat in de ban.

• De crisis, die toch eigenlijk wel zonder weerga is, en doet denken aan de periode na de aanslagen van 22 maart 2016, duwde de absolute kopstukken van het land naar elkaar.
• Met de sp.a-voorzitter Conner Rousseau als go-between, kwamen PS-voorzitter Paul Magnette en N-VA-voorzitter Bart De Wever de afgelopen dagen terug bij elkaar. Daar ontstond toch een sfeer om tot een akkoord te kunnen komen: een regering van beperkte duur en met beperkt programma. De bedoeling zou vervolgens zijn dat Magnette en De Wever als architecten van dat geheel zouden functioneren.
• Het was “een goed verhaal, waarbij eigenlijk iedereen plots mee was”, zo stelt een betrokkene. “Ik denk dat zowat iedereen beseft onder de voorzitters dat de tijd van de spelletjes voorbij is. Behalve eentje dan”, zo is bij een onderhandelaar op te tekenen.
• Hoe dan ook: er kwam enthousiast groen licht vanuit CD&V, waar men al heel lang aandringt op een dergelijke, brede coalitie. Met sp.a, PS, N-VA en CD&V aan boord, ontstond even spanning rond de vraag of de Vlaamse liberalen dan zouden afvallen: op die formule werd in het verleden gewerkt om paars-geel te maken. Maar Open Vld kreeg de garantie van de PS dat ze er ook bij konden: “Bij een noodregering gaan we niet moeilijk doen, dan is het gewoon kijken wie allemaal mee wil doen”, zo stelt een Franstalige socialist.
• De groenen leken dan weer zelf voor zo’n scenario af te haken: Ecolo had grote vragen bij een ‘noodkabinet’ waarbij N-VA dan toch zou toetreden. In dat geval was het naar verluidt voor Jean-Marc Nollet (Ecolo) duidelijk dat hij z’n partij niet in zo’n regering zou loodsen.
• Zo ontstond het concept van een ‘brede coalitie‘ rond een noodregering, met volgende partijen: N-VA, PS, MR, Open Vld, CD&V en sp.a.

Waarop loopt het dan spaak? Het geheel begon te wankelen door een giftige cocktail van zaken die niet voor het eerst opduiken.

• PS-voorzitter Magnette, een professor politicologie, is een verstandig man, daarover zijn vriend en vijand het eens. “Maar tegelijk heeft hij iets ongelofelijk impulsief. Dat bleek nu eens te meer”, zo is bij een bron te horen. “Hij heeft het zelf willen in handen nemen, maar dat heeft z’n grote rivaal, Georges-Louis Bouchez (MR), geïrriteerd”, vult een andere onderhandelaar aan.
• Magnette nam dus plots het heft in handen, en werkte in de nacht van donderdag op vrijdag razendsnel door, om een tekst te maken, zonder De Wever, en vervolgens ook contacten met de liberalen, zowel de Vlaamse als de Franstalige, te gaan leggen. Een interne vergadering bij de PS op vrijdagmorgen zette het licht op groen, om de voorzitter een mandaat te geven.
• Die verliep niet zonder slag of stoot: de PS-achterban was niet bepaald voorbereid de afgelopen maanden op een ommezwaai, maar uiteindelijk is de voorzitter de voorzitter. En Magnette was klaar om te bewegen.
• Ook het Paleis, dat niet helemaal mee was en volgens sommige bronnen niet bepaald hielp het scenario door te duwen, werd door verschillende spelers op de hoogte gebracht. Lag het aan die kakofonie van persoonlijke initiatieven, dat er wat chaos ontstond? Hoe dan ook: een plan kwam op tafel om de fakkel van opdrachthouders Patrick Dewael (Open Vld) en Sabine Laruelle (MR) te laten overgaan naar heuse formateurs.
• Was dat dan het fameuze duo, De Wever-Magnette, waar al langer in het verleden ook sprake van was? Eerst was de PS daarover nog voorzichtig, moest dat cruciale duo als formateurs aan zet komen? Maar een hoge bron bij de PS sprak in de late namiddag niet langer een veto uit, eerder integendeel: De Wever zelf moest mee in bad.

Hoe het dan vervolgens liep: Vrijdagmorgen verschenen de eerste echo’s van de toenadering: de deur tussen PS en N-VA stond open.

• Het hele scenario begon dan in de loop van vrijdagmiddag echter te lekken in La Libre. Dat beloofde niet veel goeds. En daarbij kwam vanuit de MR toch een ondubbelzinnig signaal: “Allemaal goed en wel, een noodregering. Maar de huidige regering doet toch alles wat moet gebeuren, rond corona? En wat gaat die regering daarna doen? Daar willen wij garanties over”, zo klonk in de hoogste kringen.
• Plus, het idee dat Magnette, de man die “maandenlang elke doorbraak heeft onmogelijk gemaakt”, nu als redder des vaderlands naar boven zou komen, en formateur zou worden: het viel op een koude steen bij de MR.
• “Vergeet niet dat beiden in Henegouwen zitten, en daar vechten om de prijs van nummer één. Het is een haantjesgevecht dat diep gaat en telkens weer opduikt”, zo stelt een onderhandelaar.
• Een afweging die ook manifest geldt: met zeven ministers én de premier heeft de MR vooral veel posten te verliezen in zo’n nieuwe regering. “We spelen allemaal wat boven ons gewicht in die restregering. Open Vld en CD&V zouden elk wel minstens één minister moeten afgeven. Maar voor de MR is dat veel meer het geval”, zo stelde een regeringslid. “Ze leven op de poef, met én een Europees Commissaris én een premier”, zo stelde een ander.
• Daar komt bij dat de N-VA én de PS met hun volle kracht in die regering willen gaan wegen: geen onderwaarderingen van hun politiek gewicht, en het premierschap dus logischerwijze voor ofwel de grootste familie, ofwel de grootste partij: één van beide. “We komen echt niet om enkel maar aan te schuiven achteraan, en misschien dan nog eens de afwas te gaan doen”, zo was bij een N-VA-bron te horen.
• Zowel bij PS als N-VA klonk ook unisono een duidelijk oordeel over de huidige premier, Sophie Wilmès (MR): gewogen en te licht bevonden. Dat zij gedurende dagen nochtans de figuur was waarrond Dewael en vooral Laruelle graag een noodkabinet hadden gestart, smaakte logischerwijze voor de MR bijzonder bitter.
• De sfeer begon zo te kantelen. “In de loop van de dag gingen de lijnen dicht. Iedereen kroop plots weer achter z’n schild. Als het nu mislukt, zijn er weinig opties meer. Het lot van die noodregering hing gisteren nog aan een kabel, nu aan een zijden draadje“, zo stelde een betrokkene.

En nu? Het scenario, dat op papier perfect leek, en België eindelijk in een ander politiek tijdperk had kunnen brengen, stokt daarmee.

• In de loop van de avond zaten de socialistische en liberale familie opnieuw samen, om te proberen eruit te raken. Die vergadering bracht de twee protagonisten van het moment samen: Bouchez en Magnette, samen met Rousseau en Gwendolyn Rutten (Open Vld). De vergadering duurde vijf uur en ging zonder concreet resultaat uiteen.
• Dat hoeft ook nog niet: nachtelijke vergaderingen in deze fase zijn misschien nog niet aan de orde. Maar er is wel een ‘sense of urgency‘ nodig, zodat eindelijk het unieke moment wordt gegrepen om uit de crisis te komen. Gisteren hing dat nog niet in de lucht.
• “Als het deze keer mislukt, dan is het echt op. Dan kan er echt niets meer. Het is de ultieme kans om de zaken te doen vooruitgaan, en eindelijk die federale knoop te beginnen ontwarren. Dat de N-VA daar dan als de wijze staatsmensen uitkomen, die willen terwijl de Franstaligen zich vastrijden: iemand moet daar toch de totale ironie van inzien?”, zo stelde een onderhandelaar.
• De druk blijft uiteraard: de coronacrisis zit nog maar aan het begin, de rest van Europa is hard maatregelen aan het nemen. En iedereen die Patrick Dewael (Open Vld) een beetje kent, weet dat die er alles aan zal doen om nu succesvol af te ronden: nu een ‘grote coalitie’ als oplossing zo dichtbij is, moet er doorgeduwd worden.

In de wandelgangen: Een langverwachte peiling van RTL-Le Soir-VTM-HLN levert niets schokkend op.

• Voor N-VA geen prettige resultaten. De partij zat bij de verkiezingen nog op 25,5 procent, zakte in december in die peiling al naar 22,1 procent en peilt nu nog op 20,7 procent.
• Vlaams Belang stoomt door, zoals iedereen verwacht. Ze zitten nu op 28 procent, na een stoot in december naar 27,3 procent. Bij de verkiezingen haalde ze nog 18,7 procent.
• Bij de rest beweegt niet veel en alles is niet statistisch relevant.
• CD&V haalde in mei vorig jaar bij de verkiezingen nog 14,2 procent. In december was dat 11,4 procent, nu 11,7 procent.
• Open Vld zat toen op 13,5 procent, in december zakten ze naar 9,9 procent, nu staan ze op 10,3 procent.
• De sp.a klokte bij de verkiezingen af op 10,8 procent, zit nu op 9,6 procent en zat in december nog op 8,9 procent.
• Bij Groen, dat bij de verkiezingen op 9,8 procent eindigde, is er nu de score van 8,8 procent, na een score van 10,7 procent in december.
• Tenslotte PVDA, dat bij de verkiezingen nog 5,6 procent haalde, daar zitten nu 9,3 procent van de stemmen: wel degelijk een relevante stijging dus. Ze komen van 8,4 procent in december.

Om rekening mee te houden? Aan Franstalige kant misschien wel een verrassende verschuiving.

• De PS neemt daar opnieuw wat winst in Wallonië, en gaat naar 25,5 procent. Dat is meteen wel een bevestiging van het idee dat zij niet hoeven te vrezen voor verkiezingen.
• De kloof met de MR wordt wat groter: ze gaan naar 19,6 procent. Opvallend is dat de PTB over Ecolo springt en 18,6 procent haalt. Wallonië schuift dus op naar links. Ecolo houdt nog 15,5 procent. Klein partijtje cdH haalt nog 7,5 procent.

De essentie: De kans dat er een grote doorbraak in zicht is, is de afgelopen 24 uur veel kleiner geworden. Lukt het alsnog om iets te forceren, of gaat zo alweer een episode in deze federale formatie de dieperik in met een mislukking?