In Nederland komen er nu proefprojecten met door de overheid gecontroleerde wietteelt. Vanaf 1 januari wordt cannabis legaal in Californië en ook in Canada is het sinds kort gereglementeerd toegelaten. Acht staten in de VS hebben ondertussen zowel medicinale als recreatieve wiet gelegaliseerd en nog eens 22 staten hebben mediwiet vrijgegeven. De hele wereld lijkt die richting uit te gaan, maar in Vlaanderen staan we stil. En nog wel een poosje, af te gaan op de reacties hier na de aankondiging van het Nederlandse initiatief.

Het Nederlandse proefproject zou ervoor moeten zorgen dat criminele organisaties hun greep op de wietteelt verliezen en dat de cannabisgebruiker een veiliger product in handen krijgt. Volgens de regering in Den Haag zou dat de wietteelt weghalen uit het criminele milieu én de schadelijke stoffen in illegale wiet fors verminderen.

Dat ze in Nederland nu toch gaan proberen om het hele cannabisproces te reglementeren, is een indicatie van uit welk richting de wind waait in de wereld. We hebben het hier immers over een besluit van een rechts-met-de-bijbel-coalitie, waar drie van de vier partijen vorig jaar in de Tweede Kamer nog tegen dat project stemden.

Steeds meer landen gaan in die richting: het gereglementeerd regulariseren van cannabis. Er zijn daar goeie redenen voor. De fameuze war on drugs, de oorlog tegen drugs, is na decennia ondertussen een fiasco. Hij valt niet te winnen zo blijkt, kost handenvol (belastings)geld en maakt mensen die al rijk zijn alleen maar een pak rijker.

Follow the money

Het legaliseren (en reglementeren) van softdrugs wordt in feite alleen nog tegengehouden door mensen en lobbygroepen die er geen baat bij hebben dat de illegale drugshandel verdwijnt. Uiteraard de criminele cartels zelf, maar bijvoorbeeld ook de financiële sector.

Naar schatting 2% van het GWP (77.000 miljard), het bruto nationaal product van alle landen ter wereld, wordt besteed aan illegale drugs. Tussen een vierde en een derde van dat geld moet op één of andere manier witgewassen worden. Of: het moet vroeg of laat via één of meerdere banken passeren.

Soms lopen banken tegen de lamp. En de bedragen die dan vallen zijn een mooie indicatie de bovenstaande argumentering staven. Wachovia bijvoorbeeld er door de Amerikaanse overheid een boete opgelegd van 160 miljoen dollar voor het witwassen van … 380 miljard dollar drugsgeld. In 2012 publiceerde het US Senate Committee on Homeland Security and Governmental Affairs een rapport van 339 pagina’s waarin stond hoe HSBC in twee jaar tijd tussen 7 en 8 miljard witwaste voor het Sinaloa Cartel uit Mexico en het Norte del Valle Cartel in Colombia. HSBC betaalde braaf een boete, geen enkele van z’n personeelsleden werd vervolgd.

Waarom politici niet durven

Een andere sector die baat heeft bij het blijven vasthouden aan de war on drugs is wat we dan maar onder een brede noemer de veiligheidsindustrie zullen noemen. Dat gaat van wapenfabrikanten over security-bedrijven tot leveranciers voor het gevangeniswezen en de ordehandhaving.

En dan zijn er de politici. In nogal wat landen zitten de kartels en drugsorganisaties in de zakken van politici, maar, laten we ervan uitgaan dat zoiets hier niet het geval is. Wat bij ons speelt is een andere vorm van behoudzucht: staan roepen tegen drugs is een een rendabele manier van angst omzetten in stemmen enerzijds, het opwerpen van legalisering komt neer op electorale zelfmoord anderzijds.

Zeker in Vlaanderen, dat behoorlijk conservatief is. Zelfs zogenaamde progressieve partijen zoals de Groenen durven geen echt issue te maken van gereglementeerde regularisatie.

Het feit dat politici niet aan de slag durven wat de legalisering en reglementering van cannabis betreft, is, vanuit een goed bestuurlijk standpunt eigenlijk onbegrijpelijk. Het is immers een win-win situatie voor iedereen met goede bedoelingen in het wiet-verhaal.

We laten veel liggen

Legaliseren en reglementeren betekent de mogelijkheid om taks te heffen. We doen dat al met zaken die veel schadelijker voor onze gezondheid zijn dan wiet (ten minste: wiet die wordt gecontroleerd, zonder allerlei rotzooi). Sigaretten en alcohol bijvoorbeeld. Beide zijn verslavender dan cannabis. Van beide ga je dood, zeker als je ermee overdrijft. Alcohol leidt bovendien tot nog een hoop andere miserie, van verkeersslachtoffers tot partner- en ander geweld.

We doen het ook op grote schaal met medicatie. We zijn bij de wereldkampioenen slaappillen, antidepressiva en angstremmers. Die pillen hebben absoluut hun nut, maar ze zijn in veel gevallen erg verslavend en hebben gevaarlijke bijwerkingen.

Landen en regio’s waar cannabis is gelegaliseerd en gereglementeerd en waar ze er belastingen op heffen en de wiet ook nog eens aan kwaliteitsnormen onderhevig maken, doen daar financieel enorm profijt mee zo blijkt. Vaak is ook gespecificeerd wat er met die opbrengsten moet gebeuren, bijvoorbeeld, een deel moet in het onderwijs worden gepompt, een deel in budgetten voor misdaad bestrijding, etcetera. Wie kan daar tegen zijn?

Jobs, jobs, jobs

Een legale en gereglementeerde cannabissector blijkt ook voor een pak jobs te zorgen daar waar het als is gebeurd. In de VS bijvoorbeeld zullen er – ondanks de beloftes van Trump – tegen 2025 900.000 jobs in de industrie verdwijnen. Maar in de acht staten waar wiet nu al legaal is, zal de cannabissector voor meer dan 250.000 nieuwe jobs zorgen.

Daar zitten jobs bij voor iedereen, van ongeschoolde mankracht om te oogsten tot kassenbouwers, elektriciens, boekhouders, programmeurs en laboranten. Mensen die nu in “het zwart” werken in de drugssector en niks afdragen, doen dat in een gereglementeerd systeem wel.

De criminaliteit neemt bovendien af, zo blijkt. De belangrijkste reden is trouwens niet dat drugscriminelen ineens brave burgers zouden worden, maar wel dat de politie zich niet meer met een deel van hun praktijken en die van hun klanten moet bezighouden en zich meer kan focussen op andere taken.

Wie ook wint, is de consument. Niet alleen moet die de wet niet meer overtreden om iets te doen wat hij toch zou doen, hij krijgt ook betere kwaliteit aan een betere prijs. Omdat de wiet aan bepaalde normen moet voldoen, maar ook door een spel van concurrentie. In Colorado, waar wiet al sinds 2014 legaal en gereglementeerd is, is de kwaliteit toegenomen en is de prijs met 18% gedaald ondertussen, terwijl alleen al daar 18.000 jobs werden gecreëerd.

Referendum

Wat overigens opvallend is, is dat op veel plaatsen waar zo’n gereglementeerde legalisering werd doorgevoerd dat gebeurde na een volksraadpleging. Referenda zijn misschien niet altijd een goed idee, maar in deze zijn ze handig, zeker voor de politici, die op die manier hun conservatieve ideologie niet moeten verloochen en ook hun fanatieke achterban niet moeten confronteren. Lees: geen verantwoordelijkheid moeten nemen.

De war on drugs heeft ook opvallende gelijkenissen met de war on terror, tenminste al je ziet hoe de politiek met beide omgaat. Het loont electoraal in beide gevallen om te polariseren en in te spelen op angstgevoelens. Het mag (nog) niet gezegd worden, maar als je even nuchter kijkt, dan zie je dat degenen die rijk worden van beide “wars” in veel gevallen dezelfden zijn, aan beide kanten van de zaak overigens.

Maar in beide gevallen is de realiteit wat ze is. 99,9% van de moslims zijn geen terroristen bijvoorbeeld. Vanuit wetenschappelijk standpunt is wiet beschouwen als hard drugs hetzelfde als geen onderscheid maken tussen cocaïne snuiven en cola drinken. Voor veel mensen is wiet trouwens een zegen. Vraag maar aan wie chronisch pijn heeft bijvoorbeeld. In verschillende landen zijn al studies uitgevoerd die aantonen dat wiet helpt bij ADHD bijvoorbeeld, maar ook stressgerelateerde aandoeningen.

Politiek draagvlak is er wel degelijk

Nu, dit is de realiteit inzake cannabis in Vlaanderen: één op vier mensen onder de 65 heeft het geprobeerd of gebruikt het. 17% van de volwassen onder de 50 jaar gebruikt het minstens één keer per jaar, 7% meer dan één keer per maand.

Er zijn ondertussen ook al genoeg studies gedaan op plaatsen waar wiet al een aantal jaar gereglementeerd is, die aantonen dat zo’n legalisering nergens heeft geleid tot meer blowen door tieners. Nee, de toename van wietconsumptie waar het ondertussen mag zit in de leeftijdscategorie 50 tot 59 jaar. Bij de mannen steeg het aantal gebruikers van 5 naar 11,6%. Bij de vrouwen tussen 50 en 59 is het helemaal spectaculair: van een miezerige 0,1% in 2005 naar 7,3% nu.

Laat dat nu net even de enige generatie zijn die momenteel electoraal nog dingen zou kunnen doen bewegen door hun demografisch stemgewicht in ons politieke landschap. Er is, met andere woorden, wel degelijk een politieke opportuniteit voor wie even verder kijkt dan z’n neus lang is. En, mits je er goed over gaat nadenken en naar de mensen stapt met een uitgewerkt plan, waar duidelijk in staat hoe je zo’n legalisering zou doen, en hoeveel het ons maatschappij kan opbrengen, is het ook een verhaal van hoe politici zich constructief, toekomstgericht en positief kunnen manifesteren.

Door hun houding lopen politici overigens mee in een pak onwaarheden die over cannabis worden verteld. Zoals dat het zelfs bij occasioneel gebruik heel verslavend en schadelijk is. We hebben het nog eens gecheckt bij Margaret Haney, prof Clinical Neuroscience aan de prestigieuze Columbia University en co-directeur van het Substance Research Center. Hier is wat ze zei: “If somebody is smoking one or two joints a week, the consequences are probably going to be very, very, very minimal.”

Haney is de top in de wereld qua echt wetenschappelijk en medisch onderzoek naar cannabisgebruik. En andere hardnekkige is deze: wie begint met marihuana eindigt met een naald in zijn arm. Wel, dat klopt niet, en dat is ook wetenschappelijk bewezen. Alcohol en slaapmiddelen blijken zelfs meer echte junks op te leveren. Plus, en dit is ook een feit, jongeren die in behandeling zijn voor cannabisverslaving blijken slechts 0,6 procent van alle probleemgebruikende jongeren te zijn in Vlaanderen.

Maar, waarom?

Waarom is het dan illegaal zal je je afvragen. Het loont om even het verleden in te duiken. Om te beginnen: cannabis is al in onze beschaving sinds er sprake is van een beschaving: meer dan 7.000 jaar. De eerste echte wet rond marihuana dateert van 1619, en werd gemaakt door de mensen die Amerika begonnen te koloniseren.

In Jamestown, Virginia werden toen alle boeren verplicht om cannabis te telen. (Je leest het goed: verplicht). In de 200 jaar die volgden was dat de teneur: verschillende wetten die landbouwers verplichtten om voor een stuk ook hennep te verbouwen. Tussen 1763 en 1767 kon je in Virginia zelfs in de gevangenis vliegen als je geen hennepplanten teelde, omdat er een tekort was ontstaan zowaar.

Hennep was immers essentieel en goeie merchandise: je kon er alles van maken van kleren tot touwen. In 1850 waren er in de VS 8.327 plantages die niks anders dan hennep verbouwden. En ja, ze draaiden dat toen ook al in hun pijpen, alleen, het was de normaalste zaak van de wereld, en geen haan die er naar kraaide.

In 1910 kwam er een eerste wet tegen marihuana. De mormonen in Salt Lake City voerden die wet in. De reden: een aantal broeders waren zieltjes gaan winnen in Mexico en leerden daar de plezierigste kant van de hennepplant goed kennen, en brachten hun nieuwe gewoonte mee terug naar huis. Plezier maken mag niet bij de mormonen – alcohol is ook verboden bijvoorbeeld – en dus die wet.

“All Mexicans are crazy“

Utah werd de volgende jaren gevolgd door acht andere staten, en eigenlijk om maar één reden: Mexicaanse arbeiders en immigranten. In Texas werd marihuana illegaal in 1927 onder het motto “All Mexicans are crazy, and this stuff [marijuana] is what makes them crazy.” De context was puur economisch: er heerste eind jaren twintig en in de jaren dertig een depressie en het was even “eigen volk eerst”.

Om een lang verhaal kort te maken: cannabis is niet illegaal geworden omwille van narcotische redenen, wel om economische en vooral racistische. Het werd geassocieerd met latino’s en zwarten. De rest van de wereld volgde braaf. En cannabis blijft ongereglementeerd illegaal omdat bepaalde mensen en sectoren daar financieel of electoraal belang bij hebben. Het heeft niks te maken met links, rechts, gezond of ongezond of wat dan ook. De dingen bij het oude laten, is trouwens geen keuze. Wie wiet gebruikt, zal dat blijven doen. Het zal alleen criminelen rijk maken en we lopen als maatschappij een pak geld en jobs mis.