"Het recht opeisen om als vrouw je eigen keuzes te maken, dát is empowerment"

Waar staat het feminisme anno 2016 voor? Die vraag legde Knack-redactrice Ann Peuteman voor aan feministes Anja Meulenbelt (71) en Yasmine Schillebeeckx (25). Die hielden prompt een pleidooi voor empowerment, of het nu over hoofddoeken of korte rokjes gaat.

Een feminismedebat georganiseerd door Knack bracht de feministische dames samen. “Wat enig dat jullie oma uit de mottenballen hebben gehaald”, lacht Anja Meulenbelt. De Nederlandse, linkse activiste publiceerde exact veertig jaar geleden de feministische roman De schaamte voorbij en schudde er onlangs met Het verschil nog een uit haar mouw.

Yasmine Schillebeeckx luistert vol ontzag naar Meulenbelt. Ze werd vorig jaar tot boegbeeld van de derde feministische golf gebombardeerd nadat haar blogpost over seksisme op straat – Mijn naam is niet Hey Sexy – heel wat stof deed opwaaien. Haar opiniestuk gaf niet enkel aanleiding tot de trending hashtag #WijOverdrijvenNiet, er vloeide dit jaar ook een boek uit voort: Echte vrouwen bestaan niet.

Seksisme op straat

“Eerlijk delen en niet slaan.” Dat is waar het feminisme voor Meulenbelt om draait. Slaan en bij uitbreiding ook seksuele intimidatie en geweld: het is zeker de wereld nog niet uit. Yasmine en tal van andere vrouwen die niét overdrijven, zorgden vorig jaar voor een heuse mediastorm met hun getuigenissen over seksuele intimidatie op straat. Niet iedereen reageerde even begripvol.

Yasmine: “Het was al niet gemakkelijk om erover te schrijven en dan kreeg ik nog al die kritiek over me heen. Sommige mensen reduceerden catcalling tot het cliché van de bouwvakker die je nafluit, terwijl het zoveel meer is dan dat. Er waren zelfs vrouwen die het probleem gewoon ontkenden”, vertelt ze verontwaardigd. “Dat is de wet van Lewis”, pikt Anja in. “Die zegt dat de commentaren die volgen op een artikel over feminisme, het feminisme net rechtvaardigen. Je móet er dus wel over schrijven. Mensen moeten beseffen dat het geen compliment is en echt behoorlijk hinderlijk.”

Hoewel het sinds de anti-seksismewet van 2014 officieel strafbaar is vrouwen lastig te vallen op straat, zijn er nog steeds mannen die zich er schuldig aan maken. Hoe komt dat? Anja legt uit: “Sinds de seksuele revolutie zitten we in een cultuur waarin meisjes geen nee meer mogen zeggen en mannen recht hebben op seks. Het wordt hoog tijd dat we kijken naar de cultuur in Nederland en België: wat maakt dat er nog steeds zoveel mannen denken dat je mag ‘pakken’ wat je niet vrijwillig krijgt?”

Glazen plafond

En hoe zit het met ‘eerlijk delen’? “Ook dat valt nog steeds ontzettend tegen”, aldus Meulenbelt. De ongelijke behandeling van vrouwen op de werkvloer, begint vaak al bij het sollicitatiegesprek. Yasmine: “Bij mijn eerste job zei de baas spontaan dat ik na een tijdje halftijds of deeltijds kon gaan werken als ik zwanger werd. Ik had op dat moment niet eens een vriend.”

Goedbedoeld of niet, dit soort gedrag belemmert vrouwen die carrière willen maken wel. Bovendien moeten vrouwen meer offers brengen dan mannen om de top te bereiken. Anja vertelt: “Vrouwen betalen er een hogere prijs voor. Een man met een carrière heeft bijna altijd een vrouw achter zich die thuis goed voor hem zorgt. Een vrouw met een carrière heeft dat bijna nooit. Een man met macht wordt gerespecteerd. Een vrouw met macht niet.”

De vrouwenbeweging zet zich in om vrouwen meer macht te geven. Maar mogen dan enkel vrouwen aan de top van de carrièreladder zich feministe noemen? Niet als het aan Anja ligt: “Wie is er ooit op het idee gekomen dat carrière maken het summum van feminisme is? Dat is een hele enge interpretatie. De top is te klein voor alle vrouwen, terwijl het feminisme er voor iedereen moet zijn.”

Empowerment

Als macht niets te maken heeft met carrière maken, wat is dan wel de sleutel tot emancipatie? In ieder geval hoef je jezelf geen mannelijke kenmerken aan te meten. Yasmine: “Ik kan me echt ergeren als ‘jij bent een vrouw met ballen’ als compliment wordt gegeven. Ik begrijp het hele idee niet dat een deel van het mannelijk lichaam gelijk zou staan aan macht.” Anja lacht: “Waarom zeggen we niet van een man die het geweldig doet: die heeft tieten, zeg!”

Waar staat vrouwelijke macht dan voor? “Het gaat erom dat vrouwen zelf moeten kunnen beslissen waar hun prioriteiten liggen”, vindt Anja. Het recht opeisen om je eigen keuzes te maken, dát is empowerment. Of je nu carrière wil maken of voor de kinderen wil zorgen. Of je nu naakte selfies post of je liever bedekt.

Yasmine geeft een voorbeeld: “Ik had het erover met een vriendin, een moslima, en voor haar was zelf mogen beslissen over wat ze aandoet het ultieme teken van baas zijn over haar eigen lichaam. Ik hoor haar niet te zeggen dat ze geen hoofddoek mag dragen en zij hoort mij niet te zeggen dat ik geen kort rokje mag dragen. Het is niet aan anderen om voor jou te bepalen wat ‘empowering’ is. Het blijft je eigen lichaam en daar doe je mee wat je wilt.”

Het woord is gevallen: de hoofddoek. Kan een gesluierde moslima een feministe zijn? Yasmine: “Dat blijft een eeuwige discussie binnen het feminisme.” Er zullen altijd voor- en tegenstanders zijn. “Je moet dat zien binnen de bredere context. Zo werd ook Kim Kardashian zowel toegejuicht als bekritiseerd toen ze een naaktfoto publiceerde. Is dit een geval van ultieme emancipatie of gaat ze gebukt onder de patriarchale maatschappij?” stelt Yasmine.

De idee dat islam en feminisme niet verenigbaar zouden zijn, schiet bij Anja in het verkeerde keelgat: “Er zijn massa’s islamitische feministische geleerden – Fatima Mernissi, Amina Wadud – die buitengewoon intelligent en welbespraakt zijn en ons precies kunnen vertellen hoe het zit. Het gaat erom hoe je het geloof interpreteert. Er staat nergens in de Koran dat een vrouw haar man moet gehoorzamen.”

En wat de hoofddoek betreft? “Ik vind dat vrouwen mogen kiezen wat ze doen. Ze zijn heel goed in staat om te weten wat ze willen. Als vrouwen gedwongen worden om hun hoofd te bedekken, ben ik daar tegen. Als vrouwen gedwongen worden om hun hoofddoek af te doen, ben ik daar ook tegen. De vrijheid om zelf te beslissen is een universeel mensenrecht en het maakt dan niet uit of ze het ene of het andere doen.”

Eerlijk delen en niet slaan

Conclusie? We hebben nog heel wat werk voor de boeg wat betreft ‘eerlijk delen en niet slaan’. Maar hebben we al vooruitgang geboekt? En is er hoop voor de toekomst? Anja is voorzichtig optimistisch: “Eén ding is heel erg veranderd: als je aan mannen en vrouwen vraagt of ze vinden dat iedereen gelijkwaardig zou moeten zijn, zegt iedereen ja. Maar er is een merkwaardige kloof tussen onze denkbeelden en de werkelijkheid. Er lijkt nooit een moment te komen waarop je kunt zeggen: het is klaar.”