Hij moet er toch dicht tegen gezeten hebben, Bart De Wever (N-VA), bij een centrumrechtse regering. Anders zou Elio Di Rupo nooit zo zijn gaan versnellen om het cdH van Benoît Lutgen los te weken, en plots in een compleet confederale logica de Waalse en Brusselse regering te vormen. De man die als premier heel de tijd België verdedigde, ondergraaft met zijn politieke oekaze heel het politiek systeem én het Paleis. Dat de PS daarbij, net als tijdens de kiescampagne, de N-VA alleen maar versterkt, lijkt Di Rupo niet te deren.

Het spelletje politieke poker is gespeeld, en de winnaars zaten gisterenmiddag te glunderen. Netjes op een rijtje, Elio Di Rupo (PS), Olivier Maingain (FDF) en tussen hen: Benoît Lutgen, de cdH-voorzitter. 

De persconferentie, in het parlement van de Waals-Brusselse gemeenschap aan het Brusselse Warandepark, was één lange zegetocht voor Elio Di Rupo, de afscheidnemende premier. Een glunderende Paul Magnette (PS), een luid lachende Laurette Onkelinx (PS), Di Rupo in totale controle, Benoît Lutgen (cdH) die breed grijnsde en net iets te gretig telkens het woord nam, en tenslotte de gloriërende Olivier Maingain (FDF), er toch steeds weer bij. 

Een hernieuwd huwelijk tussen de PS en het cdH

“Coherent project”, “samen de uitdagingen aangaan”, “duidelijke convergenties in wat we willen”, het zijn de standaardzinnetjes van partijen die elkaar gevonden hebben. Het kon nauwelijks verhullen dat er helemaal geen uitgewerkt regeerakkoord op papier staat, dat is voor later. Dat de PS in zeven haasten dit forceerde, alles en iedereen in snelheid nam, inclusief koning Filip, die nochtans het initiatief eerst aan de N-VA had gegeven, leek geen van de vijf te deren.

Neen, dit was de plechtige bezegeling, of liever hernieuwing, van een oud politiek huwelijk aan Franstalige kant. Een linkse alliantie tussen PS en cdH, die al sinds 2004 stand houdt. Toen dumpte de PS de MR in Wallonië en Brussel en sindsdien blijven de liberalen in Franstalig België in de oppositie en zet de PS de lijnen uit, aangevuld met het onduidelijke aanhangsel van het cdH. Deze keer mag het FDF ook aanhangsel spelen in Brussel, allemaal best voor Maingain, die zat de glunderen.

Nochtans kon die situatie, op papier tenminste, na 25 mei anders worden. De PS had verloren, MR gewonnen in Franstalig België. In percenten tenminste, in zetels is de PS er wel op vooruit gegaan. En vooral, ze bleef de grootste partij, zowel in Wallonië als Brussel. Daardoor had ze initiatiefrecht, en dat heeft ze nu maximaal en hoogst doeltreffend gebruikt. Want in de loop van deze week stond het water de Franstalige socialisten wel even aan de lippen.

De Wever ging snel, en bedreigde de PS

De afgelopen dagen leefde in de hoofden van een aantal players in de Wetstraat het gevoel dat een centrumrechtse coalitie federaal wel degelijk zou kunnen. De Wever kwam vorige week dinsdag federaal aan zet, en begon meteen, zonder al te veel poeha of ererondjes aan de straight talk: wilden cdH en MR, samen met CD&V en Open Vld aan Vlaamse kant, een centrumrechts kabinet op de been brengen? Het antwoord was niet meteen ‘neen’. En ook belangrijk: cdH en MR hebben samen ook een meerderheid in Wallonië. En ze hadden, aangevuld met het FDF in Brussel, net zo goed ook een coalitie kunnen vormen. 

Dus de PS had wel degelijk reden om zich bedreigd te voelen. Of speelde Benoît Lutgen dubbel spel? Het kan best zijn. Want vorige week leek het eerst alsof de PS wilde wachten op het federale niveau, ze zouden pas een week later écht beginnen aan de gesprekken. Tot ze plots het signaal van diezelfde Lutgen kregen, dat ze gerust mochten beginnen, “want hij was klaar”. 

Heeft Michel het aan zichzelf te danken? 

Daarop duwde de PS door. Want het viel hen op dat de MR, in hoofde van voorzitter Charles Michel, maar ook Didier Reynders niet, geen enkele moeite deed om toenadering te zoeken. De campagne tussen PS en MR was nochtans hard geweest, enige liberale poging tot verzoening had minstens het gevoel gegeven aan de PS dat Michel hen er niet aan het afrijden was. Maar niets daarvan, waardoor de PS plots wel heel graag met Lutgen wilde dealen. 

En dat akkoord heeft Di Rupo dus nu razendsnel geforceerd. Dat hij daarbij alle gevoeligheden over boord moest gooien voor de Vlaamse publieke opinie, naar het Paleis toe, naar zijn Vlaamse partners van CD&V toe, so be it… Het was even sauve qui peut bij de PS. 

Nu is het cdH ook is een eerder centrum-linkse partij, Lutgen is als Ardenees op zijn eentje zowat de rechtervleugel. Van zodra die overtuigd was, volgde de rest van de partij meteen. Want tussen cdH en MR is sowieso bitter weinig liefde verloren gegaan. En een Waalse coalitie MR-cdH had maar één zeteltje op overschot in het Waals parlement, wat zo’n coalitie wel erg moeilijk werkbaar zou gemaakt hebben. 

De vermoorde onschuld van Elio

Komt bij dat de goesting van Lutgen om met N-VA een federale regering te vormen ook bitter klein was, omwille van het communautaire wantrouwen. En het FDF van Olivier Maingain, had op haar beurt ook heel duidelijk laten verstaan eigenlijk liever niet de MR in Brussel in zee te willen gaan. Dus was de puzzel voor Lutgen snel gelegd: beter nu meteen een hoge prijs van de PS krijgen, dan voor de gigantische onzekerheid van centrum-rechts te kiezen. 

Alleen had niemand aan Vlaamse kant gedacht dat die afweging zo snel, zo hard en zo pijnlijk voor alle andere partners zou gemaakt worden. In plaats van De Wever toch eerst uitgebreid te laten mislukken, wordt de andere Vlaamse partijen, CD&V en Open Vld, zelfs dat toneeltje niet gegund. Neen, het is gewoon effe in the face, machtspolitiek: heel het federale systeem voor blok zetten met de linkse PS/cdH-alliantie.

De Wever staat nu als informateur machteloos. Want Di Rupo, Magnette, Lutgen, Onkelinx, allemaal sloofden ze zich uit op de persconferentie om te onderstrepen “dat dit akkoord niets te maken heeft met de federale onderhandelingen”, maar dat gelooft echt geen hond.

Het leidde tot een beetje vreemd moment, toen een journalist vroeg “of dit de taak van informateur De Wever niet gigantisch bemoeilijkte”. Di Rupo reageerde met vermoorde onschuld: “We hebben dat gevoel niet”, antwoordde hij met heel veel overtuiging. Iets te veel, zodat het plots op ironische commentaar leek. Waarop de journalisten begonnen te lachen, en Di Rupo het even niet begreep.

Di Rupo zal dit cash, in premierschap, betalen

Maar De Wever kan uit deze zet van de PS wel enige troost kan putten. Want het is opvallend hoe bijzonder tactloos dit gespeeld is. Zonder enige gêne of zelfs maar bekommernis voor de Vlaamse publieke opinie, zetten PS en cdH informateur De Wever nu al schaakmat. “De Vlaamse kiezer wikt, maar de PS beschikt”, kan de bumpersticker zijn die de N-VA mag gaan bestellen. Het koopt hen niets in hard power, maar communicatief wordt het nu wel heel simpel om een federale mislukking van de N-VA in de PS-schoenen te schuiven. En de prijs die de Vlaamse coalitiepartners van Di Rupo I moeten betalen is immens: het leven is hen door ‘hun’ voormalige premier in één klap heel zuur gemaakt. Dus wat Di Rupo op korte termijn wint, zou hij wel eens op middellange termijn kunnen cash moeten betalen. Zijn kansen om opnieuw premier te worden zijn immers meteen heel drastisch gesloken. Want gaan CD&V of Open Vld echt nu nog eens 5 jaar in een coalitie met de PS en Di Rupo als posterboy stappen, indien het dan toch een regering zonder N-VA wordt? Niet waarschijnlijk na gisteren.

CD&V bijzonder “gepakt”

Het gevoel bij CD&V is duidelijk: men is door de PS en overigens ook door “familielid” Lutgen, koudweg gepakt is. Bij de Vlaamse christendemocraten waren ze voor de verkiezingen als de dood om in hetzelfde scenario als 2010 terecht te komen: een N-VA in de Vlaamse regering, maar tegelijk in oppositie op het federale niveau. “Dezelfde coalities op elk niveau”, was zowel voor als na de verkiezingen de mantra van CD&V. Aan Franstalige kant hebben ze die CD&V-vraag nu totaal genegeerd, en gewoon “de regionale logica” laten spelen, zoals Magnette, Lutgen en Di Rupo zeker tien keer benadrukten tijdens hun persconferentie.

Regionale, of confederale logica? 

En laat die “regionale logica” of in een ander jargon “confederale logica” nu net de vraag zijn van N-VA: vorm eerst een Vlaamse regering en onderhandel dan hard op het federale niveau, als één blok. Nu het blok aan Franstalige kant duidelijk is, zal die roep aan Vlaamse kant wel heel hard worden. Daarom ook dat CD&V en Open Vld in Brussel via Vlaamse Brussel-formateur Guy Vanhengel (Open Vld) meteen zo hard reageerden en in Brussel de boel on hold zetten. 

Maar die snelle en wat bombastische actie van CD&V en Open Vld kan niet verhullen dat ze gisteren een zware klap gekregen hebben. De PS heeft gewonnen en het confederalisme heeft gewonnen. En De Wever? Die is van een aartsmoeilijke opdracht verlost, en kan nu achteruit gaan leunen. Met dank aan de PS, die de confederale geest uit de fles heeft gelaten.