De regeringscrisis rond de hongerstakers is voorbij. Na een nieuwe bemiddeling tussen het kabinet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) en de actievoerders – en ook ferme druk van Brussels burgemeester Philippe Close (PS), die duidelijk maakte dat hij zou ingrijpen om erger te voorkomen – beslisten de sans papiers hun hongerstaking te beëindigen. Meteen kunnen alle regeringspartners opgelucht ademhalen. Al blijft een bittere nasmaak hangen: zowel PS als Ecolo vertikten het om Mahdi te bedanken.

In het nieuws: De Brusselse Begijnhofkerk loopt leeg, de actievoerders gaan naar de “neutrale zone” en stoppen hun hongerstaking.

De details: De kneuzingen die Vivaldi in het dossier opliep, zijn niet min.

• “Gelukkig dat de sans papiers aankondigen dat ze hun hongerstaking stopzetten en de dialoog met de autoriteiten openen. Dank aan Pierre-Yves Dermagne om met fermheid dit punt te hebben verdedigd binnen de regering en aan Philippe Close om de decisieve steun te hebben aangedragen vanuit de stad Brussel.”
• Niet toevallig bedankte PS-voorzitter Paul Magnette, leider van de grootste regeringspartij, zijn eigen vicepremier Dermagne, die maandag het mes op de keel van de hele Vivaldi-ploeg zette: hij dreigde met ontslag “als er één hongerstaker zou overlijden”.
• En net zo goed verwees Magnette naar Close, de PS-burgemeester van Brussel. Want het was uiteindelijk de Brusselse sterke man, die naar de actievoerders afzakte en in niet mis te verstane bewoordingen liet verstaan dat hij zou ingrijpen, vanuit zijn bevoegdheid als burgemeester, als de hongerstaking nog veel langer zo zou lopen.
• Een bedanking of verwijzing, laat staan verzoening richting Mahdi, die ondertussen in progressieve kringen in Franstalig België bijna wordt verguisd, zat er voor de PS niet in.
• Ook niet bij Ecolo-voorzitter Jean-Marc Nollet. “Opluchting. Dank aan alle personen die, op een of andere manier, in de schaduw of in het licht, hebben meegeholpen om de situatie rond de hongerstakers te ontmijnen. Niet nodig hen te citeren of aan te wijzen, ze herkennen zichzelf”, zo tweette Nollet.
• En ook Mahdi zelf, die wekenlang in het brandpunt van een crisis zat, herhaalde van zijn kant nog eens zijn zelfde punten:
  • Hij had het over “enkel verliezers vandaag” bij het moment van de stopzetting van de staking.
  • “Maar ik dankbaar dat mensen gestopt zijn met de hongerstaking. Ik ben erg aangegrepen hoe de laatste weken deze situatie escaleerde.”
  • “Het is goed dat we met het middenveld de mensen hebben kunnen overtuigen dat een collectieve regularisatie geen oplossing vormt, maar de bestaande procedures correct en humaan zijn en dat ook zullen blijven.” 
  • “Daarom gaan we verder met het informeren van personen in de neutrale zone over de bestaande verblijfsprocedures.”

Wat is er nu precies gebeurd, dat de staking stopte? Ook de PS moest de boel oplossen, nog eerder dan Mahdi, na maandag.

• In het weekend voerden PS, Ecolo en Groen nog de forcing in het dossier van de mensen zonder papieren, en vroegen ze aan premier Alexander De Croo (Open Vld) om Mahdi van het dossier te halen.
• Maandag ging die druk naar een kookpunt, omdat vicepremier Dermagne – gevolgd door vicepremier Georges Gilkinet (Ecolo) – op de kern met ontslag dreigde, “als er doden zouden vallen”.
• Die dreigementen lekten en kwamen een beetje als boemerang terug voor PS en Ecolo: wilden zij echt de regering laten vallen over die zaak? De volgende dag al kwam het antwoord van Magnette en Nollet: plots werd er gesust en stelde de PS-voorzitter “dat er geen regeringscrisis was”.
• Tegelijk was Mahdi immers al bezig geweest om een “neutrale zone” te installeren, waar de actievoerders met hun dossier terecht konden en maandag kwam hij met een nieuwe “bemiddelaar”, die hij aanstelde om te gaan onderhandelen. Dat persbericht van de CD&V’er grepen PS en Ecolo aan om het signaal te geven aan de hongerstakers dat het nu toch welletjes was.
• Die boodschap kwam Brussels burgemeester Close dinsdag zelf geven, in zijn gekende directe stijl. De stad Brussel bood juridische assistentie én psychosociale bijstand aan de hongerstakers, maar tegelijk maakte Close duidelijk dat hij zou ingrijpen als burgemeester, als de situatie zou verder blijven aanslepen.
• Zonder nog langer ruggensteun van de PS en met het aanbod van de bemiddelaar en het kabinet van Mahdi om te praten en naar de neutrale zone te komen, beslisten de hongerstakers in de Begijnhofkerk in Brussel gisteren dan om ermee op te houden. Aan de VUB en ULB verliep dat einde moeilijker, maar ook daar houdt men er nu mee op.

Wat krijgen de actievoerders nu? Daarover ontstond toch wat onduidelijkheid.

• Krijgen de hongerstakers nu wat ze wilden, papieren? Het hangt af van de bron. Want waar de PS, Ecolo en Groen al weken op aandrongen – dat de staatssecretaris gebruik zou maken van zijn bevoegdheid om een groot deel van de 470 actievoerders op grond van humanitaire of medische redenen toch een verblijfsvergunning te geven – leek te gaan gebeuren.
• Zeker omdat vanmorgen de Dokters van de Wereld, de ngo die de hongerstakers begeleidde, op Radio 1 het “akkoord” tussen kabinet en de hongerstakers als volgt omschreef: “Ze hebben zekerheden gekregen dat hun dossiers aan goede voorwaarden behandeld zouden worden”, zo stelde Michel Genet.
• De organisatie kreeg de voorbije weken vanuit de politiek forse kritiek omwille van haar bijzonder harde houding, haar “links-activistische agenda” en het afschermen van actievoerders voor andere hulpverleners. Dat ontkenden woordvoerders zelf fors in een reactie aan onze redactie: “Dokters van de Wereld heeft niets te maken met PVDA of andere politieke partijen. Wij zijn onafhankelijk en wensen dit ook te blijven.”
• Die stelling dat er “aan goede voorwaarden” een behandeling van de dossiers zou komen, werd door Mahdi zelf even later op Radio 1 ferm ontkracht.
• “Neen, ik ben heel formeel: er komen geen nieuwe instructies, er zijn ook geen tijdelijke maatregelen. De enige belofte is om heel snel werk te maken van een antwoord op elk dossier dat ingediend wordt”, zo deed Mahdi ferm de deur dicht. “Ze kunnen in de neutrale zone in gesprek gaan, daar kunnen ze hun dossier juridisch sterker maken.”
• En ook over een andere optie om een pak mensen te regulariseren, via de zogenaamde medische noodzaak, scherpte Mahdi de zaak stevig aan. “Dan heeft men een medisch attest nodig, dat de betrokkene “niet in goede gezondheid is”, gewoon om in aanmerking te komen. Dat kan dus. Maar ook dan volgt er een behandeling van zo’n dossier ten gronde, met de vraag of er al dan niet in eigen land een behandeling bestaat.”
• In praktijk komen de actievoerders dus nauwelijks in aanmerking: de meesten zijn na één dag in het ziekenhuis al opnieuw op de been. “Mogelijk leidt de actie bij een paar mensen tot een complex nierfalen”, zo stelde Mahdi. “Maar wij gaan niet aan allerlei mensen zeggen dat ze tijdelijk hier kunnen blijven.”

De essentie: Het blok van CD&V, Open Vld, MR en Vooruit binnen de regering is de magere “winnaar” van dit conflict.

• Wie de woorden van Mahdi hoort, kan niet anders dan vaststellen dat er ten gronde in al die weken nauwelijks iets is veranderd. Vanuit de oppositie had Theo Francken (N-VA) kritische vragen over wat er precies is toegegeven om de staking te doen beëindigen, zeker na de verklaringen van de Dokters van de Wereld.
• Maar dezelfde harde lijn van Mahdi blijft gelden, vanmorgen opnieuw. Dat is niet anders dan slikken, voor de PS, maar evengoed voor Ecolo en Groen, die wel degelijk aandrongen op een andere oplossing.
• Alleen pakte hun ultieme dreigement, om ontslag te nemen, uiteindelijk averechts uit. De ironie wil dan dat het een PS-kopstuk was, burgemeester Close, die de forcing kon en ging voeren. De PS had bij een eventueel overlijden van een actievoerder immers plots ook veel meer te verliezen, door die blufpoker op maandag in de kern.
• CD&V kan dus triomfalistisch uit de crisis stappen: hun goudhaantje gaf niet toe. Tegelijk zal de oppositie van N-VA en Vlaams Belang zeer nauwgezet toekijken wat er nu in praktijk met de actievoerders gebeurt. Beide partijen staan in elk geval bijzonder sceptisch tegenover het “akkoord” dat de hongerstakers en Mahdi bereikten.
• Hoe dan ook, de boutade van Mahdi dat er “enkel verliezers zijn”, geldt evenzeer voor de federale coalitie. Dat de linkerflank van die ploeg uitgerekend op het thema migratie zo de forcing voerde, zegt veel over het gebrek aan empathie voor de politieke context aan de andere kant van de taalgrens.
• De positie van Vooruit was daarbij tekenend en misschien uiteindelijk ook wel cruciaal om de zaak te doen kantelen: de Vlaamse socialisten bleven standvastig op de lijn van het regeerakkoord en steunden openlijk Mahdi, naast de liberalen en de eigen CD&V. Het besef dat op dit dossier “bijzonder weinig te winnen viel” was bij de Vooruit-top sterk aanwezig. Het onbegrip voor de houding van de PS en Ecolo was even groot.

Nog een laatste dossier: Ludivine Dedonder (PS) krijgt steun van de premier en kan ondanks een berg kritiek dus verder.

• Voor het zomerverlof komt er vandaag nog één moment van spanning in de Kamer, in de commissie Defensie. Daar komt minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) langs om tekst en uitleg te geven bij het ontslag van generaal-majoor Philippe Boucké, op de post van baas van de ADIV.
• Dedonder stuurde eind vorige week Boucké de laan uit en dat tot frustratie en woede van zowat heel de legertop. Die kwam openlijk in opstand en liet via sociale media duidelijk het ongenoegen horen. Boucké zelf ontkrachtte bovendien de beeldvorming in verschillende kranten als zou hij zelf hebben willen opstappen en mee akkoord gegaan zijn met zijn ontslag.
• Maar in De Tijd staat het belangrijkste nieuws vooraf aan de Commissie: premier Alexander De Croo (Open Vld) was blijkbaar wel degelijk vooraf op de hoogte van het ontslag van Boucké, waarbij hij zijn steun verzekerde. Het lot van PS en Open Vld is zo ferm verbonden met elkaar, in dit dossier, maar niet toevallig net nu de hele ploeg van Vivaldi een week onder hoogspanning stond.
• Daarmee staan de parlementairen van de Vlaamse liberalen, die de afgelopen dagen met verstomming en verontwaardiging het dossier volgden, meteen buitenspel: het ordewoord vanuit de Zestien is gegeven dat Dedonder niet in de problemen kan komen.
• Zo valt straks, na ongetwijfeld een rondje kritische vragen vanuit de oppositie, ook het doek over deze saga bij Defensie. Maar net zoals bij heel de hoogspanning rond de asielzoekers, blijven de kneuzingen.
• Met name de wel erg persoonlijke aanvallen op generaal Boucké, om het ontslag te duiden, zinderen na bij de legertop. Dat men op het kabinet deed alsof Boucké zelf wilde gaan en ook niet meer stabiel kon functioneren, heeft de relaties tussen de minister en haar legertop geen goed gedaan.
• Niet toevallig besliste admiraal Michel Hofman, de CHOD, om Boucké rechtstreeks in zijn eigen staf op te nemen, na diens ontslag op de ADIV. En Hofman zelf nam gisteren, in de marge van het defilé op 21 juli, geen blad voor de mond over hoe het op Defensie verder moet. Aan VTM verklaarde hij:
  • Dat het over een “collectieve verantwoordelijkheid” ging in de zaak Jürgen C., niet enkel een kwestie dus van één generaal of één dienst.
  • “De jarenlange desinvesteringen in Defensie laten sporen na. Dat voelen wij”, zo wees hij naar de politiek.
  • “Ook bij andere departementen zijn er links en rechts wat zaken verkeerd gelopen”, zo hintte hij op het OCAD, dat evengoed de radicale militair op de lijsten had.
  • Tenslotte stelde hij dat in de toekomst het leger “open en transparant moet kunnen zeggen dat ze bepaalde zaken niet meer doet“.
• Opnieuw niet prettig dus voor de minister van Defensie. Maar die kan zichzelf vandaag enkel opnieuw in de nesten werken als ze vreemde verklaringen zou gaan afleggen of te grote tegenstrijdigheden herhalen. In elk ander geval heeft Vivaldi ook deze bladzijde al omgedraaid en is het tijd voor het zomerreces.