Een opvallend interview van MR-kopstuk Jean-Luc Crucke doet de Franstalige liberalen daveren. In De Standaard lanceert Waals minister Crucke een frontale aanval op zijn voorzitter Georges-Louis Bouchez (MR), uitgerekend op de 175ste verjaardag van de partij. “Wij hebben Vivaldi gewild. Wij, de liberalen”, zo stelt Crucke. “Maar dan moeten we verdorie ook maken dat ze kán slagen en ophouden met haar de hele tijd stokken in de wielen te steken.” De boodschap staat niet toevallig in een Nederlandstalige krant: ze is in de eerste plaats gericht aan de Vlaamse coalitiepartners.

In het nieuws: Het boegbeeld van de Waalse liberalen komt naar buiten.

De details: De boodschap leest vooral als een geruststelling vanuit de MR.

De context: Aan de buitenkant leek het gisteren een gelukkige liberale familie.

• Een blauw verjaardagsfeestje, dat moest het gisteren zijn. 175 jaar, zo oud is de liberale partij in België, en dat herdachten Egbert Lachaert (Open Vld) en Georges-Louis Bouchez (MR), de twee erfopvolgers van die eerste liberale partij, gesticht in 1846.
• Een hele dag opereerde het duo als feestvarkens, eerst met een eerder deftige viering op het Brusselse stadhuis, waar zoveel jaar eerder het stichtingscongres doorging. Eregast was Charles Michel (MR), de voorzitter van de Europese raad, die kwam afgezakt om mee te vieren. ’s Avonds was er dan een veel hippere sessie met de liberale jongeren, op de mondaine locatie van de hippodroom van Bosvoorde: liberalen blijven liberalen, nietwaar?
• Het beeld dat daar gezet werd: alles is koek en ei tussen MR en Open Vld. De twee voorzitters zijn al langer bezig met die oefening: een roadshow doorheen België, met onder meer een bezoek aan de Gentse burgemeester Mathias De Clercq, moest telkens het beeld van “verenigde liberalen” ophangen.
• De realiteit is iets heel anders: in de hoogste echelons van de Vlaamse liberalen heerst ergernis, en ook wel onbegrip over het feit dat Bouchez een aantal dossiers zo hard speelt, dat hij daarmee ook de premier zelf, Alexander De Croo (Open Vld), schade toebrengt. Dat gebeurde een aantal keren in de aanpak van de coronacrisis, maar recent kwam het tot een uitbarsting rond een regeringscommissaris die een hoofddoek droeg.

De essentie: Binnen de MR beseft men het gevaar van de voorzitter en diens acties.

• Die houding van Bouchez de afgelopen weken leidt tot een toch behoorlijk ongeziene actie van de informele nummer twee bij de Franstalige liberalen, Jean-Luc Crucke. Die is ondervoorzitter van de partij, maar vooral de sterke man in de Waalse regering. Uitgerekend op de dag van de viering besliste hij naar De Standaard te stappen om zijn punt te maken, in de eerste plaats naar de Vlaamse coalitiepartners in Vivaldi, de federale coalitie.
  • “Wij hebben Vivaldi gewild. Wij, de liberalen. Maar dan moeten we verdorie ook maken dat ze kán slagen en ophouden met haar de hele tijd stokken in de wielen te steken.”
  • “Alexander De Croo (Open VLD) doet zijn job erg goed. (…) Daar moet je voluit achter gaan staan, in plaats van hen tegen te werken.”
  • “Dit is een boodschap voor uw voorzitter?”, wil de krant weten. “Het gaat over zijn toon en zijn stijl, ja.”
  • “De manier waarop hij er dan invliegt, dat kan echt niet. De discussie over de hoofddoek was trouwens een Brusselse aangelegenheid, daarmee had de federale regering niet bezig moeten zijn.”
• En opvallend, Crucke houdt zich ook niet in over de interne werking bij de MR. Daar kwam Bouchez al eens in grote problemen met zijn brede partijtop, bij de vorming van de regering De Croo. Hij liet toen al zijn ministeriabelen – en dat waren er veel – een dag en nacht op een beslissing wachten, waarna hij de eerder onbekende Mathieu Michel, broer van, staatssecretaris maakte. En hij schrapte Valérie De Bue als minister in de Waalse regering, ten gunste van Denis Ducarme.
• Een uur later – Ducarme had zijn intrek al genomen in zijn nieuwe kantoor – moest hij die beslissing terugdraaien: de Waalse decreten willen minimum één derde vrouwelijke ministers. Maar heel de affaire sloeg diepe wonden, onder meer bij de Waalse kopstukken Crucke en Willy Borsus.
• Uiteindelijk moest Bouchez in oktober vorig jaar alle zeilen bijzetten om niet als voorzitter buiten geknikkerd te worden. Hij aanvaardde een soort curatele, een raad van tien “wijzen” rond hem, die hem voortaan zouden adviseren. “De voorzitter roept die niet samen. Nu goed, we hebben elke week partijbureau …”, zo stelt Crucke openlijk vast.

The big picture: Verzet tegen Bouchez broeit niet alleen over het karakter van de voorzitter.

• Ten gronde zijn er bij de brede partijtop van de MR twee grote bezwaren over de manier waarop Bouchez handelt. In het Franstalig politiek landschap zijn er maar vier formaties die telkens opnieuw coalities met elkaar maken: het komt er dus op aan, zeker volgens Crucke, om bruggen te bouwen. De Waalse minister doet dat al heel zijn carrière, hij was één van de personen die als eerste de opening naar Ecolo maakte, om zo federaal Vivaldi te kunnen maken.
• Maar Bouchez doet het tegenovergestelde, door telkens het bloed vanonder de nagels van collega-voorzitters te halen. Bij de PS is nog bitter weinig sympathie voor de MR-kopman. Bij Ecolo spuwt men hem ondertussen uit. En zelfs bij het cdH of DéFI is men niet onder de indruk.
• De spanning in de Brusselse regering was nochtans veelzeggend: doordat Ecolo en daarna DéFI zich over de hoofddoek zo fel opstelden, ontstond er voor de MR een (kleine) mogelijkheid om opnieuw aan tafel te gaan, eens te snuffelen, of een coalitie met de liberalen in de hoofdstad toch geen alternatief kon zijn. Maar met Bouchez lijken dergelijke oefeningen op voorhand verloren.
• Daarnaast is het ook wel duidelijk dat Crucke als regionalist een uitgesproken andere mening heeft over de toekomst van België. Bouchez heeft daar zijn partij compleet op de tricolore belgicistische toer geduwd, eerder met vlaggen en grote verklaringen, dan met een inhoudelijk onderbouwd plan. Ook Sophie Wilmès, de MR-vicepremier, lijkt meer op die lijn te zitten.
• Maar Crucke ziet dat anders. Hij verwelkomt expliciet de voorstellen van Paul Magnette (PS), die voortborduren op wat die in de zomer van 2020 besprak met Bart De Wever (N-VA): “Ik ben geen Belgicist, ik geloof in vier sterke regio’s in een sterk land”, zo stelt Crucke. Die zou als gesprekspartner bij een volgende ronde staatshervormingen, die er in 2024 onvermijdelijk lijkt aan te komen, wel eens met een heel andere invalshoek kunnen uitpakken dan het duo Bouchez-Wilmès.

Ondertussen in Brussel: De klok tikt, maar een compromis lijkt in de maak.

• Het dossier van de hoofddoeken bij de MIVB, de Brusselse vervoersmaatschappij, zette de coalitie voor het Brussels Gewest in rep en roer. De MIVB was door een arbeidsrechtbank veroordeeld, omdat het een algemeen verbod op het dragen van de hoofddoek hanteert.
• Dé grote vraag was of de vervoersmaatschappij nu al dan niet tegen dat vonnis in beroep zou gaan. De groenen wilden dat niet, ook Vooruit wilde dat niet, delen van de PS wensten dat evenmin, maar de laïcistische vleugel verzette zich hevig. Open Vld, maar zeker ook DéFI, wilden absoluut dat de MIVB zich tegen het vonnis zou verzetten.
• Zondag loopt de termijn af, de klok tikt dus. Maar een compromis krijgt vorm, een beetje naar de lijnen van wat in het PS-partijbureau is beslist. Daar volgt men de “Antwerpse” aanpak, die twintig jaar geleden al door Patrick Janssens (Vooruit) voor het stadspersoneel werd vastgelegd: geen hoofddoeken aan loketfuncties of in gezagsfuncties, elders kan het wel.
• Zelfs Ecolo lijkt zich daarbij neer te leggen, na de heftige aanvallen van covoorzitter Rajae Maouane, was het dit weekend aan die andere voorzitter, Jean-Marc Nollet, om in het dossier te komen sussen.
• Vraag is of het kleine DéFI, waar voorzitter François De Smet de oorlogstrom roerde, kan akkoord gaan met zo’n compromis. Bouchez deed er vanuit de oppositie alles aan om dat voorstel van de PS af te schieten. Hij noemde het “hypocriet” en “inconsistent”.
• Ten gronde zit niemand op een regeringscrisis te wachten: het Brusselse Parlement is net als het Waalse en Vlaamse een legislatuurparlement. Dat wil zeggen dat zelfs als de regering valt, men met dezelfde verhoudingen verder moet. En zoals gezegd: DéFI of Ecolo inruilen voor de MR is niet langer aan de orde, zoals de afgelopen dagen gefluisterd werd.

Om te volgen: Alle ogen in het grote vervuilingsdossier van PFOS in Antwerpen zijn gericht op de multinational 3M.

• Toch goed om even de cijfers mee te geven: 3M – ofwel voluit de “Minnesota Mining and Manufacturing Company” – is een Amerikaanse gigant die vorig jaar 32,2 miljard dollar omzet draaide en daarbij 5,4 miljard dollar winst opstreek.
• Het bedrijf maakte zich er in een dading met Lantis, de bouwheer van de grote Antwerpse Oosterweelverbinding, omwille van milieuschade vanaf voor een bedrag van 75.000 euro. Dat is de kostprijs van een veiligheidsberm, om de vervuilde gronden te bergen. In ruil voor die luttele som, verkreeg 3M dat er tegen haar geen verdere processen meer zouden gevoerd worden.
• Dat laatste had Lantis nodig om geen vertraging op te lopen in de werken voor Oosterweel. De vraag is of het effect vandaag niet verwoestender is: de vervuilde grond die voor de werken bovengehaald wordt – er komt een tunnel op de vervuilde 3M-site – zal hoe dan toch ook tot een heftig debat gaan leiden.
• De deal zelf doet tegelijk veel vragen oproepen, zowel de prijs als het algemeen karakter ervan. Gebruikte 3M haar macht als multinational om de beleidsmakers onder druk te zetten en gunstige voorwaarden af te dwingen?
• Het is logisch dat het geheime akkoord nu ongenadig lekt: parlementsleden mochten de overeenkomst wel inkijken, maar erover niet officieel praten, want Lantis en 3M sloten rond het akkoord een geheimhouding af. Politiek gezien een onhoudbare situatie uiteraard.
• Het is de aanloop naar een onvermijdelijke Parlementaire Onderzoekscommissie in het Vlaams Parlement, dat zich nu in de zaak kan vastbijten. Los van de dading volgt hoe dan ook nog voor 3M een zware factuur: de sanering van de bodem is en blijft voor haar rekening. Met alle politieke ogen nu op het dossier gericht, zal de Amerikaanse gigant er toch moeilijk goedkoop vanaf kunnen komen.
• Gisteren al riep de Vlaamse regering OVAM, de Vlaamse afvalstoffenmaatschappij, op het matje. De ploeg van Jan Jambon (N-VA) wilde in detail weten welke stappen in het dossier zijn genomen en waarom zo laat alle lichten op rood sprongen. Het dossier leidde intern tot grote spanning, nadat minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) op eigen houtje een onderzoekscommissie forceerde. Maar na afloop van de meeting gisteren pookte niemand de ondertussen oude ruzie nog op: de bladzijde lijkt omgedraaid.
• Ondertussen wordt gevraagd aan mensen in een straal van 1,5 kilometer rond de site geen zelfgekweekte groenten meer te eten. En tot 5 kilometer rond de site geen zelfgekweekte eieren meer te consumeren. Het is dus het soort dossier dat erg veel mensen beroert en politiek allerminst afgelopen lijkt.