De dagelijkse sleur achter je laten en met een rugzak door verre landen reizen, eindelijk verder komen met het bouwen van een huis of gewoon weer eens nieuwe energie opdoen. Veel werknemers dromen van een pauze van hun werk. Maar een ‘sabbatical’ plannen en uitvoeren is vaak niet zo eenvoudig. Experts leggen uit waar je bij de voorbereiding op moet letten.
Nina Kuhlmann, een coach die zich onder andere op sabbaticals heeft gespecialiseerd, omschrijft het als een “bewuste professionele onderbreking”. Met een sabbatical wordt meestal een werkpauze bedoeld die zowel voor ontspanning als voor persoonlijke reflectie of bijscholing kan dienen. “Het bewuste aspect is belangrijk. Idealiter beantwoord je voor je pauze de vraag: wat moet er na de sabbatical anders of beter zijn dan daarvoor?”, zegt Kuhlmann. Hoe lang een sabbatical duurt, is overigens niet vastgelegd. “Voor mij begint het bij twee maanden of langer”, zegt Kuhlmann.
Hoe vind ik de moed ervoor?
De moed vinden om je wensen uit te spreken en na te jagen is volgens Nina Kuhlmann een van de grootste uitdagingen bij het plannen van een sabbatical. Ze raadt aan om vooraf te bedenken met wie je je plannen deelt en deze vooral te bespreken met mensen die je goedgezind zijn. “Zekerheid is een groot thema. Angst voor het onbekende of voor verandering mag er zijn, maar die angst mag ook gerustgesteld worden”, zegt Kuhlmann.
Het kan helpen om ervaringsverhalen te lezen of je actief in te leven in je droom sabbatical. Een idee is om je te verdiepen in het land waar je naartoe wilt, de cultuur, muziek of keuken. “Dat helpt je brein op weg en zorgt voor intrinsieke motivatie”, verklaart de coach.
Welke modellen zijn er?
Sommige bedrijven zien sabbaticals al als onderdeel van hun bedrijfsfilosofie en bieden speciale programma’s voor een werkonderbreking aan. Volgens Nina Kuhlmann is dit het meest comfortabele model, omdat de financiële en verzekeringstechnische voorwaarden dan precies zijn vastgelegd.
Wie bij een groot of middelgroot bedrijf werkt, kan mogelijk gebruikmaken van een zogenaamd levensloop- of tijdspaarrekening. “Daarbij kun je overuren opsparen of bijvoorbeeld vakantiegeld in tijd omzetten”, zegt Kuhlmann. Het voordeel is dat je altijd kunt zien hoeveel vrije tijd je hebt opgebouwd en je sabbatical daarop afstemmen.
Een andere optie is het deeltijdmodel. Daarbij wordt bijvoorbeeld een vierjarige voltijdbaan voor 75 procent uitbetaald. Drie jaar werk je, het vierde jaar ben je vrij.
Deze modellen hebben een belangrijk voordeel. De sociale verzekeringen lopen tijdens de sabbatical gewoon via de werkgever door.
Dat is anders bij onbetaald verlof. Dit is vaak sneller te regelen, maar dan ontbreekt meestal de tijd om geld te sparen, waarschuwt Nina Kuhlmann. Wie voor dit model kiest, moet genoeg geld opzijzetten voor levensonderhoud en voor de zorgverzekering en andere vaste lasten.
Hoe bespreek ik een sabbatical met mijn werkgever?
“Je moet je eerst inleven in je leidinggevende en jezelf afvragen welk voordeel het kan hebben als je er een tijdje niet bent”, zegt Nina Kuhlmann. Het klinkt misschien vreemd, maar je afwezigheid kan ook voordelen voor het bedrijf opleveren. Het gaat dan niet alleen om bijscholing, maar ook om het verbeteren van je talenkennis, nieuwe impulsen of meer energie na je terugkeer. Deze voordelen moet je duidelijk maken.
Je houding is doorslaggevend. Ga je smeken of treed je waarderend maar beslist op? “Juist als we zelfverzekerd zijn, hebben we een sterkere positie”, zegt Kuhlmann. Dreigen met ontslag raadt ze hooguit indirect aan: “Niemand houdt ervan onder druk gezet te worden.”
Hoe financier ik een sabbatical?
De financiering van een sabbatical is vaak een van de grootste uitdagingen bij een bewuste werkonderbreking. Hoeveel geld je nodig hebt, hangt sterk af van het gekozen model en je plannen tijdens de pauze.
Nina Kuhlmann raadt aan om vooraf inzicht te krijgen in je inkomsten en uitgaven. Een klassiek huishoudboekje of een app kan daarbij helpen.
Om spaardoelen te halen, is het ook handig om te kijken naar kosten zoals streamingdiensten of verzekeringen. Kunnen die misschien omlaag? Misschien kun je zelfs je woning onderverhuren als je in het buitenland verblijft.
Welke juridische voorwaarden moet ik kennen?
Werknemers hebben meestal geen recht op verlof dat verder gaat dan de normale vakantiedagen, zegt Bernhard Kinold, specialist arbeidsrecht. De toestemming van de werkgever is dus een basisvoorwaarde. Daarna moet worden afgesproken hoe lang de pauze duurt. Kortere periodes van minder dan drie maanden vragen om andere afspraken dan een klassiek sabbatjaar.
Belangrijk: “Vanwege de complexiteit van de afspraken is een mondelinge overeenkomst per definitie uitgesloten”, zegt Kinold. Hij raadt aan om alles schriftelijk vast te leggen. Soms is het zelfs verstandig een arbeidsrechtadvocaat in te schakelen. “De methode ‘ik zoek wel iets op internet’ is voor een sabbatical volstrekt ongeschikt”, benadrukt de jurist.
Waar moet je extra op letten?
Een belangrijk punt is de verzekering. Afhankelijk van het gekozen model kan de zorgverzekering tijdens de pauze vervallen, merkt Kinold op. Wie onbetaald verlof opneemt, moet de premies voor zorg- en langdurige zorgverzekering meestal zelf betalen. Werknemers moeten zich hierover vooraf goed laten informeren en eventueel advies inwinnen.
“Denk ook na over hoe een opgespaard tijdstegoed, dat je voor de pauze wilt gebruiken, beschermd kan worden tegen het risico van een faillissement van de werkgever”, zegt de arbeidsrechtadvocaat.
Welk model je ook kiest, denk ook aan mogelijke “storingen” zoals langdurige ziekte of het voortijdig beëindigen van het dienstverband.