De regeringsvorming kende gisteren een stevige dag: een hevige clash in de werkgroep ‘Institutionele hervormingen’ zette CD&V lijnrecht tegenover de groenen. Op vlak van de staatshervorming zijn nog een pak pijnpunten te ruimen. Ondertussen is rond het formateurschap mogelijk een verrassende consensus in de maak: een socialist dient zich aan, het is uiteindelijk de grootste familie. Maar niet Paul Magnette (PS), wel Johan Vande Lanotte (Vooruit). Die oplossing heeft wel een reeks voordelen.

In het nieuws: De onderhandelaars zijn nog niet thuis.

De details: Een clash in een van de werkgroepen toont aan wat gebeurt als experten aan tafel verschijnen.

• Hoogspanning gisteren, in de werkgroep ‘Institutionele hervormingen’, een van de drie die naast de hoofdgroep van de voorzitters bezig is het regeerakkoord voor te bereiden.
• De zeven voorzitters zelf hebben noodgedwongen hun werkzaamheden moeten stopzetten: ze zitten allen in quarantaine, zoals de regels voorschrijven. Eén man heeft voor zichzelf een uitzondering bekomen: de MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. Dat zijn verhaal daarrond langs alle kanten rammelt (hoe kan je in een wagen zitten met een besmet persoon en op 1,5 meter afstand blijven?) doet er blijkbaar niet veel toe: “All animals are equal, but some animals are more equal than others“.
• Maar ondertussen is de (pre)formatie wel een interessante fase ingegaan: los van de voorzitters en hun sherpa’s, komt nu ook een bredere groep van partijtoppers aan tafel. De reden is simpel: in de werkgroepen schuiven zij aan om een aantal gevoelige thema’s te verdiepen.
• Dat betekent meteen dat er ook meer technische kennis aan tafel komt, meer hoofdrolspelers met dossierkennis over het specifieke onderwerp. Maar dat vergemakkelijkt de zaken niet meteen: waar voorzitters in grote lijnen wel een consensus kunnen vinden, ligt dat soms moeilijker als de kleine lettertjes bovenkomen.
• “Eens er echt op teksten wordt gewerkt, eerder dan op grote principes, begint er natuurlijk een andere fase in de onderhandelingen. Het zou nogal vreemd zijn moest dat vanaf dag één witte rook geven“, zo is te horen bij een deelnemer. En pro memorie: die werkgroepen zijn uiteraard ook opgericht rond de ‘moeilijke’ thema’s.
• Volgens verschillende bronnen kwamen maandag de experten van CD&V, waaronder federaal fractieleider Servais Verherstraeten (CD&V), toch fors in aanvaring met de groenen van Ecolo en Groen, waaronder fractieleider Kristof Calvo (Groen). “Pittig, maar respectvol“, zo omschrijft iemand het. “Vrijdag ging het een eerste keer goed, maar gisteren is het toch op scherp gesteld, dat ze toch vrij ernstig van mening verschillen”, zo zegt een ander.
• De vraag die daar voorligt, is immers simpel: hoe ver wil men gaan met een staatshervorming voor te bereiden, en al in sommige stukjes te gaan uitvoeren?
• Daar staan twee visies diametraal tegenover elkaar: de Vlaamse christendemocraten willen absoluut dat er nieuwe stappen gezet worden in het versterken van de deelstaten. “Het mogen geen verloren jaren worden. Dat zal ook moeten blijken uit de resultaten die wij straks voorleggen”, zo is in CD&V-kringen te horen.
• Zij zien de krijtlijnen die PS en N-VA onderling afspraken in de paars-gele periode als een ‘benchmark’, waaraan straks de Vivaldi-ploeg zal worden afgemeten: hoeveel ‘minder’ zit er in, zonder N-VA?
• Maar de groenen, die één fractie delen in de Kamer, en de laatste jaren onder impuls van kopman Kristof Calvo steeds manifester een koers zijn gaan varen om het ‘Belgische niveau’ te versterken, tonen bijzonder weinig appetijt om verder te gaan in bevoegdheden doorschuiven naar de deelstaten. Integendeel, zij willen net de tegenovergestelde beweging op een aantal domeinen: de symbolische waarde daarvan zou enorm zijn voor hun visie.
• CD&V zit niet makkelijk in die onderhandelingen: niemand van de paars-groene partijen loopt echt warm voor een verdere staatshervorming. De groenen zitten op de hierboven vermelde tricolore lijn. De liberalen, zeker de MR, zijn al helemaal niet wild van de plannen van CD&V. Ook Open Vld ziet immers het institutionele als een ‘USP’, een unique selling proposition, om zich af te zetten van de N-VA in de toekomst. “Daar waar zij voor de afbraak van het land gaan, gaan wij voor de opbouw”, zo vat een liberale bron mooi samen.
• De socialisten waren wél bereid om met N-VA behoorlijk ver te gaan: zeker binnen de PS zitten een aantal overtuigde regionalisten. Wat ze niet voor de camera’s willen zeggen, doen ze intern wel: het is duidelijk dat de socialisten op dit moment de beste bondgenoot zijn van CD&V, op dit dossier.
• Maar de PS heeft ook een Brusselse vleugel, die bijvoorbeeld op vlak van de politiezones een keiharde lijn trekt: geen fusie van die zones, zoals de Vlaamse partijen vragen.
• Om maar te zeggen: het is hard zoeken voor CD&V naar echte bondgenoten aan tafel. In die mate dat CD&V zich moet bezinnen over de te volgen strategie: hoe gaan de ‘broodnodige’ garanties, die voorzitter Joachim Coens (CD&V) eiste bij de start, zich nu concreet vertalen?
• “Hoe dan ook is er niet getrancheerd, dat gebeurt op niveau van de voorzitters. We zullen zien, maar dit is echt geen makkelijk dossier“, zo zegt een onderhandelaar.

Interessant: Het premierschap gaat (alweer) over de tongen.

• Kort samengevat circuleren er drie namen die ernstig te nemen zijn: Paul Magnette (PS), Alexander De Croo (Open Vld) en Koen Geens (CD&V). Indien de MR vasthoudt aan hun Europees Commissaris, Didier Reynders (MR), en niets wijst in een andere richting, dan weet elke zinnige mens in de Wetstraat immers dat Sophie Wilmès (MR) uit de race valt.
• Maar nu duikt één naam (weer) op, die verrassend genoeg het leiderschap over Vivaldi zou kunnen gaan nemen: Johan Vande Lanotte (Vooruit). Het is een scenario dat ernstig over de tongen gaat, volgens meerdere bronnen.
• Een aantal zaken spelen manifest in zijn voordeel:
  • De socialisten hebben altijd geclaimd dat zij als “grootste familie” de premier willen leveren. Die ambitie zijn ze niet van plan te laten varen. Met 28 zetels steken PS en Vooruit samen boven de rest uit.
  • Maar hoewel Paul Magnette (PS) veruit de grootste aan tafel is, met 19 zetels, roept hij enorme weerstand op van de MR en Georges-Louis Bouchez. Die rivaliteit is een risico: men wil absoluut een nieuw kibbelkabinet vermijden.
  • Een nog belangrijker argument dan dat verzet vanuit de Gulden Vlieslaan, is dat de premier van deze regering best een Vlaming is: dat neemt het gevoel van een kabinet, ‘gedomineerd door Franstaligen’, dat aan Vlaamse kant geen meerderheid heeft, voor een stuk weg.
  • Maar die ‘Vlaamse premier’ is niet evident: CD&V gunt het Alexander De Croo (Open Vld) niet, en Open Vld dreigt zelfs met verkiezingen “als het Koen Geens (CD&V) moet worden”.
  • CD&V lijkt ondertussen haar ambities wat getemperd te hebben, Joachim Coens (CD&V) wil graag stevige portefeuilles. Al is elders in de partij aan de top toch te horen “dat Koen qua carrure uiterst geschikt is om deze ploeg te gaan leiden“: helemaal opgeborgen is het idee dus niet.
  • En ook aan de top van Open Vld is men stellig: “De meeste geschikte persoon is zonder twijfel De Croo. Die kan deze ploeg ook belichamen, veel meer dan anderen.” Maar tegelijk is te horen dat “als anderen de prijs voor de Zestien willen betalen, wij dat niet per se moeten hebben“.
  • Bovendien is Vande Lanotte zelf een bijzonder ervaren man, jarenlang vicepremier, ook onder paars-groen, die perfect in de Zestien de synthese kan maken en de ploeg doen draaien.
• Wat pleit er dan tegen de Oostendenaar?
  • Een premier die welgeteld 9 zetels in de Kamer heeft: mathematisch is dat bijzonder precair. Vooruit is de kleinste partij in de Vivaldi-coalitie, en bovendien niet eens nodig om een meerderheid van de stemmen te halen. Dat maakt dat de ‘kracht’ van deze premier puur wiskundig gelijk is aan nul. Vande Lanotte zal dus alles uit zijn ‘moreel gezag’ moeten halen dan.
  • Voor Conner Rousseau, de partijvoorzitter van Vooruit, is het ook allerminst evident: plots staat zijn project van partijvernieuwing dan wel in de schaduw van iemand waar heel fel het sp.a-etiket op kleeft. En hoe kan ‘Vooruit’ dan vervellen tot een breder toekomstproject, als het ook de premier levert? Verhaal-technisch wordt dat moeilijk, maar wie weet ziet men er op de Grasmarkt toch brood in: spectaculair is het alvast wel.
  • ‘Nieuw’ en ‘fris’ kan je Vande Lanotte zelf ook niet bepaald noemen: de man was al sinds, hou u vast, 1994 onder Jean-Luc Dehaene (CD&V) vicepremier. Tussen 1994 en 2005 speelde hij onafgebroken die rol, met één jaar onderbreking in 1998, om dan in 2011 opnieuw vicepremier te worden. Weinig mensen in de Wetstraat zijn meer verstrengeld geweest met de macht.
  • Bovendien sleept Vande Lanotte een reputatie mee als ‘fixer’, als man die graag zaakjes regelt. Dat was hij als kabinetschef al, in de jaren 80, en dat is nooit veranderd, ook niet als Oostends burgemeester, z’n laatste uitvoerend mandaat.
  • Uit het paars-groene verleden duiken bovendien ook zaken op als het ‘Zilverfonds’, een oplossing om de pensioenen te betalen die jammerlijk faalde. Voor de oppositie liggen dus toch wat cadeaus te wachten.

Om in het oog te houden: Tegen eind van de week duidelijkheid over het premierschap.

• Meer dan vermoedelijk blijft de saga rond de Zestien zo nog een paar dagen sudderen. Want tot donderdagavond, of vrijdag, kunnen de partijvoorzitters fysiek niet samenkomen.
• Maar in de wandelgangen wordt in elk geval een pak scenario’s doorlopen, en wordt de puzzel overal gelegd.
• Iedereen beseft ondertussen wel dat witte rook dit weekend hoogstnoodzakelijk is, rond de naam van de toekomstige premier: verder opbod kan het imago van de Vivaldi-ploeg van bij de start beschadigen.

Opvallend: De Vivaldi-coalitie wordt een van de meest forse ‘minderheidskabinetten’ in één taalgroep, van de laatste 40 jaar.

• Het is uitgerekend Le Soir, die het opzoekwerk deed, en met een objectieve vaststelling komt: de Vlaamse partijen die in Vivaldi stappen doen, historisch gezien, toch wel iets uitzonderlijk.
• Immers, nog nooit is er inderdaad een regering gemaakt, waarin de twee grootste partijen van het land, uit één taalgroep, Vlaanderen in dit geval, niet aanwezig zijn. Het gaat hier om N-VA en Vlaams Belang:
  • De N-VA haalde 1.086.787 stemmen.
  • Het Vlaams Belang haalde 810.177 stemmen.
  • De PS haalde 641.623 stemmen.
• Maar Le Soir ging graven sinds 1981 en kwam toch ook met de objectieve vaststelling dat er al erg veel regeringen zijn geweest met een minderheid in één taalgroep: acht kabinetten om precies te zijn. Of zelfs negen, als je Wilmès II meetelt. Die regering heeft uiteraard de verdienste nergens een meerderheid te tellen: ze heeft maar 38 zetels.
• De grootste ‘minderheden’:
  • Martens V, van 1981 tot 1985, had maar 46 procent van de Franstalige zetels.
  • Michel I, van 2014 tot 2019, met maar 31 procent van de Franstalige zetels.
• De andere, met onder meer de regeringen Leterme I en II en de regering Van Rompuy én de regering Di Rupo, hadden allemaal maar een erg nipte minderheid aan Vlaamse kant: telkens 49 procent van de Nederlandstalige zetels.
• Vivaldi zou met maar 47 procent van de Vlaamse zetels dus wel de ploeg zijn die, historisch gezien, de Vlamingen het meest in de ‘minderheid’ zet.

Duidelijk gesteld: Bart De Wever (N-VA) gaat voor een zesde termijn.

• In De Tijd maakt Theo Francken (N-VA) duidelijk dat hij geen kandidaat is om partijvoorzitter te worden. “Ik ga niet tegen Bart opkomen”, zo stelt hij in gesprek met de krant. Binnen de partij is te horen dat Francken, het electorale goudhaantje, al eerder had aangegeven dat hij past om voorzitter te worden.
• Francken was na vijf termijnen van De Wever, die in oktober opnieuw z’n driejarig mandaat ziet aflopen, de meest in het oog springende mogelijke opvolger. Maar te veel mensen binnen de partij vrezen dat hij niet de synthese kan maken, zoals de Antwerpse burgemeester dat wel kan. Francken geldt als een ‘antisysteem’-politicus.
• Mogelijke andere namen, zoals Valerie Van Peel (N-VA), zijn dan weer te veel een ‘systeemkandidaat’, die de softere kant van de N-VA belichamen. En zo komt men toch weer uit bij die ene onvermijdelijke naam: De Wever.
• Om beide stromingen binnen de N-VA bijeen te blijven houden, en vooral om een duidelijk antwoord te kunnen bieden aan het verbale geweld van Vlaams Belang, blijft de huidige voorzitter de meeste geschikte persoon, zo is de boodschap die verschillende kopstukken aan de huidige voorzitter gaven.
• En zo lijkt De Wever goed op weg om opnieuw drie jaar voorzitter te zijn, en het record van Karel Dillen, voormalige leider van het Vlaams Blok, te kloppen.

Om te volgen: Wanneer komt er een nieuwe Veiligheidsraad?

• Het moest de laatste keer zijn, voor Sophie Wilmès (MR) als premier. Daarbij drong ze erop aan om dat ook in volle bevoegdheid te kunnen doen, een verlenging die de Kamer donderdag zou moeten forceren voor haar regering. Want op 23 september staat een nieuwe Veiligheidsraad gepland, die de coronamaatregelen moet bekijken.
• Ondertussen stijgt de druk zoals altijd: het fameuze koor virologen en biostatistici waarschuwt in de aanloop naar die Veiligheidsraad dat de wereld aan het vergaan is. Er moet “een krachtig signaal van onze bestuurders” komen. En ook: “Als we nog langer wachten, komen we binnen enkele weken voor veel grotere problemen te staan”. Het klinkt ondertussen bekend in de oren.
• Wat wel een feit is: er is een stijging van het aantal geteste besmettingen. Maar dat betekent nog niet dat het medische apparaat dreigt overspoeld te worden op dit moment. Dat ondertussen nog steeds niet duidelijk is in de cijfers van het aantal ziekenhuisbedden en het aantal doden, waar dan die fameuze “tweede golf” was, die deze zomer opnieuw tot paniekerige oproepen van de ‘experten’ leidde, blijft wel een vaststelling.
• Hoe dan ook: de Wetstraat lijkt niet van plan zich zomaar te laten opjagen, deze keer. Verschillende belangrijke bronnen pleiten vooral voor “ernstige langetermijnplannen”, en vooral “zaken die, eens beslist, ook gehandhaafd kunnen worden”. De huidige ‘bubbel van vijf’ en de strikte regels rond quarantaine, wanneer er besmetting optreedt in de kring waarin je verkeert, worden niet altijd nauwgezet opgevolgd.

Bizarre zaak: Uitgerekend Vlaams Belang geeft Lode Vereeck (Open Vld) een mandaat aan de UHasselt.

• Het is een straf verhaal in het Belang van Limburg: Vlaams Belang draagt straks in de provincieraad niemand minder dan Lode Vereeck voor namens hun partij, als bestuurder bij de UHasselt.
• Vereeck is ontslagen in die bewuste UHasselt als economieprofessor wegens ongepast gedrag tegenover enkele studentes. Vereeck, een voormalig kopstuk van Lijst Dedecker, maar ondertussen toch al een tijdje bij Open Vld actief, ging in beroep tegen dat ontslag bij de Raad van State. Het Limburgse parket seponeerde overigens de zaak bij gebrek aan bewijs.
• Maar de aanduiding van Vereeck lijkt wel een provocatie. Vanuit Vlaams Belang, dat zo de professor in triomf laat terugkeren in z’n universiteit. Maar ook vanuit Vereeck zelf, die als liberaal nu plots een mandaat krijgt van Vlaams Belang. Hoe die zaak valt bij z’n huidige partij valt niet moeilijk in te schatten: de brede partijtop laat niet na telkens opnieuw Vlaams Belang publiek te verfoeien.
• Vereeck zelf ligt al een tijdje op ramkoers met de huidige voorzitter, Egbert Lachaert. De Limburger verwijt Lachaert van z’n interne kiesbelofte, om “paars-groen tegen te houden”, te hebben verloochend.
• Op het hoofdkwartier van Open Vld is te horen dat de statutaire commissie zijn zaak gaat bekijken met het oog op eventuele uitsluiting uit de partij.