De verkiezingen van vorige week in het Verenigd Koninkrijk hebben één ding duidelijk gemaakt: niemand is klaar voor de Brexit. Premier Theresa May schuift straks verzwakt met Europa aan de onderhandelingstafel, en hier en daar weerklinkt de boodschap dat het misschien niet te laat is en die hele Brexit gewoon beter zou worden stopgezet. Maar zelfs als ze dat zou willen, kan dat eigenlijk wel? May heeft enkele maanden geleden immers Artikel 50 al in werking gezet.

Een jaar geleden trokken de inwoners van het Verenigd Koninkrijk naar de stembus om de toekomst van hun land te bepalen. Groot was het ongeloof de volgende ochtend toen bleek dat het bindende referendum nipt voor een Brexit had gekozen. Was het omgekeerde gebeurd, dan zou de politieke en economische heisa die volgde ons bespaard gebleven zijn. Dan was Theresa May vermoedelijk nu ook geen premier, en had ze ondanks verloren verkiezingen haar plaats in Downing Street niet hoeven opeisen. Feit is dat de bevolking vorige week andermaal voor vuurwerk in de stemkantoren heeft gezorgd. Al gingen deze verkiezingen natuurlijk al over veel meer dan enkel de Brexit.

Toch groeit overal de vraag of dit wel het goede moment is voor het Verenigd Koninkrijk om Europa te verlaten. May had gehoopt om na de verkiezingen met een ruime meerderheid in het parlement sterker te staan om te onderhandelen, en zo haar aangekondigde harde Brexit door te duwen. Die liet de deur nauwelijks op een kier voor Europa. Nu lijkt het eerder een zachte Brexit te moeten worden, of misschien hoeft die er zelfs totaal niet te komen? Dat laatste is heel onwaarschijnlijk, maar de mogelijkheid ligt stiekem wel op tafel. Bijvoorbeeld door de vraag te stellen of zoiets wettelijk überhaupt mogelijk is.

Het beruchte Artikel 50

Artikel 50 activeren betekent dat een land de procedure start om de Europese Unie te verlaten. Daarna moet een periode van twee jaar volgen om onderhandelingen af te ronden en de afsplitsing te vervolledigen. Alleen is de wet, die in 2009 in het Verdrag van Lissabon werd opgenomen, over de rest van de procedure heel onduidelijk. Ook over het feit of ze nu omkeerbaar is of niet. Het Europese parlement zou het er wel over hebben gehad, en een wetsvoorstel stelt daar dat het kan als de andere lidstaten van Europa hun toestemming geven.

Dat laatste zou kunnen lukken. Business Insider lijstte de standpunten van de belangrijkste lidstaten op. De Duitse minister van Financiën, Wolfgang Schäuble, stelde al dat Duitsland een terugkeer van het Verenigd Koninkrijk zeker niet in de weg zou staan. En zelfs de Franse president Emmanuel Macron lijkt de deur nu toch open te laten en de Britten een uitweg te bieden “zolang de onderhandelingen niet afgerond zijn”.

Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad, liet vorig jaar al verstaan dat het Verenigd Koninkrijk nog van gedacht mocht veranderen. “Voor mij is geen Brexit het enige echte alternatief voor een harde Brexit.”

Gewoon onmogelijk

Maar zelfs als een omkeer van de procedure wettelijk is en de rest van Europa het Verenigd Koninkrijk weer met open armen wil ontvangen, dan zou het idee voor May in eigen land bijna onmogelijk te verkopen zijn. Het zou een bom onder de conservatieve partij leggen en bovendien de hele Britse democratie ondermijnen, want we mogen niet vergeten dat er democratisch door het volk voor een Brexit gekozen is.

Toch heeft het idee ook in het Britse Hogerhuis al op tafel gelegen, want daar is als advies gegeven dat Artikel 50 nergens verbiedt om een mening te herzien. “Het is overduidelijk dat je niet verplicht kan worden om ermee verder te doen als je dat niet wil. Bijvoorbeeld, als er tijdens de procedure een nieuwe regering komt”, staat er. Dat laatste is nu gebeurd, want ook al zit May nog steeds aan het stuur, de lading die ze met zich meevoert is een stuk zwaarder geworden.

Aan de andere kant zijn er ook wel juridische obstakels die een herroeping in de weg kunnen staan. Maanden geleden heeft het Hooggerechtshof van het Verenigd Koninkrijk nog beslist dat het parlement eerst moest stemmen voor May Artikel 50 kon inroepen. In de uitspraak stond ook dat het resultaat, eens gestemd, niet meer kon worden ingetrokken. Al zal ook daar indien nodig wel een achterpoortje te vinden zijn.

Er is dus altijd een weg terug, maar het valt te verwachten dat Theresa May volgende week gewoon aan de gesprekken met Europa begint. Zelf staat ze er uiteraard nog altijd achter en ze stelt dat haar team ondanks de verkiezingsuitslag nog steeds op schema ligt. Dus het antwoord op de vraag of de Brexit nog zal worden stopgezet: probably not, but they still ‘May’ …