Het is een man om in het oog te houden: de fractieleider van de PS in de Kamer en vooral, de voorzitter van de Brusselse PS. Ahmed Laaouej houdt in die sleutelpositie een stevige greep op de Franstalige socialisten: de afgelopen regeringsonderhandelingen duwde hij systematisch z’n partij weg van N-VA en richting Vivaldi. Plannen voor een staatshervorming zoals Magnette ze ziet (en zag met N-VA), ketst hij af. Maar het gaat ook over Brussel: daar woedt een strijd tussen de vleugel van Rudi Vervoort, de PS-minister-president, en die van Laaouej. Want evengoed ziet hij de stadstol voor de hoofdstad niet zitten.

In het nieuws: Vrijdag staat een interessant topic op het Overlegcomité.

De details: Los van de corona-aanpak (waar eigenlijk geen spectaculaire veranderingen voor verwacht worden, niet strenger, niet soepeler), ligt daar ook de Brusselse stadstol op tafel.

• Het is het eerste hete communautaire dossier, dat nu op het bord van de federale Vivaldi-ploeg belandt: de Brusselse plannen om voortaan elke auto te gaan belasten met een soort rekeningrijden in de hoofdstad. Wie meer vervuilt betaalt meer, is het principe: per verplaatsing, per gereden kilometer, en afhankelijk van hoe zwaar je motor is, ga je bijdragen.
• De taks kan oplopen tot een paar duizend euro per jaar, voor pendelaars die niet in Brussel wonen. Brusselaars verliezen hun inschrijvingstaks en wegentaks: die wordt geschrapt. Vlamingen en Walen krijgen dat voordeel niet.
• Dat systeem is uitgewerkt door Brussels minister van Budget Sven Gatz (Open Vld), maar die brengt z’n partij Open Vld daarmee in een lastig parket. Want z’n Vlaamse collega Lydia Peeters (Open Vld) is als Vlaams mobiliteitsminister helemaal niet te spreken over dat systeem, en verzet zich. Partijvoorzitter Egbert Lachaert (Open Vld) was dan weer niet erg enthousiast over het feit dat zijn partij zich profileert op een nieuwe taks.
• En nu komt een derde Vlaamse liberaal, premier Alexander De Croo (Open Vld), het dossier tegen: vrijdag ligt het op tafel in het Overlegcomité. Het is daar explosieve materie.
  • De Vlaamse regering, met Jan Jambon (N-VA), is ferm tegen. Ook CD&V, dat niet in de Brusselse coalitie zit, wil niet weten van de taks.
  • De Waalse regering is evenmin happig: de MR daar heeft zich al fel verzet, maar Ecolo, dat ook in de Waalse regering zit, wil natuurlijk wel rekeningrijden, alleen liefst voor heel België.
  • Op die lijn zitten ook de groenen in de federale regering, die daar met Georges Gilkinet (Ecolo) de minister van Mobiliteit hebben: de oplossing is voor iedereen een ‘slimme’ verkeerstaks in te voeren. Vraag is of daar veel politieke ruimte voor is.
• Deze week gooide de PS-fractieleider in de Kamer dan nog een steen in de kikkerpoel. Ahmed Laaouej, die toch Brussels kopstuk is, en voorzitter van de PS-afdeling daar. “Dit gaat om een antisociale taks, die zeer ver ligt van de waarden van de socialisten. Wij zullen geen antisociale taks stemmen”, zo verklaarde hij aan Bel RTL.
• Dat is opvallend, omdat het wel de PS is, met Rudi Vervoort (PS) als minister-president, die de Brusselse regering leidt, en waar een akkoord is over die stadstol. Maar het rommelt daarover: ook de Waalse socialisten zijn niet enthousiast over die bijkomende belasting.

The big picture: Binnen de PS rommelt het over meer dan enkel die stadstol.

• Ahmed Laaouej werd in oktober door Magnette gepasseerd om minister te worden in de federale regering: hij bleef fractieleider. In de plaats koos de PS voor Pierre-Yves Dermagne, burgemeester in Rochefort, en al langer opkomende man in de Waalse regering, om de nieuwe nummer één van de PS in de federale regering te worden, als vicepremier.
• En zelfs in Brussel viel de keuze op iemand anders: Karine Lalieux (PS) nam de voor de PS cruciale portefeuille van pensioenen, en bereidt nu een grote hervorming voor.
• Maar Laaouej is een niet te onderschatten kracht. Wie de onderhandelingen over de federale regering volgde, weet dat de Brusselaar op een aantal cruciale momenten z’n voet zette. De fractieleider is namelijk een van diegenen bij de PS die het op geen enkel moment denkbaar achtte om toch met N-VA in zee te gaan.
• Toen in maart de PS klaarstond om een noodregering ineen te boksen met de N-VA, was hij diegene die zich bijzonder fel verzette, wat uiteindelijk er mee toe leidde dat Magnette een andere koers koos.
• Deze zomer was hij openlijk, als enige, tegen een deal tussen PS en N-VA, die samen vergaande gesprekken voerden en een tekst uitwerkten. De opluchting bij hem was dan ook erg groot toen dat plan mislukte.
• Het is dan ook niet echt toevallig dat diezelfde Laaouej nu frontaal de ambities van Magnette over een verdere staatshervorming aanvalt. Afgelopen weekend bracht de PS-voorzitter uit wat zijn denkwijze is over hoe het verder moet met het land.
• Daarbij draagt Magnette een interne hervorming aan van de staatsstructuur, aan Franstalige kant. Daar bestaan naast het Waalse en Brusselse Gewest ook nog de Franse Gemeenschap, én de Duitstalige Gemeenschap. In Brussel zijn er dus twee gemeenschappen, die naast elkaar bestaan.
• Aan Vlaamse kant zijn die bevoegdheden allemaal samengevoegd tot één regering, die wel daardoor altijd één Brusselaar moet hebben. Dat is in de huidige regering Benjamin Dalle (CD&V), die de gemeenschapsbevoegdheden in Brussel heeft.
• De PS-voorzitter wil, net als z’n vicepremier Dermagne, naar zuivere regio’s, een beetje naar het Duitse model van de Länder. Magnette ziet drie of vier zuivere deelstaten: Vlaanderen, Wallonië, Brussel dat dan een volwaardig gewest wordt, en eventueel Duitstalig België.
• Dat betekent dat de Vlamingen in Brussel hun band met het Vlaams Gewest zouden doorknippen. Dat ligt politiek zeer gevoelig: Vlaams-nationalisten hebben altijd gezworen “dat ze Brussel nooit los zullen laten”. N-VA en Vlaams Belang zijn niet te spreken over het idee. Ook de Vlaamse minister Dalle verzette zich heftig namens CD&V.
• Verrassend is die Vlaamse afwijzing niet: het tegendeel zou pas verbazen, gezien de historische standpunten. In die zin was de enthousiaste opening van voorzitter Lachaert van Open Vld wel interessant: in plaats van dit als onderhandelingspasmunt in te zetten, zet de Vlaamse liberaal de deur open voor een toekomstige volwaardige Brusselse regio. De vraag daar is wel hoe ver dit is doordacht binnen Open Vld: hervormingsplannen in die richting zijn er hoe dan ook niet als officieel partijstandpunt.
• Want die zou wel vergaande gevolgen kunnen hebben: het Nederlandstalig en Franstalig onderwijs in Brussel wordt dan samengevoegd. De financiering, die nu vanuit Vlaanderen komt, maakt dat het Nederlandstalig onderwijs in Brussel veel meer gegoede Brusselaars aantrekt: het niveau ligt er hoger, er is meer geld.

De essentie: De Franstaligen willen hun “huiswerk” maken voor een staatshervorming.

• Eén van de redenen waarom het zo lang duurde het afgelopen jaar om PS en N-VA samen te brengen voor een gesprek, was dat de Franstaligen niet echt klaar waren voor een nieuw gesprek over de toekomst van het land: ze hadden geen concrete plannen en hun achterban was niet voorbereid.
• Met enige jaloezie wordt aan Franstalige kant al jaren verwezen naar de ‘vijf resoluties’ aan Vlaamse kant, vijf principes die in 1999 al in het Vlaams Parlement zijn uitgewerkt en unaniem gestemd, om als rode draad te dienen, in zowat alle gesprekken, in de twintig jaar die volgden, over het communautaire.
• Een dergelijke, gelijkaardige roadmap ontbrak tot nu toe aan Franstalige kant. Maar daar wil Magnette dus verandering in brengen: hij doet met z’n vier regio’s-plan een voorzet, hij wil het debat openen.
• In die zin is de reactie van Laaouej veel interessanter dan de Vlaamse afwijzingen. Want als sterke man in Brussel kan die wegen op toekomstige gesprekken. “Het is niet door het onderwijs bij de regio onder te brengen, dat we het niveau van de scholen gaan opkrikken“, sneerde die over de plannen van Magnette op de radio. “We moeten vertrekken van de echte zorgen, ik ben echt niet zeker dat we, door cultuur en onderwijs te regionaliseren, er gaan komen.”
• “We moeten vooral instituties hebben die goed werken. De regio’s versterken is één ding, maar we moeten rekening houden met de Brusselse realiteiten.” En vreemd genoeg brak Laaouej daarop een lans voor de Vlaamse gevoeligheden: “Ik ben er niet van overtuigd dat de Vlamingen akkoord zouden zijn dat Franstalige Brusselaars het Vlaamse onderwijs in Brussel gaan besturen.” Opvallend voor iemand die systematisch maandenlang waarschuwde voor N-VA, bij onderhandelingen federaal.
• Tegelijk wil Laaouej dat “de Waals-Brusselse federatie (de andere naam voor de Franse Gemeenschap, red.) gerespecteerd moet worden als instituut. Sommigen willen dat dus weg, maar we hebben daar ministers, met Caroline Désir (PS) en Frédéric Daerden (PS), die echt uitzonderlijk werk leveren.”
• Het duidt op een strijd tussen de ‘regionalisten’ binnen de PS, die nu met Magnette de plak zwaaien, maar ook met Elio Di Rupo (PS) ondertussen een enorme medestander hebben, tegenover dus de ‘communautaristen’, die vasthouden aan die Franse Gemeenschap.
• Vermoedelijk gaan de PS, maar ook de andere zoals het cdH, Ecolo en MR, die discussie over gewest versus gemeenschap moeten aangaan, en beslechten, voor ze echt een versnelling hoger kunnen voor een staatshervorming. Alhoewel: deze zomer al was Magnette klaar om te schakelen, met het cdH aan boord, en de krijtlijnen te tekenen voor de komende jaren. Zonder nog veel omkijken naar de gemeenschappen, was dat toen al.

Kan dat? In de Kamer kleurt voorzitter Eliane Tillieux (PS) een beetje buiten de lijntjes.

• Theo Francken (N-VA) houdt woord. Hij ging als oppositielid volop z’n rol spelen, had hij aangekondigd, en het moet gezegd: hij zit zowel op Defensie, z’n oude liefde, als op Asiel en Migratie, z’n vroegere departement, de betrokken excellenties echt wel dicht op de huid. Soms een beetje té dicht, zo stellen ook partijgenoten: je moet niet altijd al je kruit verschieten.
• Maar gisteren, in de Kamer, was er wel een opvallend moment (dat Francken zelf al op Twitter en Instagram gooide). In een discussie met Ludivine Dedonder (PS), de minister van Defensie, kreeg Francken vanuit de PS het verwijt “als dit een man was, in plaats van een vrouw, of die dan op dezelfde manier zou worden aangepakt”. Applaus volgde op de banken van de meerderheid, én ook bij de Kamervoorzitter zelf.
• Tillieux is dan wel een stevige voorvechter van vrouwenrechten, daar viel ze natuurlijk wel uit haar rol. Francken reageerde, pikte het verwijt van seksisme niet, maar had het vooral moeilijk met de Kamervoorzitter, die met haar applaus toch wel positie koos. “Heb ik dat nu goed gezien, mevrouw de voorzitter?”, zo sneerde Francken. De eerste burger van het land hoort zich immers altijd strikt neutraal op te stellen in debatten.

Mag dat? Bart Tommelein (Open Vld) heeft het moeilijk met Peter Vandenbempt (VRT).

• Opvallend, een publiek relletje tussen de burgemeester van Oostende, ook fan van ‘zijn’ club natuurlijk, en een VRT-journalist. Want die laatste, een bekend voetbalcommentator, had in een opiniestuk uitgehaald naar KV Oostende. Die hebben een van hun keepers op staande voet ontslagen, nadat bleek dat die bij een lockdownfeestje betrokken was.
• Disproportioneel, zo oordeelde Vandenbempt: “Wij krijgen een boete van 750 euro, die man verliest z’n baan.” Een hard oordeel, maar misschien ook wel zo hard omdat de bewuste speler, Fabrice Ondoa, eigenlijk overbodig was bij de club. Niets coronavroomheid dus, gewoon opportunisme: “Mocht Ondoa een spits geweest zijn die al tien goals gemaakt had en die dus veel kapitaal vertegenwoordigde, dan zouden ze hem niet op straat gezet hebben.”
• Dat pikte Tommelein dan weer niet: “Moet een voetbalverslaggever ook daar zijn commentaar op geven? Als burgemeester steun ik de beslissing van KV Oostende, deze mens brengt de veiligheid en de gezondheid van anderen in gevaar“, zo stelde die fel op Twitter.
• Waarop een andere journalist van de VRT, Chris Van den Abeele, dan weer reageerde: “Meneer Tommelein, u moet toch toegeven dat dit gedwongen ontslag (dat voor alle duidelijkheid juridisch kan) KV Oostende geweldig goed uitkomt? En het zou heel treurig worden mochten onze sportjournalisten geen mening mogen uiten over wat er bij een club gebeurt, toch?”