Eurocommissaris Karel De Gucht (Open Vld) geeft een e-mail vrij die zwart op wit bewijst dat hij zondag het publiek voorloog. Maar reden voor ontslag of zelfs een wankele positie is dat niet, want zijn partij of de Europese Commissie grijpen niet in. De zaak van De Gucht en de BBI is nochtans bijzonder kwalijk voor het imago van de politiek en dat van Open Vld in het bijzonder. Maar manifeste leugens vertellen, is klaarblijkelijk geen probleem voor iemands politiek functioneren in dit land en bij de EU.
Vanavond kwam eurocommissaris De Gucht met een mededeling die haaks staat op wat hij zondag nog stellig ontkende. Hij heeft wel degelijk een antwoord gehad van de baas van de Bijzonder Belastingsinspectie, Frank Philipsen, chef van de dienst die een onderzoek voerde naar zijn financiële handel. Uit de mail blijkt dat de baas van de BBI, op vraag van ‘Mijnheer de Minister van Staat’, documenten toevoegde aan het dossier dat de belastingen hebben van De Gucht.
Liegen is blijkbaar bijzaak
De Gucht blijft zijn verdediging opbouwen rond het feit dat hij het recht had om brieven te schrijven. En dat Philipsen hem nooit documenten bezorgd heeft, zoals de mail ook aantoont – Philipsen liet de gevraagde documenten bij het dossier voegen, waarna De Gucht het kon inkijken. En dat het bewuste BBI-onderzoek gevoerd werd door een dolgedraaide inspecteur Karel Anthonissen, die duidelijk met politieke intenties aan de zaak begon. En dat bij de BBI intern een pak mensen, onder wie Philipsen, vonden dat de zaak nooit had mogen gevoerd worden en dat Anthonissen zijn boekje manifest te buiten ging.
De Gucht heeft hoogst waarschijnlijk gelijk op al die punten. Overschot zelfs, volgens een pak betrouwbare bronnen, als het over Anthonissen gaat. Alleen neemt dat niet weg dat hij op zondag gewoon voor heel televisiekijkend Vlaanderen zat te jokken. Toen Ivan De Vadder hem in de Zevende Dag vroeg of hij ooit antwoord kreeg van de BBI-baas, antwoordde de Europees Commissaris tot twee keer toe “neen”. Maar het publiek zomaar voorliegen, dat is blijkbaar bijzaak geworden, als het over het politiek functioneren van een Europees Commissaris gaat.
Enorme schade voor het politieke vak
Want Open Vld, toch nog steeds de partij namens wie De Gucht in de Europese Commissie zetelt, blijft zich onthouden van commentaar. “Het is een privézaak”, is de lijn. Ook al berokkent die politicus zijn eigen geloofwaardigheid, die van zijn partij en het politieke vak in het algemeen enorme schade.
Het onderzoek dat de FOD Financiën onder leiding van Hans D’Hondt, de grote baas van Philipsen, aan het voeren is, kan duidelijkheid brengen over mogelijke belangenvermenging of machtsmisbruik. Het kan Philipsen een blaam opleveren of erger. Het kan evengoed De Gucht vrijpleiten. Van die belangenvermenging of machtsmisbruik welteverstaan. Want van leugens kan de Europees Commissaris niet vrijgepleit, hij heeft zelf nu openlijk bewezen dat hij zondag zat te jokken.
Dat bij het vrijgeven van die bewuste BBI-mail niet eens excuses werden uitgesproken, dat er geen mededeling komt van De Gucht die door het stof gaat of deemoedig het hoofd buigt en excuses vraagt omdat hij de waarheid publiekelijk en bewust geweld heeft aangedaan, zegt veel over hoe fout zijn ingesteldheid is.
“Goed voor het dossier”
“De Gucht heeft nu een aantal dingen zelf rechtgezet, dat is goed voor het dossier.” Zo reageerde staatssecretaris voor Fraude John Crombez (sp.a) ook vanavond in Terzake op de mail die Karel De Gucht bekendmaakte. Crombez focust op de schijn die mogelijk ontstaan is dat de BBI niet iedereen gelijk behandelt. “Het vermoeden van een probleem is al te veel. (…) Ik kan niet zwijgen, precies omdat het gaat om de beeldvorming rond een administratie die ik nodig heb om grote fraudedossiers aan te pakken. Er wordt een beeld geschapen dat iemand met macht impact kan hebben op wat er bij de BBI gebeurt, die dienst moet boven verdenking staan.”
Crombez, die eerder nog De Gucht “onwaarheden” verweet, bekommert zich dus vooral om de reputatie van “zijn” dienst. Terecht, vanuit zijn standpunt. Maar of deze hele affaire “goed is” voor de politiek, dat valt ten zeerste te betwijfelen.
Iedereen die bekommert is om de publieke zaak voelt dit meteen aan. Vertrouwen in politieke leiders, dat moet verdiend worden. Daarbij is het een minimumvereiste dat politici de waarheid spreken, zeker in zulke gevoelige zaken als beschuldigingen van machtsmisbruik.
Laat geloofwaardigheid nu net een probleem zijn waar de politiek, niet het minst Open Vld, mee kampt. Is er een krachtigere case te bedenken om de antipolitiek te voeden dan een toppoliticus die publiekelijk leugens verkoopt, en daar zomaar mee wegkomt?
Een trein die ontspoort
Het beeld dat De Gucht de laatste dagen van zichzelf heeft opgehangen in heel Vlaanderen is alvast consistent met wat insiders in de Wetstraat al langer vaststellen. “Weet je wat het verschil is tussen Karel De Gucht en een trein die ontspoort”, vroeg Bart De Wever (N-VA) op Hertoginnedal ooit al lachend aan de man zelf, na een lange dag onderhandelingen die nergens toe leidden. “Een trein die stopt na zijn ontsporing. De Gucht gaat door.” De man uit Berlare kon er maar zuur mee lachen.
De eurocommissaris maakte zich binnenskamers de afgelopen tijd al bijzonder boos over “de manier waarop de Vlaamse pers de zaak misbruikte”. Niet zozeer omwille van mogelijke binnenlandse gevolgen, neen, daar staat hij al langer “boven”. Wel omdat de internationale, zeker financiële pers, er mogelijks weer opnieuw lucht van krijgt. Toen dat vorig jaar het geval was, voelde De Gucht meteen de hete adem in zijn nek. Want dan ga je in Europa over de tongen, en alleen dan zou hij in moeilijkheden kunnen raken met de Europese Commissie. Maar ook die staat natuurlijk voor verkiezingen, een onfrisse zaak als deze, met een slecht einde, dat kan iedereen rond het Schumanplein missen als kiespijn. En dus komt een Europees Commissaris zomaar weg met leugens vertellen en daar vervolgens zelf het bewijs van het tegendeel leveren, zonder enige vorm van excuses.