Vandaag geven informateurs Johan Vande Lanotte (sp.a) en Didier Reynders (MR) het stokje door aan twee nieuwe namen.

Wat gebeurt er precies? Na 131 dagen zonder federale regering beweegt er iets federaal. De koning benoemt vandaag normaal gezien Geert Bourgeois (N-VA) en Rudy Demotte (PS) (of misschien toch de PS’er Jean-Claude Marcourt ?) als nieuwe preformateurs. Na een erg lange periode waarin de sp.a’er Vande Lanotte en MR-man Reynders de plak zwaaiden, is het nu dus aan de twee grote partijen om een rol te spelen: N-VA én PS.

De details: Johan Vande Lanotte had erg veel vertrouwen van de anderen, en zat er met één opdracht: paars-geel proberen maken. De sp.a’er startte met de uitdrukkelijke steun van de N-VA, de banden tussen N-VA-voorzitter Bart De Wever en Vande Lanotte waren en zijn goed. Het scheelde ook niet veel of N-VA, sp.a en Open Vld maakten samen de Vlaamse regering. Maar dat mislukte uiteindelijk omdat ze te krap zaten in zetels. Maar federaal ligt het zeer moeilijk: de PS staat niet bepaald happig om écht met de N-VA te gaan onderhandelen.

Tussen de regels: In feite is het relatief simpel: de PS is nodig in zowat alle combinaties. Maar zij kunnen kiezen tussen een coalitie met de N-VA, paars-geel, of een linkse coalitie met de groenen: paars-groen. De grote vraag blijft wat de PS erbij te winnen zou hebben om toch maar met De Wever in zee te gaan. Zij blijven dus het tempo aangeven, en bepalen het spel. Daarbij is deze periode, van Bourgeois en Demotte, weer een temporisering. Want Paul Magnette is nog steeds geen volwaardig PS-voorzitter, en wil pas als hij dat eind oktober is vol gas geven. “We hadden liever gehad dat het meteen formateurs waren die benoemd werden, maar gezien de situatie bij de PS met een toekomstige voorzitter, denk ik dat men gekozen heeft om te wachten”, duidde vicepremier Koen Geens (CD&V) de keuze van z’n ex-kabinetschef Vincent Houssiau, de huidige kabinetschef van de koning, die de preformateurs straks benoemt.

Pittig detail: De PS drong er de afgelopen dagen sterk op aan om de N-VA alleen aan zet te laten komen. Enkel Bourgeois dus preformateur, dat had het helemaal makkelijk gemaakt voor Magnette en co om achteruit te leunen. Voor De Wever en co was dat onaanvaardbaar, waarna dus beslist werd toch iemand van de PS toe te voegen. Maar goed voor het vertrouwen is het allemaal niet: bij de N-VA weten ze dat het bijzonder lastig zal worden met de PS. Anderzijds: de deur voor een staatshervorming is niet helemaal dicht, daar wil de PS, misschien nog meer dan de MR, wel over nadenken.

De grote vraag? Wat gebeurt er met het werk van Vande Lanotte? Het is duidelijk voor al wie deelnam aan de gesprekken met de sp.a’er dat die erg serieus aan z’n taak bezig was, en heel concreet standpunten oplijstte en zocht naar compromissen en concrete vooruitgang. “Zijn nota’s zijn dus van grote waarde, maar geeft hij ze compleet door? Zoiets zou eerder ongebruikelijk zijn: anderen gaan laten lopen met z’n werk”, zo stelt een onderhandelaar de vraag. Hoe dan ook Vande Lanotte (en Reynders, die erbij zat) geven liefst drie officiële werkstukken door, aan de koning en dus straks aan de preformateurs. Er is een ‘verkennende nota met het oog op het vormen van een federale regering’, een ‘budgettaire nota’ en een ‘lijst voorstellen’ rond thema’s zoals werk, pensioenen, klimaat en migratie. “Maar het blijft jammer dat Vande Lanotte van het podium verdwijnt, met al z’n kennis”, zo is bij insiders te horen.

Waarom dit gebeurt: Er moest hoe dan ook een switch gebeuren: Reynders vertrekt naar de Europese Commissie. En het afscheidnemend duo was ook al belachelijk lang bezig.

In de wandelgangen: Veel vertrouwen wekt Bourgeois niet bij de andere partijen. Hij blijft een stroef figuur, een strakke jurist, niet iemand die bij de andere partijen gezien wordt als een dealmaker, als iemand die de lijm kan leveren. Jean-Claude Marcourt is dat wel, als ex-kabinetchef, als fixer van de PS. Maar die naam wordt nu naar achter geschoven voor Rudy Demotte, iemand die uitgespeeld is bij de PS.

The big picture? Een echte coalitie is er nog niet voor paars-geel. Want er blijft één partij te veel aan tafel: aan Vlaamse kant zitten zowel N-VA, als CD&V, als Open Vld én sp.a nog bij de gesprekken. Dat is er ééntje te veel. Wie moet dan weg?

• CD&V: Deze partij heeft geen tegenhanger aan Franstalige kant, geen ‘familie’, dus als er ééntje af moet is het meest logisch dat de christendemocraten moeten vertrekken
• Open Vld: De PS wil veel liever dat de Vlaamse liberalen het afbollen. Die partij is rechtser, harder dan CD&V. Maar voor de N-VA is dat moeilijk aanvaardbaar: dan schuift paars-geel alweer op naar links.
• Sp.a: Gaan de Vlaamse socialisten met hun nieuwe voorzitter Conner Rousseau hoe dan ook in een federale regering, als ze Vlaams in de oppositie zitten? Die positie is niet helemaal duidelijk.

En nu? Het is wachten op de koning, maar vooral op de PS. Mogelijks nog een hele maand, tot Magnette dan écht voorzitter is. Al is er op dat moment vast ook wel weer een reden te vinden om niet te versnellen. Tenzij tegen dan de zaak al gesprongen is met de N-VA, en paars-groen kan gemaakt worden.

De essentie: De PS is allerminst bang van vervroegde verkiezingen. Zij hebben het gevoel dat ze de Waalse regeringsvorming gewonnen hebben en de PTB terug geslagen hebben. Dus zelfs als paars-groen mislukt, dat kan hen weinig geven.