Het blijft driedimensioneel schaken, willen de informateurs een regering met PS én N-VA opzetten. Want er zit een derde hond in het kegelspel: de MR.

Wat gebeurt er precies? De twee informateurs, Georges-Louis Bouchez (MR) en Joachim Coens (CD&V), hebben nog iets meer dan 24 uur om met een oplossing te komen, en hun opdracht met een succes af te ronden. Maar dat houdt in dat iemand klaar zou zijn om een opdracht als preformateur, of wie weet formateur, te aanvaarden. Alleen, dat is op dit moment allerminst zeker: er is geen embryo van een coalitie.

De details: Gisterenavond kwamen de onderhandelaars nog eens samen op topniveau. N-VA en PS stuurden hun hoogste vertegenwoordigers: Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS). Daarnaast zaten de informateurs ook mee in de meeting.

• Het geheel had volgens insiders “een hoog ritueel gehalte”: nog eens samenkomen, om toch maar te proberen de zaak te lijmen. Maar zonder veel succes.
• Die ‘zaak’ dat zou dan een coalitie met N-VA, PS, MR, CD&V en sp.a zijn. Op die piste werd de afgelopen week voluit gewerkt. Al kwam de sp.a daar niet veel aan te pas: telkens nodigden de informateurs (MR en CD&V) de voorzitters van PS en N-VA uit.
• Zowel CD&V als sp.a doen dit met een duidelijk ‘belang’:
  • CD&V heeft dan N-VA aan boord, en zit lekker ‘in het midden‘ in zo’n coalitie.
  • Sp.a is mathematisch noodzakelijk in zo’n coalitie en verdrinkt niet in een linkse paars-groene meerderheid. Zo maken ze het verschil met Groen ook en geen anti-N-VA-coalitie.
• Maar veel beweging zit er niet in: er is eigenlijk een hele week getrokken en gesleurd aan een sociaal-economisch verhaal voor deze combinatie. Maar N-VA is niet bereid daar veel op toe te geven aan het PS-eisenpakket: zij bewandelen een eerder harde lijn, willen geen ‘flauwe soep‘ slikken. Tot grote frustratie van de PS, die naar buiten toe, zelfs naar de tweede lijn van de partij, de gordijnen angstvallig dichthoudt.
• De N-VA zou veel meer kunnen een linkse koers maken, maar dan moet een andere belangrijke onderhandelingslijn geopend worden: het communautaire.

Tussen de regels: De MR wil gewoon niet weten van een institutioneel gesprek.

• Op die manier blokkeert de partij van de blauwe informateur wel heel het spel. Want verdere stappen in een staatshervorming kunnen de perfecte pasmunt vormen voor een ‘grote deal’ tussen PS en N-VA.
• Maar de MR heeft echt wel een generatie communautaire hardliners aan het roer. Georges-Louis Bouchez ziet zichzelf als een ‘behoeder’ van het tricolore België, en droomt van unitarisme. En Sophie Wilmès (MR), met haar politieke roots in de Vlaamse rand rond Brussel als Francofone politica, is absoluut niet minder fel dan Bouchez. Alles blijft volgens insiders onbespreekbaar.
• “Ze hebben zelf een heilige schrik van dergelijk gesprek. Maar ze zetten ook druk op de PS. Want als die openingen zouden willen maken over het communautaire, zou Bouchez niet aarzelen aan te kondigen dat ze hun ziel ‘voor een paar zilverlingen‘ aan de duivel zouden willen verkopen. Dat kondigt hij gewoon openlijk aan”, zo weet een bron.
• De PS wil nochtans wel degelijk praten over een staatshervorming: ook daar maakt de analyse opgang dat het land niet veel langer op deze manier verder kan, en het best mogelijk is wat verder bevoegdheden door te geven. “Zolang het solidariteitsmechanisme maar niet in gevaar komt: de Franstaligen zijn echt niet bereid om voor de sociale zekerheid op eigen benen te gaan staan”, zo klinkt het.
• Die agressieve relatie tussen PS en MR, waarbij beide strak toekijken hoe de andere toch maar niets toegeeft aan de N-VA, verziekt een normale onderhandeling. De PS-voorzitter kan niet vrijuit spreken met de informateur erbij: een absurde realiteit in deze fase van regeringsvorming.
• “Daar zit heel de knoop: gaan die twee partijen, met dergelijke verhoudingen aan de top, een normale relatie kunnen ontwikkelen met elkaar, om vervolgens aan het Noorden een deftig aanbod te kunnen doen?”, zo klinkt de vraag.

In de wandelgangen: Die hele huidige toestand leidt ertoe dat geen enkele partij echt onder druk komt:

• De PS gaat morgen op haar partijbureau een ’toelichting’ krijgen van de voorzitter. Dat wordt een scherp discours, waarin Magnette geen enkele opening geeft, maar eerder inhakt op het ‘neoliberaal’ en ‘separatistisch discours’ van de N-VA. In de huidige omstandigheden moet en wil hij z’n troepen niet voorbereiden op een bocht.
• Overigens kwam z’n luitenant in de Kamer, fractieleider Ahmed Laaoej, de voorzitter van de PS in Brussel ook, zondag met alweer een heftige uitval naar De Wever en co: ‘Het resultaat van een rechtse regering met N-VA? De winst en de 18 zetels nu van Vlaams Belang in de Kamer!’. Niet meteen de manier hoe je een coalitie met hen voorbereidt dus.
• Ook bij N-VA weinig spanning. “We komen niet aan ons kookpunt, het wordt niet benaderd. Een partij komt maar onder temperatuur als ze over een drempel moet, als ze voor een cruciale keuze staat. Dan zou je bij ons heftige discussies krijgen: sommigen willen het ‘doen’ dan, anderen lonken dan meer richting oppositie. Maar tot zolang er niets deftig op tafel komt, blijft die strijd ook doodkalm”, zo zegt een partij-insider.
• Bij de PS hopen ze nog steeds dat CD&V op een dag plooit en richting ‘Vivaldi’ trekt. Maar die hoop mag stilaan gaan verdampen: niet ‘informateur’, maar ‘voorzitter’ Coens gaf dit weekend een speech. Wat viel op?
  • Een duidelijk signaal: “Stabiele regeringen, overal”, een verwijzing naar de Vlaamse regering, met Hilde Crevits (CD&V), maar ook met de N-VA daarin.
  • Een voorzitter die voor de camera’s achteraf geen enkel probleem had met de lezing dat dit standpunt betekende dat CD&V zich aan N-VA blijft hangen.
  • Een luid applaus ook voor Sammy Mahdi (CD&V), de runner-up, die zich de afgelopen weken ook altijd kritisch uitliet over mogelijke paars-groene avonturen zonder N-VA.

Om rekening mee te houden: De omstandigheden zijn er ook niet naar om PS en N-VA naar elkaar te duwen.

• De Franstalige publieke opinie en media blijven maar rondjes draaien rond Vivaldi. Daarbij zit men al aan scenario’s zoals:
  • ‘Coalitie 77’: een versie van paars-groen, waarbij PS, MR, Ecolo, Open Vld, Groen, sp.a én DéFI samen 77 zetels verzamelen.
  • ‘Coalitie 80’: een versie van paars-groen waarbij in plaats van DéFI het cdH zou depanneren, om zo 80 zetels te halen.
• Dat beide scenario’s compleet niet werkbaar zijn wegens een Open Vld die in de Kamerfractie letterlijk in opstand zou komen én sp.a die ‘neen’ zegt op dergelijke plan, wordt daarbij feestelijk genegeerd.
• Maar het zegt vooral veel over de manier van denken, waarbij weinig tot geen rekening gehouden wordt met de consequenties van zo’n coalitie op lange termijn: overleeft België dergelijke constructies, dergelijke regeringen zonder N-VA en CD&V? Het lijkt geen argument in de discussie.
• Overigens is de Franstalige pers daarbij bijna dogmatisch: scenario’s met N-VA zijn ondenkbaar, zo lijkt het haast. Aan Vlaamse kant is het beeld veel meer verdeeld, maar ook daar leggen sommigen steeds meer druk op CD&V, ‘die plakt aan N-VA’, om toch maar naar Vivaldi te gaan.
• Syndicaal stijgt ook de druk. De FGTB, de socialistische vakbond, geeft dinsdag een ‘signaal’ en wil met een ‘gemeenschappelijk front’ (dat bestaat uit enkel de socialistische bond) betogen tegen “de dubbele bedreiging van de sociale zekerheid: besparingen en regionalisering”. Een betoging tegen N-VA dus, met andere woorden.
• Ook de cipiers gaan staken dinsdag, maar dat heeft niets met N-VA te maken: ze willen gewoon de minimale dienstverlening niet slikken, want dan geven ze hun stakingswapen uit handen. Een wapen waar de gedetineerden overigens het grootste slachtoffer van zijn geweest de afgelopen jaren.

De grote vraag? Wie gaat de koning maandag nu aan zet brengen?

• Het duo is het beu, en iedereen is het duo beu. Dat is bijzonder kort hoe het nu staat. De Wetstraat is hard voor nieuwkomers, zeker voor de sturm und drang van Bouchez. Vanuit verschillende hoeken komt dezelfde analyse: “Amateuristisch werk”.
• Vraag is of iemand anders wél een doorbraak zou kunnen forceren. In deze toestand is dat maar zeer de vraag: het hele dilemma van driedimensioneel schaken wordt niet opgeheven door de twee informateurs te vervangen.
• Wat mogelijk wél kan is dat er met een nieuwe naam toch een klein beetje vertrouwen in het proces kan komen. Want daar wijst ondertussen iedereen op: zonder vertrouwen geen regering.
• Ondertussen valt de naam van Bart De Wever (N-VA) wel heel vaak in allerlei artikels. Dat heeft ermee te maken dat de PS heeft laten verstaan niet meer “neen” te zeggen tegen een mogelijke opdracht voor de N-VA-voorzitter.
• Maar of De Wever daar zin in heeft, als het enkel is zodat de PS kan aantonen dat paars-geel niet kan werken? Het antwoord laat zich raden. Binnen zijn partij is te horen dat “De Wever het zeker niet alleen gaat doen” en “allerminst solliciteert”.
• Een duo zou dus logisch zijn: gemeenschappelijke druk, samen in bad. Maar Magnette laat al duidelijk weten dat hij dat absoluut niet ziet zitten. De PS wil geen duo, uitgerekend op de dag dat ‘hun’ vakbond FGTB gaat protesteren. En ze willen geen scenario dat “enkel tot volledige blokkering zal leiden, en mogelijks zelfs nieuwe verkiezingen”.
• Daarnaast is er dus die Franstalige druk om toch maar, koste wat kost, Vivaldi te doen. In die zin valt de naam van Patrick Dewael (Open Vld). De Kamervoorzitter zou dan moeten vooral z’n eigen fractie in de Kamer op sleeptouw nemen, om zo een regering te vormen die helemaal op Franstalige zetels leunt.
• Dat laatste blijft toch ook een vreemd scenario: Open Vld is absoluut niet intern stabiel op dit moment. Nieuwste bewijs: Christophe Peeters, ex-schepen van Gent, en openlijke tegenstander van Gentse burgemeester Mathias Declercq (Open Vld) raakte verkozen als voorzitter van de regio Gent-Eeklo bij Open Vld. Meteen tweette hij ook dat hij Egbert Lachaert (Open Vld) steunt in z’n strijd tegen paars-groen.

En nu? De Wetstraat maakt zich op voor een nieuwe fase. Benieuwd wat het paleis nu weer uit z’n hoed tovert.

De essentie: Een deal met PS en N-VA is enkel mogelijk als je ook MR mee in die vergelijking steekt. En dan wordt het hogere wiskunde.