Orkaan Sandy ligt intussen meer dan een jaar achter ons, en de strijd tegen klimaatverandering verdween opnieuw grotendeels uit het Amerikaanse dagelijkse leven. Onterecht, want de tijd dat het kustlandschap grondig verandert, komt steeds dichterbij.
De meer noordelijke grootsteden als Boston, New York en Washington zijn kwetsbaar, maar niets in vergelijking met Miami en bij uitbreiding de hele staat Florida. Ongeveer driekwart van de 5,5 miljoen inwoners van zuidelijk Florida woont bij de kust. Een erg rijk deel bovendien, want in tegenstelling tot plaatsen als Los Angeles – waar de rijken de heuvels zijn ingetrokken – zijn de duurste villa’s in Florida aan het water gebouwd. Miami is volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling met 416 miljard dollar zelfs de stad met de hoogste potentiële stormschade.
Eind oktober 2012 werd de Amerikaanse Oostkust getroffen door orkaan Sandy, een gigantisch stormfront dat door een samenloop van omstandigheden een van de zwaarste orkanen was die New York City ooit heeft gezien. Grote delen van de stad liepen onder water, de metrotunnels raakten zwaar beschadigd, wijken zaten dagenlang zonder stroom door ontplofte elektriciteitscabines, een hele wijk brandde af, … Het deed Amerikaanse politici – even – beseffen dat hun kuststeden een groot risico lopen. Dat ook wijten aan klimaatverandering ging voor velen – voornamelijk conservatieven – een stap te ver.
Er is een reden waarom lange tijd enkel alligators en muggen in Miami en omstreken woonden. Het was duizenden jaren lang een moerasgebied, tot er zo’n 200 jaar geleden een kleine stad werd gesticht. Tot zover geen problemen, maar wel wat de ontwikkelaars er daarna uitstaken. Kanalen uitgegraven, moerassen drooggelegd, op een poreuze onderlaag bouwden ze een gigantische droomstad waar de airconditioning altijd aanstaat. Gigantische villacomplexen ontstonden aan de kilometers lange, witte stranden in een tijd waarin niemand ooit van klimaatverandering heeft gehoord. Die tijd is al lang voorbij, maar de villa’s zijn meer aanwezig dan ooit, maar tevens ook meer kwetsbaar dan ooit tevoren.
Niet of, maar wanneer
Het lijkt ondenkbaar, maar toch is die droomstad op weg om het Amerikaanse Atlantis te worden. De noordelijker gelegen grootsteden mogen dan wel kwetsbaar zijn, ze hebben ook het geluk op een relatief gunstige plaats te liggen om – met dure investeringen – stormen te weerstaan. Miami en volledig Zuid-Florida heeft die luxe niet. Magazine Rolling Stone kwam enkele maanden geleden met een artikel over een fictionele orkaan die Miami in 2030 onder water zette, en schetste er een beeld van wat we kunnen verwachten. Het houdt namelijk niet op bij overstromingen tijdens stormen. De zeespiegel stijgt, maar Miami ligt maar enkele tientallen centimeters boven het huidige waterniveau. Ondergrondse structuren zullen aangetast worden door dat water, drinkwater wordt vervuild. “Het is geen vraag of het zal gebeuren, maar wel wanneer”, aldus Harold Wanless, de voorzitter van het departement Geologie van de Universiteit van Miami, aan Rolling Stone. De stad zal dus onder water lopen, er zullen doden vallen, tenzij er politieke actie komt. Niet om stormkeringen, dijken en pompen te bouwen, wel om de bewoners te verhuizen. Maar die politieke wil is er niet of amper. In Florida denkt men dat de federale overheid wel zal bijspringen, maar dat gelooft Chuck Watson, een schade-analist, niet. Toen hij in federale commissie een lezing kwam geven over klimaatverandering, werd hij door een lid van die commissie terechtgewezen. “Hij haalde Genesis aan, en zei dat ik opnieuw de Bijbel moest lezen, want God heeft de aarde al eens verwoest met water, en beloofde dat niet opnieuw te doen.”
Tom Gustafson, een voormalig volksvertegenwoordiger, ziet de toekomst van Florida somber in. “Het is al te laat voor de Sunshine State, zelfs als we nu stoppen met broeikasgassen uit te stoten. Grote delen van de staat komen onder water te staan als de zeespiegel een metertje stijgt.” Jason Box, gletsjerspecialist van de Ohio State University, moet hem spijtig genoeg gelijk geven: “We kunnen het stijgen van de zeespiegel de eerst komende decennia niet meer stoppen.” Volgens hem zit momenteel een stijging van wel 20 meter in het globale systeem, maar dan spreken we wel niet meer over deze eeuw. Enkele meter is wel een heel realistische mogelijkheid. Florida wordt dan nog eens langs drie kanten omgeven door water, waardoor de staat niet enkel overspoeld zal worden langs de prachtige stranden, maar ook via de Everglades. En daar houdt het slechte nieuws niet eens op. De ondergrond van zuidelijk Florida bestaat uit erg poreus kalksteen, waarin water vrij spel heeft. Dat betekent dat traditionele dijken geen soelaas brengen.
Drinkwater verzout
Ook de kanalen die uitgegraven werden om het moerasland droog te leggen, hebben het einde van hun nut bereikt. Ze zorgden er namelijk voor dat het evenwicht in de omgeving verstoord werd, waardoor het Biscayne Aquifer – dat instaat voor al het drinkbaar water in Zuid-Florida – stilaan verzout. De gemeente Hallandale Beach, enkele kilometer ten noorden van Miami, moest al zes van de acht waterbronnen sluiten. Ook grootstad Fort Lauderdale krijgt meer en meer te kampen met de gevolgen van zout in de drinkwatervoorziening. Water ontzouten is mogelijk, maar ook een erg duur proces. Zo bouwde Tampa in 2008 een ontzoutingsstation, dat voor tien procent van de drinkwatervoorziening in de directe omgeving zorgt. Kostprijs? 158 miljoen dollar. In totaal zal ongeveer 20 miljard dollar nodig zijn – onderhoudskosten niet meegerekend – om het zuidelijke gedeelte van Florida van drinkbaar water te voorzien.
Dat zoute drinkwater is nog een grotendeels onzichtbaar gevolg van de stijging van de zeespiegel. Overstromingen zijn dat zeker niet. Nu al lopen grote gebieden van Miami onder water bij een fikse regenbui. De ondergrond is namelijk al verzadigd en riolen kunnen het water niet meer tijdig laten afvloeien. De laatste jaren moet het zelfs al niet meer regenen om bepaalde straten te laten overstromen. Als volle maan en hoogtij samenvallen, dan stroomt het water al voorbij de oude stormdrainages de lager gelegen straten in. Het water borrelt er op tussen de straat en het voetpad. Het is een proces dat de komende jaren en decennia alleen maar erger zal worden, tot hele gebieden nooit meer zullen opdrogen.
De Nederlanders lossen het wel op
Politici verwijzen steeds naar het voorbeeld van de Nederlanders. Zij zijn het gewend om tegen het water te vechten, en verwacht wordt dat ze de situatie in Miami ook wel zullen oplossen. Dat is namelijk wat ze deden nadat orkaan Katrina New Orleans had verwoest, en ze plannen mee oplossingen voor New York en New Jersey. Maar er is geen enkele Nederlandse firma die een mogelijke oplossing voor Miami heeft, en dat komt opnieuw door de ligging. New Orleans lijkt op Nederland: onder de zeespiegel, met een grote dijk voor. Miami daarentegen wordt volledig omgeven door water, en de ondergrond is veel te poreus om water buiten te houden. Het is dan ook onmogelijk om meer dan 2.000 kilometer dijken rond Florida te bouwen.
Voorlopig proberen ze in de omgeving om het water steeds opnieuw weg te pompen. Iets wat momenteel nog min of meer lukt, maar uiteindelijk moet er een andere oplossing komen. Dijken zullen dus niet lukken, pompen kunnen niet nog meer water aan, en dus resten er nog twee mogelijkheden: de omgeving verlaten, of de stad verhogen. Met dat laatste is Miami al een beetje bezig. Nieuwe wegen worden eerst opgehoogd, bij renovaties gebeurt hetzelfde. Maar wat dan met het water? Dat loopt de omliggende huizen binnen, dus ook die zouden opgehoogd moeten worden. Onbegonnen werk.
De weinige oplossingen die dus resten, kosten onnoemelijk veel geld. Het is bovendien maar de vraag wie dat alles zal betalen. De grote verzekeraars zijn na orkanen in de jaren ‘90 weggetrokken uit Florida, omdat ze er nooit winst kunnen maken. De overheid zorgde dan maar zelf voor een verzekering. Er moet echter maar één enkele grote storm genre Katrina komen om die verzekering – en bijgevolg de hele staat – bankroet te maken. Ook federaal moet niet veel hulp verwacht worden. Zo is het nationale fonds om slachtoffers van overstromingen te helpen al 20 miljard in het rood gegaan na de doortocht van orkaan Sandy. Daar ging het dan nog om belangrijke steden als New York en om verwoeste huizen van voornamelijk werkende burgers. Het is dan ook maar de vraag of Amerikanen ook zoveel geld willen geven aan een stad als Miami – waar geen enkele belangrijke instantie als Wall Street is gevestigd – om het paradijs van de rijke happy few van de ondergang te redden.