Premier Michel gaf in Marrakech een stevige speech: “We staan aan de juiste kant van de geschiedenis”. Symbolisch een erg belangrijke overwinning, na weken spanning met N-VA. Maar terug thuis wacht hem een strijd om te overleven. Hij weigerde de handpop van de N-VA te worden, maar dreigt nu de handpop van iedereen te worden, zonder meerderheid in de Kamer.
En zeggen dat hij het beu was naar de pijpen van één partij te moeten dansen … Vanmorgen al mag Premier Charles Michel (MR) vol aan de bak om niet één, maar zowat alle partijen op te vrijen. Dus moet de eerste minister voor de PS door het stof, die hem vier jaar lang keihard bestreed. Hij mag zoete broodjes gaan bakken met de groenen, die maar weinig zagen in z’n klimaatbeleid. En hij moet de N-VA en z’n oude bekende Peter De Roover opnieuw diep in de ogen kijken, 48 uur nadat het tot een definitieve breuk kwam met de N-VA.
De premier moet dringend op zoek naar enige vorm van legitimiteit voor z’n ploeg Michel II. Het pad dat CD&V probeert te bewandelen, is een puur juridische piste: “Dit is geen nieuwe regering, maar een verderzetting van de vorige. Dus hoeft een vertrouwensstemming niet”, zo stelde CD&V-voorzitter Wouter Beke. Die had blijkbaar z’n vicepremier Kris Peeters (CD&V) niet gebrieft over die stelling. Want die vertelde zondag in De Zevende Dag nog uitgebreid over “hoe de nieuwe regering nieuwe accenten zou gaan leggen”. Gisterenavond keerde Peeters op Terzake zijn kar, en sloot hij zich aan bij de piste van Beke.
Juridisch misschien gelijk, politiek zeer moeilijk houdbaar
Vraag is of die stelling van CD&V de juiste aanpak is. De premier kondigde zelf zondag al een nieuw programma aan voor z’n ploeg, met drie prioriteiten: koopkracht, veiligheid en klimaatbeleid. Ze gaven zichzelf ook een nieuwe naam: oranje-blauw. En iedereen, inclusief zijzelf, noemen het Michel II. Logisch dat de oppositie nu al collectief verontwaardigd reageert.
Juridisch mogen Beke en Michel wel een punt hebben, politiek gezien zitten ze in het defensief, met amper 52 Kamerzetels op 150. Van N-VA tot PS, iedereen vindt dat dit wel degelijk een nieuwe regering is, én dat dus een vertrouwensstemming nodig is. N-VA-voorzitter Bart De Wever voerde daarover zelf de forcing: “Als je nieuwe plannen hebt, moet je dat toch eerst aan het parlement vragen, anders is dat een verborgen staatsgreep. De democratie kan toch niet volledig opzijgeschoven worden?”
Keuzes maken: ofwel de socialisten, ofwel de N-VA
Daarbij is het simpel: De Wever wil weten waar hij staat. Dat geldt evengoed voor een John Crombez (sp.a) en uiteraard voor de PS. Premier Michel wil immers niet in z’n kaarten laten kijken: hij wil zowel van links als van rechts gedoogsteun krijgen, per thema en per dossier. Maar zo werkt een minderheidskabinet natuurlijk niet: daarbij heeft de minderheid altijd een vaste gedoogsteunpartner of partners nodig om het min of meer werkbaar te maken. Maar er zijn maar twee keuzes: ofwel met de N-VA, ofwel met de socialistische familie (PS en sp.a). Alle andere partijen leveren niet genoeg zetels op voor een meerderheid, in combinatie met Michel II.
En allebei maken ze duidelijk dat het met de ene of de andere zal zijn. Bij de socialisten is het wantrouwen zeer groot: daar geloven ze vast dat er afspraken gemaakt zijn met de N-VA, om een minderheidskabinet te steunen. “Wij willen weten waar we aan toe zijn”, zo is te horen. Want niemand is vergeten dat na de steun van het parlement om naar Marrakech te gaan, de premier in z’n speech zo vaag bleef, en de N-VA weer erbij wilde, dat de oppositie uiteindelijk een resolutie moest stemmen om de premier te dwingen kleur te bekennen. En daarbij nog een teken aan de wand: er was geen enkel telefoontje naar die oppositie, voor premier Michel z’n nieuwe minderheidskabinet lanceerde.
Maar ook bij de N-VA zijn ze vol argwaan. “Wij willen geen vervroegde verkiezingen. En voor sociaal-economische dossiers die we zelf mee uittekenden, is steun zeker mogelijk. Maar ik wil niet tegelijk in mijn gezicht uitgelachen worden met een voluntaristisch migratiebeleid van de Marrakech-coalitie”, zo stelt De Wever. Het optreden van Maggie De Block (Open Vld), die Theo Francken (N-VA) opvolgde, schoot bij de N-VA serieus in het verkeerde keelgat. De Block had het over “een departement in chaos”, en draaide meteen ook de beperking op het aantal asielaanvragen per dag terug.
Ook met de N-VA was er nauwelijks overleg over eventuele steun aan een minderheidskabinet, zo is te horen. Het kwam wel even ter sprake, op een meeting vrijdag tussen de premier en N-VA, waarbij al in grote lijnen de ‘overdracht’ op tafel lag. De premier toetste af op welke punten de N-VA zou blijven steunen. Hijzelf had een lijstje: de arbeidsdeal, het IPA, de energienorm en uiteraard de begroting. Op het eerste dossier is zeker bereidheid, voor het IPA al iets minder en de energienorm is gewoon nog niet uitgewerkt, zo klonk toen het antwoord van de N-VA. Om maar te zeggen: een vaste afspraak is er absoluut niet.
Michel kan best nu schakelen, nadat hij vorige week steun kreeg van de voltallige linkse oppositie
Zo lijkt het erop dat Michel best zo snel mogelijk zo’n vertrouwensstemming organiseert. Want amper enkele dagen na de val, en pas terug van Marrakech, zijn het vooral de partijen aan de linkerzijde die minstens moreel steun zouden kunnen geven aan Michel II, of zich onthouden zodat de regering kan overleven. In zijn minimaal programma dat hij aankondigde, zat ook lekkers voor socialisten (koopkracht) en groenen (klimaat). Hoe langer hij wacht, zeker tot na de stemming bij de VN in New York, hoe verder weg het Marrakech-momentum is.
Het alternatief is terug zoete broodjes gaan bakken met de N-VA. Maar die gaan de lat hoog leggen. De begroting, die het resultaat is van het zomerakkoord, zal enkel maar goedkeuring van de N-VA krijgen als alle afspraken van dat zomerakkoord ook uitgevoerd worden. Dat is meteen het mes op de keel van de voormalige coalitiepartners zetten. Dan is Michel meer dan ooit de handpop van de N-VA.
De premier zelf dreigt met een simpel argument: een vertrouwensstemming en een val van de regering betekent nieuwe verkiezingen. “Is dat wat de oppositie wil?”, is de dreiging van Charles Michel, wetende dat eigenlijk niemand aanstuurt op vervroegde verkiezingen. Maar vraag is of dat argument zal volstaan om toe te laten nog vijf maanden de touwtjes in handen te houden, met amper 52 zetels op 150.
