Niet-overdraagbare ziekten zoals hartaandoeningen, kanker en diabetes zijn verantwoordelijk voor 74 procent van de wereldwijde overlijdens. Het aanpakken van de achterliggende risicofactoren kan echter miljoenen levens redden. Dat zegt een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Uit het onderzoek blijkt dat niet-overdraagbare ziekten – die vaak te voorkomen zijn en veroorzaakt worden door een ongezonde levensstijl of leefomstandigheden – jaarlijks 41 miljoen mensen doden. Bij die slachtoffers bevinden zich ook 17 miljoen mensen onder de leeftijdsgrens van zeventig jaar.

“Hartziekten, kanker, diabetes en luchtwegaandoeningen overtreffen nu infectieziekten als de grootste doodsoorzaken wereldwijd”, beklemtoont het rapport.

Elke twee seconden

“Elke twee seconden sterft er iemand onder de zeventig jaar aan een niet-overdraagbare ziekte”, verduidelijkt Bente Mikkelsen, hoofd van de divisie niet-overdraagbare aandoeningen bij de  Wereldgezondheidsorganisatie. “Toch wordt aan de bestrijding van deze gezondheidsproblemen slechts een minimale hoeveelheid binnenlandse en internationale financiering besteed. Dit is echt een tragedie.”

Niet-overdraagbare ziekten vertegenwoordigen niet alleen de grootste doodsoorzaak van de wereld, maar ze hebben ook ernstige gevolgen voor de impact van infectieziektes. “Dat is door de uitbraak van de coronapandemie duidelijk aangetoond”, zeggen de onderzoekers.

“Patiënten die aan niet-overdraagbare ziekten zoals obesitas of diabetes leden, bleken immers een beduidend groter risico om door de besmetting met het virus Covid-19 ernstig ziek te worden of zelf te overlijden.”

In tegenstelling tot de algemene veronderstelling, worden deze lifestyle-ziektes echter niet hoofdzakelijk in de rijke landen aangetroffen. Landen met lage en middelmatige inkomens vertegenwoordigen immers 86 procent van de wereldwijde vroegtijdige overlijdens die door niet-overdraagbare ziektes werden veroorzaakt.

“Dit maakt de aanpak van het probleem niet alleen een gezondheidsprobleem, maar ook een kwestie van rechtvaardigheid”, zegt Mikkelsen, die erop wijst dat veel mensen in armere landen geen toegang hebben tot de preventie, behandeling en zorg die ze nodig hebben.

Een nieuw dataportaal voor niet-overdraagbare ziekten, gelanceerd door de gezondheidsorganisatie, toont dat de hoogste prevalentie van sterfgevallen door cardiovasculaire aandoeningen – de grootste doodsoorzaak in de wereld – gevonden wordt in landen zoals Afghanistan en Mongolië.

“Het is misleidend om niet-overdraagbare aandoeningen als lifestyle-ziektes te omschrijven, aangezien een groot deel van de blootstelling aan de risicofactoren buiten de controle van het individu ligt”, betogen de onderzoekers. “Veel te vaak beperkt de omgeving waarin het individu leeft, de beslissingen die kunnen worden genomen. Hierdoor dreigen gezonde keuzes vaak moeilijk, zoniet onmogelijk te worden.”

Oplossingen

Hoewel de cijfers opzienbarend zijn, benadrukte de gezondheidsorganisatie dat het probleem grotendeels op te lossen valt. “De belangrijkste risicofactoren voor niet-overdraagbare ziektes zijn bekend”, luidt het. “Bovendien is ook geweten op welke manier de problemen best kunnen worden aangepakt.”

Tabaksgebruik, ongezonde voeding, schadelijk alcoholconsumptie, lichamelijke inactiviteit en luchtvervuiling worden gezien als de belangrijkste oorzaken van het stijgende aantal niet-overdraagbare ziekten.

Het gebruik van tabak alleen al is verantwoordelijk voor meer dan acht miljoen doden per jaar. “Meer dan een miljoen van die sterfgevallen valt onder mensen die niet roken en als een onschuldig omstaander het slachtoffer worden van het ongezonde gedrag van anderen”, voeren de onderzoekers aan.

“Nog eens acht miljoen sterfgevallen zijn toe te schrijven aan voedingsproblemen. Er wordt teveel of te weinig gegeten, of er wordt ongezonde voeding geconsumeerd. Een schadelijk alcoholgebruik, dat onder meer levercirrose en kanker veroorzaakt, doodt jaarlijks ongeveer 1,7 miljoen mensen, terwijl lichamelijke inactiviteit verantwoordelijk is voor naar schatting 830.000 sterfgevallen.”

Het rapport werpt daarbij echter op dat er duidelijke, bewezen manieren zijn om die risicofactoren te verminderen. “Indien alle landen deze maatregelen zouden implementeren, zouden tot het einde van dit decennium wereldwijd 39 miljoen levens kunnen worden gered”, zegt Mikkelsen. “Bovendien zouden talloze andere levens langer, gezonder en gelukkiger kunnen worden gemaakt.”

Het rapport benadrukt dat relatief kleine investeringen in de preventie en behandeling van niet-overdraagbare ziekten een enorm verschil kunnen maken. “Een bijkomende investering van 18 miljard dollar per jaar aan maatregelen zouden de volgende zeven jaar in de armere landen netto voor een bedrag van 2.700 miljard dollar economische voordelen kunnen opleveren”, wordt er opgemerkt.