Er is een nieuwe mensachtige soort ontdekt in een grot in Zuid-Afrika. Hij had hersenen zo groot als een appelsien, was 1,50 meter groot en woog 45 kilo. Homo naledi (sterremens) leefde wellicht tussen 1,9 miljoen en 400.000 jaar geleden. Maar de ontdekte botten van minstens 15 skeletten, zien er uit alsof ze maar 100.000 jaar oud zijn. En hoe zijn ze in godsnaam geraakt waar ze werden gevonden?

In de Rising Star-grot, op ongeveer 50 kilometer van Johannesburg, werden de fossiele resten van 15 homo naledi gevonden. Dat was geen sinecure. De onderzoekers moesten door een opening van amper 20 centimeter breed; er werden zes “lichtgebouwde” vrouwelijke antropologen opgesnord om überhaupt bij de ongeveer 1.500 beenderen te geraken.

Via camera’s aan een 3,5 kilometer lange optische kabel werden ze aangestuurd door paleoanthropoloog Lee Berger. De beenderen zijn ondertussen “toegewezen” aan 15 sterremensen. Daarbij kinderen en vrouwen, volwassenen en één “hoogbejaarde”.

Appelsienbrein

Volgens John Hawks van de University of Wisconsin gaat het om ”een van de primitiefste mensachtigen die ooit zijn gevonden”. De naledi had een klein brein ter grootte van een sinaasappel Hij had aapachtige kromme vingers, maar voeten die nauwelijks te onderscheiden zijn van de onze, die van homo sapiens. De wetenschappers vermoeden dat de sterremensen in de grot “als afscheidsritueel” zijn neergelegd.

Wanneer? Daar is nog onduidelijkheid over. De kenmerken van de sterremens doen vermoeden dat die leefde tussen 1,9 miljoen en 400.000 jaar geleden. Maar de resten zijn zo goed bewaard gebleven dat je zou denken dat het om een relatief jonge soort gaat, tot mogelijk honderdduizend jaar geleden.

Hobbit

De laatste keer dat een nieuwe menssoort werd gepresenteerd was in 2003, toen de homo florensis werd ontdekt op een Indonesisch eiland. De florensis was opvallend klein, wat hem de naam Hobbitmens opleverde. Hobbitmens stierf pas 18.000 jaar geleden uit.

Problemen

Maar niet iedereen is even enthousiast. William Jungers, een bekende Amerikaans anthropoloog, zegt dat zonder de juiste datum van de botten te kennen, er geen conclusies kunnen worden getrokken. “Ze lijken bijzonder hard op die van vroege homo erectus. Misschien waren het gewoon de eerste versie daarvan.” De botten dateren is moeilijk: ze zitten niet vast aan stenen of rotsen en bovendien zou koolstofdatering ze stukmaken. De ontdekkers willen dat dat ook pas in laatste instantie doen.

Twijfel & mysterie

Ook twee collega’s van Jungers, Christoph Zollikofer, van de Universiteit van Zurich en Tim White van Berkeley, hebben hun twijfels geopperd. Ook zij zien eerder een variant of een vroege versie van homo erectus. Niemand snapt bovendien hoe de sterremensen op de plaats geraakt zijn waar ze werden gevonden: die is al veel langer dan de tijd waarin die leefde heel moeilijk toegankelijk.