Voor wie ervan droomt ooit het noorderlicht te zien, breken er weer interessante tijden aan. Onze zon heeft een cyclus van activiteit en naarmate ze actiever wordt, zullen er meer waarnemingen zijn van het noorderlicht. Dat is wat er deze winter gebeurt.
Het poollicht wordt veroorzaakt door de zonnewind. Deze zonnewind is vooral sterk bij uitbarstingen (van plasmawolken) op de zon, waarbij grote hoeveelheden geladen deeltjes het heelal ingeslingerd worden. Dan wordt het poollicht ook beter zichtbaar tot extreem veel sterker. Het aardmagnetisch veld zorgt ervoor dat de deeltjesstroom in de omgeving van de aarde wordt afgebogen en in de buurt van de Noord- en Zuidpool met verhoogde snelheid de atmosfeer binnendringt. De van de zon afkomstige deeltjes bevatten veel energie, die in de bovenste kilometers van de atmosfeer door botsingen wordt overgedragen op zuurstof- en stikstofatomen. Die energie komt uiteindelijk weer vrij en wordt op 80 tot 1.000 kilometer hoogte uitgestraald in de vorm van het kleurrijke poollicht.
De zon heeft een cyclus van activiteit, in actieve jaren komen zonnevlammen en coronale massa-ejecties vaak voor, terwijl ze in rustige jaren zelden voorkomen. De zonnecycli duren gemiddeld zo’n 11 jaar, maar variëren in feite zowel in duur als in activiteitsniveau. Het is mogelijk om het niveau van zonneactiviteit te volgen door zonnevlekken te tellen – donkere vlekken op het oppervlak van de zon die correleren met het waarschijnlijke optreden van zonnevlammen. De afgelopen jaren was een periode van lage activiteit en eind 2019 werd een zonneminimum – het minimum in het aantal zonnevlekken – waargenomen.
We zitten opnieuw in de stijgende fase
We bevinden ons nu in de stijgende fase van de nieuwe zonnecyclus van activiteit, aangezien het aantal zonnevlekken dat we elke dag zien gestaag toeneemt. We zien ook een toenemende activiteit van zonnevlammen. Er zijn drie categorieën zonnevlammen, gemeten aan de hand van hun röntgenstraling: X-klasse zonnevlammen zijn groot; het zijn grote gebeurtenissen die kunnen leiden tot radiostoringen op continentale schaal en stroomuitval in de hele stad. M-klasse zonnevlammen zijn middelgroot; ze kunnen korte radiostoringen veroorzaken die de poolgebieden van de aarde beïnvloeden. C-klasse zonnevlammen zijn klein met weinig merkbare gevolgen hier op aarde.
Op 9 oktober barstte een M-klasse zonnevlam los en stuurde een coronale massa-ejectie die de aarde trof op 12 oktober, wat een matige geomagnetische storm veroorzaakte. Op 3 en 4 november zagen we de meest intense geomagnetische storm die de aarde trof sinds september 2017.
Aangezien elke zonnecyclus uniek is, zowel qua duur als qua activiteitsniveau, is het moeilijk te voorspellen hoe actief de volgende fase van de nieuwe zonnecyclus zal zijn. Recent heeft onderzoek deze onregelmatige cyclus in de tijd in kaart gebracht op een uniforme zonnecyclusklok, zoals weergegeven in de afbeelding hieronder.
We kunnen de zonneklok teruglezen om te zien waar (of wanneer) we ons in de zonnecyclus bevinden, en ze kan dus toeristen helpen bij het plannen van hun Scandinavische vakantie om het noorderlicht te zien.
(kg)