Irak ziet demonstranten de straat op gaan terwijl de voedselprijzen stijgen als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Met voedselgerelateerde protesten die vervolgens plaatsvonden in Albanië en Sri Lanka, breiden de rimpeleffecten van de oorlog zich uit. Gezien het feit dat een van de belangrijkste drijfveren van de Arabische Lente de hoge kosten van voedsel en andere goederen waren, kunnen de protesten wereldwijde betekenis hebben.
De Iraakse markten bleven grotendeels gespaard door de stijgende inflatie in de voorbije maanden. Maar Iraakse functionarissen hebben bevestigd dat de Russische invasie de kosten van het voedsel in de regio enorm heeft verhoogd en ook tekorten veroorzaakt. De meelprijzen zijn gestegen van 35.000 Iraakse Dinar (IQS) of 22 euro voor een zak van 50 kg naar 45.000 IQD (28 euro). De prijs van rijst is met 10% gestegen en bakolie is in prijs verdubbeld. Iraakse consumenten zijn aan het hamsteren gegaan vanwege de angst voor verdere tekorten en prijsstijgingen, en Iraakse handelaren hebben van de situatie geprofiteerd om hun winst te vergroten.
De Iraakse regering heeft al maatregelen genomen om de tekorten aan te pakken, voedsel uit te delen aan de meest behoeftigen en voedsel te rantsoeneren tijdens de komende Ramadanmaand (van 2 april tot 2 mei). Snelle overheidsmaatregelen zijn er ook in de vorm van een maandelijkse toelage van ongeveer 60 euro voor gepensioneerden met een inkomen van minder dan een miljoen Iraakse dinars (625 euro) per maand om hen te helpen voedsel te betalen. Ambtenaren die minder dan een half miljoen dinar per maand verdienen, krijgen ook zo’n tegemoetkoming.
Daarnaast is er voor een periode van twee maanden een tijdelijke schorsing van de douanerechten op consumptiegoederen, bouwmaterialen en internationale voedingsproducten ingevoerd om de prijzen laag te houden. In de Koerdische regio van Irak heeft de regionale regering van Koerdistan noodmaatregelen ingevoerd, waaronder winkelsluitingen in Erbil (de hoofdstad van de regio) om te voorkomen dat malafide handelaren woekerprijzen hanteren.
Turkije en Iran beperken export
De Iraakse invoer uit Rusland en Oekraïne, twee van ’s werelds grootste exporteurs van energie en landbouwproducten, is enorm afgenomen. De situatie is ook verergerd door de buurlanden Iran en Turkije, die volgens Iraakse bronnen de voedselexport naar Irak hebben beperkt om prioriteit te geven aan hun eigen nationale voorraden.
Ondanks dat Irak deel uitmaakt van wat bekend staat als de Vruchtbare Halvemaan, een regio die beroemd is om zijn hoogproductieve landbouwgrond en toegang tot water, hebben een reeks ingrepen in de afgelopen drie decennia de watervoorziening en gewassen van het gebied uitgeput. Deze variëren van Saddam Hoessein die de Iraakse moerassen drooglegde, tot waterbeperkingen vanuit Turkije en Iran die ernstige droogte veroorzaken. Het had de Irakese landbouwsector al onder druk gezet en de interne voedselproductie verminderd.
Wantrouwen tegen politiek systeem
Een erfenis van de Amerikaanse bezetting van Irak is een elitair politiek systeem. De politieke leiders van Irak wedijveren om het inkomen van het land te verdelen en gunsten te verlenen aan vrienden en familie. Irakezen houden sinds de Amerikaanse bezetting van 2003 regelmatig demonstraties, voornamelijk tegen corruptie bij de overheid, het gebrek aan basisvoorzieningen, massale werkloosheid en – de laatste jaren – de inmenging van Iran. De nieuwste premier van Irak, Mustafa Kadhimi, een onafhankelijke, werd verkozen na protesten in oktober 2019 toen Irakezen de oude partijen verwierpen.
Maar het wantrouwen in het politieke systeem duurt voort. Bij de jongste Iraakse parlementsverkiezingen van oktober 2021 in Irak werd de laagste opkomst ooit in Irak na 2003 opgetekend met 41%, wat een legitimiteitscrisis veroorzaakte voor de nog aan te kondigen volgende regering van Irak.
Het belangrijkste probleem is dat er geen duidelijke progressieve nationale regeringsstrategie is, die op zijn beurt de ontwikkeling in het land ernstig belemmert en de Iraakse staat verzwakt, vooral in het licht van uitdagingen zoals de wereldwijde voedselprijsstijgingen. Wat dit specifieke protest echter opmerkelijk maakt, is dat het op een moment komt dat van alle regeringen mag worden verwacht dat ze meer doen om hun bevolking te ondersteunen nu de prijzen wereldwijd stijgen.
Protesten beginnen zich te verspreiden
Gezien het feit dat twee van de belangrijkste drijfveren van de Arabische Lente de hoge kosten van voedsel en andere goederen waren, en beperkte toegang tot water, kunnen de laatste protesten wereldwijde betekenis hebben. Irakezen zijn mogelijk de eersten in een wereldwijde beweging van protesten tegen prijsstijgingen terwijl het conflict tussen Rusland en Oekraïne voortduurt.
Albanië werd het eerste land dat in de voetsporen trad van Irak met protesten, daarna Sri Lanka, te midden van waarschuwingen van de Wereldbank dat de oorlogsgerelateerde inflatie in Oekraïne tot andere protesten en rellen zou kunnen leiden.
(kg)