De N-VA recht z’n rug. Vrijdagmorgen, na een nacht beraad, kwam de partij van Bart De Wever (N-VA) plots assertiever op het toneel. Met de winst van een peiling in de rug en vooral de ijver van Open Vld en CD&V om via een aangescherpte resolutie de Vlaams-nationalisten uit de coalitie te duwen, keerde plots het beeld. Ze duwden het gaspedaal opnieuw in. Door het VN-Migratiepact op de agenda van de regering te plaatsten, resten er premier Michel nu bijzonder weinig opties. De Houdini-premier zit vast. 

Hebben Open Vld en CD&V donderdagavond in de Kamer de gashendel net iets te fors open gedraaid? Hadden ze niet gezien dat premier Charles Michel (MR) met z’n tussenkomst in de Kamer op een perfecte manier de deur op een kier had gezet voor N-VA, om toch maar aan boord te blijven in de regering, maar het hen tegelijk toch bijzonder lastig te maken? Nam de emotionaliteit de bovenhand van de koele politieke afweging?

Het zijn vragen die opduiken binnen de regering, waar men de schade van de afgelopen dagen opmeet, en waar de komende 48 uur alweer cruciaal zijn. Dit weekend vecht premier Michel nog maar eens, een laatste keer, uit alle macht tegen wat hem al dagen boven het hoofd hangt: het einde van zijn kabinet.

Opvallend: anders dan de afgelopen week lijkt de veerkracht er een beetje uit. Want één ding is zeker: doordat de N-VA het VN-migratiepact nu formeel op de agenda van de ministerraad heeft gezet, zijn er plots veel minder opties mogelijk. Nu moet iedereen wel kleur bekennen. En dat kan moeilijk veel anders betekenen dan de val van de regering: de posities lijken onverzoenbaar. Al zeg je maar beter nooit nooit met deze ploeg en deze premier.

Twee dagen zat de N-VA doodstil

Feit is dat Charles Michel (MR) wat in de knel zit. Begin deze week stond de premier nog op ferme winst. De eerste minister greep een totaal misgelopen online campagne van N-VA met bijzonder forse beelden en slogans kordaat en zelfs een tikje opportunistisch aan om de forcing te voeren: in één manoeuvre schrapte hij het kernkabinet, riep de pers samen en kondigde aan dat hij “naar Marrakesh zou gaan” én steun zou vragen aan het parlement daarvoor. De N-VA stond erbij, keek ernaar en moest slikken.

Als je geschoren wordt, moet je doodstil blijven zitten, moet De Wever gedacht hebben dinsdagnacht. De N-VA bewoog 48 uur lang geen millimeter. Ze stapte niet uit de regering, zoals velen gedacht hadden. Iedereen zweeg als vermoord. Fractieleider Peter De Roover was de enige die sprak en hij incasseerde woensdag in de commissie Buitenlandse Zaken al forse kritiek van alle kanten. Maar donderdag in het voltallige halfrond kreeg De Roover pas écht de volle laag, urenlang was hij de boksbal. Enig verbaal verschil tussen coalitiepartner en oppositie bestond daarbij niet meer: iedereen bleef maar meppen op de N-VA-fractieleider.

De Machiavelli van de MR

Na die martelgang voor De Roover leek de regering Michel kamerbrede steun te gaan krijgen voor een zeer symbolische maar juridisch weinig zeggende resolutie. Quasi iedereen zou voor het VN-Migratiepact stemmen, behalve N-VA, Vlaams Belang en PS (voor hen ging de resolutie niet ver genoeg). Maar tijdens de slotspeech van de premier kwam de kat op de koord: in plaats van met een donderend betoog de N-VA uit z’n regering te meppen, liet de premier onverwacht nét wel die opening. De lichaamstaal van de vicepremiers van CD&V en Open Vld sprak boekdelen: de softe aanpak van Michel was niet wat zij verwacht hadden.

De oppositie reageerde boos: ze begrepen plots dat ze in een Machiavellistisch spel van de premier terecht gekomen waren, en zo indirect zelfs een levenslijn hadden gegooid aan een regering die op sterven na dood was. Met deze resolutie, nota bene door hen gesteund, kon de premier immers naar Marrakesh gaan én kon de N-VA zeggen dat ze niet akkoord waren gegaan. Bien joué, premier.

Open Vld en CD&V begrepen de schaakzet van de premier niet, of wilden ze niet begrijpen

Maar Open Vld en CD&V begrepen de schaakzet van de premier niet op die manier. Ze werkten, vooruit geduwd door de oppositie én de PS, plots mee aan een nog scherpere resolutie. Daarin werd opgenomen dat de regering zich moest uitspreken voor de goedkeuring van het VN-migratiepact. De entente van CD&V en Open Vld met de oppositie van Groen-Ecolo, sp.a én PS groeide zichtbaar in de wandelgangen van de Kamer, voor de ogen van de N-VA, die verbouwereerd toekeek.

Die scherpere resolutie was ook een klap voor de eerste minister, die besefte dat zijn Vlaamse coalitiepartners Open Vld en CD&V het gaspedaal net iets te hard hadden ingeduwd. “Ze hebben hun hand overspeeld”, zo luidde ondertussen de conclusie bij de N-VA, die na de geslagen hond-positie van begin van de week plots terug het schaakbord zag schuiven.

Gunstige peiling

Bovendien gonsde het die donderdagnacht al van de geruchten in de Wetstraat over een peiling van VTM en Het Laatste Nieuws. Daarin gaan zowel de N-VA als Vlaams Belang opnieuw vooruit, terwijl uitgerekend CD&V en MR een klap krijgen. Hoewel de peiling maar tot dinsdag werd afgenomen, en dus het zwaarste deel van de crisis deze week niet gepeild werd, was het natuurlijk een belangrijk element in de mentale positionering van de N-VA. Dat goudhaantje Theo Francken (N-VA) terug de populairste is, terwijl Kris Peeters (CD&V) naar beneden dondert, het speelde allemaal mee. Redenen genoeg dus om vrijdagochtend versterkt opnieuw de confrontatie aan te gaan binnen de regering.

De partij zat niet stil. Ze startte opnieuw met campagne voeren tegen het VN-Migratiepact, met onder andere een felle Facebook-post van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA), die nog eens aangaf “nooit akkoord te zullen gaan daarmee binnen de regering”. En voor de TV-camera’s vlak voor de ministerraad duwde diezelfde Francken doelbewust de zwarte piet door naar z’n Vlaamse coalitiepartners. Hij was “geschrokken van de gretigheid en agressie van CD&V en Open Vld om samen te werken met de opengrenzenpartijen.”

Binnenskamers kwam het niet tot een grote clash op de ministerraad. Maar vicepremier Jan Jambon (N-VA) lijkt niet langer op verzoening te mikken: het VN-Migratieverdrag moest op de agenda van de ministerraad. Tijd om formeel te agenderen, en te concluderen in dit conflict, zo is het sentiment dat leeft bij N-VA, maar ook Open Vld en CD&V. Het is genoeg geweest, enkel de premier wil nog echt tijd rekken en z’n regering levend houden.

Zo zitten we weer bij de confrontatie. Daarbij staat één discussie centraal: of de Belgische regering nu al dan niet z’n fiat al heeft gegeven voor de internationale tekst. Bij Open Vld, CD&V en MR klinkt het dat dat al is gebeurd. Want op het bevoegde orgaan, de CoorMulti, stond het op 12 september al geagendeerd. Nadien kregen alle diplomatieke posten een uitgebreide briefing en instructies het VN-migratiepact te steunen.

Houdini-premier zit deze keer echt vast

Maar de N-VA ziet dat anders. In de resolutie van de oppositie, Open Vld en CD&V van donderdag roept het parlement net op aan de regering om “een beslissing te nemen over het VN-Migratiepact”. “Je kan moeilijk enerzijds roepen dat het al beslist is, en dan met z’n allen wel een resolutie stemmen, waar zwart op wit instaat dat er net nog een beslissing moet genomen worden door de regering”, zo ketst de N-VA het argument af.

Hoe dan ook: de Houdini-premier zit nu ferm in het nauw. Want met minder dan 48 uur te gaan tot de finish krijgt de eerste minister exact dat op z’n bord wat hij heel de tijd heeft willen vermijden: het VN-Migratiepact staat nu formeel op de agenda van z’n regering.

Vraag is of aan deze confrontatie nog te ontsnappen valt. En of MR, Open Vld en CD&V niet al samen andere scenario’s aan het aftoetsen zijn. De kans is groot dat ze immers na dit weekend zonder N-VA verder willen. Een minderheidskabinet is een optie, eventueel met gedoogsteun vanuit de linkse oppositie. Maar voorlopig overlegt de premier met z’n vicepremiers, onder vier ogen. Wie weet, ontsnapt hij deze keer opnieuw. Niets is zeker in de Wetstraat deze dagen.