Terwijl koninklijk opdrachthouder Egbert Lachaert (Open Vld) zich uit de naad werkt om een compromis te bereiken, en Vivaldi te kunnen doen starten, wordt in de wandelgangen druk gespeculeerd over wie straks zo’n coalitie zou moeten gaan leiden. Een profielschets circuleert: tweetaligheid is een must, en het moet gaan om beslagen kandidaten, die voldoende solide meteen kunnen beginnen. Ondertussen likt de N-VA haar wonden, na de passage van Jan Jambon (N-VA) in de Kamer.

In het nieuws: De stilte voor de storm, eind deze week.

De details: Het zijn beslissende dagen voor de opdracht van Egbert Lachaert (Open Vld).

• Iedereen houdt een beetje de adem in, in de Wetstraat. Want deze week is de week van de waarheid voor de Vivaldi-coalitie: raakt men verder dan deze snuffelfase, onder Lachaert, en kan men eindelijk aan een echte ‘formatie’ beginnen?
• “De vergadering van zondag was toch een behoorlijk spectaculaire doorbraak voor Lachaert: hij lukte erin om alle voorzitters samen te brengen, een beetje tot de verrassing van sommigen ook die van CD&V. Joachim Coens (CD&V) moest daarna wat gas terugnemen, omdat sommigen in z’n partij nog aarzelen, maar de feiten zijn er: Vivaldi is een eerste keer samen geweest“, zegt een hoofdrolspeler.
• Ondertussen hebben de twee taaiste klanten van Vivaldi, CD&V en sp.a, hun verlanglijstje overgemaakt aan Lachaert. Daarbij resten duidelijk nog een aantal serieuze knelpunten:
  • Voor CD&V blijft abortus een hinderpaal. De houding van Coens is op dat vlak wel “zeer onverzettelijk”, zo is in paars-groene kringen te horen. Immers, een aanbod om het aantal weken van 18 naar 16 of zelfs 14 weken terug te brengen, of verder aan het voorstel te sleutelen, worden systematisch door de Wetstraat 89 afgewezen. “Coens wil geen compromis, hij wil het gewoon weg.” Voor de socialisten, maar zeker voor de liberalen, is dat toch heel lastig: het dossier doorliep alle parlementaire wegen, al meer dan één jaar.
  • Het communautaire blijft gisten. CD&V wil geen kluitje in het riet aanvaarden: twee ministers die wel “ooit” eens de agenda gaan maken, dat klinkt te veel als een ‘Costa’ of ander vehikel dat ooit in het verleden al “een staatshervorming moest voorbereiden”. Het moet concreet zijn, en wat met gewone meerderheid kan, moet nu gebeuren.
  • Daarnaast is er een grote overlappende eis met de sp.a: een verdere fiscale hervorming is nodig. Zowel CD&V als sp.a eisen een vermogenswinstbelasting.
  • De sp.a herhaalt verder de oude eisen, die ze in een paars-gele constructie ook binnenhaalden: een minimumpensioen van 1.500 euro netto, en een forse verhoging van het gezondheidsbudget. Daarbij lijkt Conner Rousseau de bad cop te spelen, terwijl Paul Magnette eerder de good cop wil zijn in deze fase: maar ten gronde eist heel de socialistische familie hierover spijkerharde garanties. De liberalen staan dus met de rug tegen de muur.
• Toch zit men in compromismodus bij de liberalen, die gisteren ook overleg pleegden tussen MR en Open Vld. “Ach, we zijn al zo vaak aan ‘cruciale weken’ begonnen. Daar kan je je niet meer in opwinden. Wij doen er alles aan om een deal te maken, het zal niet aan ons liggen”, is te horen aan de blauwe top.
• De vraag is of ze CD&V wel echt tegemoet kunnen komen. De eisen van de oranje top zijn niet min, zeker op vlak van een staatshervorming willen ze een ernstig voorstel. Vraag is of MR en de groenen dat willen toestaan. “De bal ligt in het kamp van Lachaert“, zo is te horen bij de christendemocraten.

Ondertussen bij CD&V: Forse druk van de christelijke vakbond.

• Interessant om te volgen: in Franstalig België is de mantra al veel langer “dat CD&V het land gijzelt“, telkens de plannen rond Vivaldi opduiken, en de Vlaamse christendemocraten niet meteen meespringen.
• Vandaag heeft Le Soir opnieuw een stuk, onder de titel “Is het te veel gevraagd aan CD&V om te beslissen”, waarin fel wordt uitgevaren naar de houding van Coens en co, “na vijftien maanden van een land dat geen regering heeft”. “CD&V moet niet zomaar deze coalitie aanvaarden, maar is het te veel gevraagd om, eindelijk na al die tijd, te beslissen, ja of nee, of ze aan tafel willen komen om te onderhandelen over een Vivaldi-coalitie?”.
• Belangrijker misschien: ook de vakbondsvleugel van CD&V roert zich. Nadat Beweging.net, de christelijke koepel, zich al fors voor Vivaldi uitsprak, doet ACV-baas Marc Leemans nu ook z’n duit in het zakje, in een gesprek met De Morgen. Daarbij wil hij vooral een ‘sociale correctie’.
• Leemans was altijd een felle tegenstander van de regering Michel I, en legt nu z’n eisen op tafel:
  • “Een crisis- of een coronabelasting, je gaat sowieso eerst een progressieve bijdrage moeten vragen van de mensen die meer hebben.”
  • “Maar ook dat zal niet volstaan. Inkomen uit arbeid moet gelijker worden belast. Werknemers met een bedrijfswagen en andere extralegale voordelen zullen meer moeten bijdragen.”
  • “Oudere mensen die afgedankt worden bij herstructureringen, mogen niet gewoon werkloos worden, maar moeten op brugpensioen kunnen.”
  • “Een kortere werkweek? Zeker wel. Ik weet wel dat dat ook wordt weggezet als een belegen concept uit de jaren 80, maar in Duitsland is het onlangs opnieuw een mogelijkheid geworden voor de werknemers.”
• De ironie van de zaak? Vermoedelijk levert Vivaldi straks een minder sociaal programma op dan paars-geel: de N-VA en Bart De Wever wilden immers zeer ver gaan om de PS te geven wat ze wilden, als zij in ruil ook veel ‘kregen’. Vivaldi wordt veel meer een ‘kleiner’ regeerprogramma, met minder ‘lekkers’ voor de vakbond. Maar dat luidop zeggen, krijgt Leemans niet over het hart: “Wellicht is de kans op een sociaal evenwichtig beleid groter in een Vivaldi dan in een paars-gele coalitie. Ik zeg ‘wellicht’, want wij hebben geen teksten gezien.”
• Of de impact van ACV groot is in deze bij CD&V, is maar de vraag. Onder de vorige voorzitter, Wouter Beke (CD&V), werden de banden meer losgelaten. In het verlanglijstje van CD&V is “eerlijkere belastingen”, een stevige eis. Maar de nadruk op een staatshervorming, die de top van de partij blijft eisen, is daarmee niet weg.

Om te volgen: De strijd om de Zestien.

• Wat bovendien speelt, in de dans met CD&V: het leiderschap van deze coalitie. De Vlaamse christendemocraten willen vol inzetten, om die ‘synthese’ te kunnen maken van een toekomstige ploeg, en dus het leiderschap claimen.
• Daarbij speelt de redenering dat CD&V op 26 mei 2019 (de dag van de federale verkiezingen, moest u zich dat niet meer herinneren) wel evenveel zetels haalde als Open Vld, maar uiteindelijk toch een pak meer stemmen. Immers, Open Vld klokte af op 579.334 stuks, terwijl CD&V in totaal 602.520 stemmen haalde. “Als de premier een Vlaming moet zijn, is het toch logisch dat die positie naar CD&V gaat, als grootste?”, zo is de redenering. En opvallend: ook bij sp.a volgen ze die logica ondertussen wel.
• “Het is, als je zo op de wip zit als CD&V, de logische zet om dan maar het hoogst mogelijke qua posten te eisen. Alleen blijf je daar meestal graag discreet over”, zo zegt een partijvoorzitter met de knipoog.
• Wat in elk geval klopt: in paars-groene kringen heeft men ook al het profiel van een mogelijke premier opgemaakt, in een aantal discrete gesprekken, zo is bij bronnen te horen.
• Daar komt één duidelijke consensus uit: het moet iemand zijn die hoe dan ook perfect tweetalig is. De inschatting is immers dat het Vivaldi-project fors onder vuur zal komen vanuit Vlaanderen, maar evengoed ook in Franstalig België stand moet kunnen houden.
• Bovendien wil men meteen met ‘kracht’ kunnen starten. Geen valse start, zoals de regering Michel I toch een beetje nam. “Het moet iemand zijn die uit een kransje kanshebbers komt dat beslagen is in de politiek. Iemand die onmiddellijk vol kan beginnen, die voldoende solide is”, zo stelt een insider.
• Bovenstaande beschrijvingen doen meteen een hoop mensen afvallen, onder meer de huidige premier. En voorzitters die zelf enige ambitie zouden koesteren, zijn eraan voor de moeite. Maar ook de namen die opduiken in de wildere scenario’s, die nu eenmaal eigen zijn aan het Wetstraat-milieu, zoals bijvoorbeeld Hilde Crevits (CD&V), zouden zo niet meteen in aanmerking komen.
• Wat ondertussen wel een feit is: diegenen die hun naam met de regelmaat van de klok naar boven zien komen en bovendien voldoen aan bovengenoemde criteria (het topkransje van Alexander De Croo (Open Vld), Koen Geens (CD&V) en Paul Magnette (PS)) blijven zonder uitzondering allemaal bijzonder op de vlakte, als het over de hoogste post gaat.
• De overvloed aan ervaring bij dit trio noopt vooral tot voorzichtigheid: na meer dan één jaar vruchteloos onderhandelen heeft het geen zin om daarover opwinding te zoeken of creëren, zo is te horen.

Afgewikkeld: De hoogspanning rond Jan Jambon (N-VA) is weg. Vragen over de werking van de politie blijven.

• Wat op voorhand al in de sterren geschreven stond, gebeurde gisteren in de Kamer: de voormalige minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) hield stand in de zaak rond Jozef Chovanec (38), die eind februari 2018 stierf na een incident in een politiecel in Charleroi.
• Daarbij werd Jambon handig bijgestaan door twee mensen die hun benoeming ook aan de N-VA-minister te danken hebben. Want zowel de huidige politiebaas Marc De Mesmaeker als zijn voorgangster Catherine De Bolle, vandaag de baas van Europol, hadden dezelfde boodschap als Jambon: zij waren niet op de hoogte, en konden dat niet zijn.
• De verdedigingslijn was behoorlijk simpel: het politierapport dat het incident omschreef, maakte geen gewag van de ernstige feiten die wel op de videobeelden van de politie-interventie te zien waren. Er zijn dus ernstige fouten gemaakt, waarbij Jambon zelf met een beschuldigende vinger richting het parket in Charleroi wees. Die hadden immers de videobeelden wél, van bij het begin van de zaak. “Het parket kan dan de bevoegde tuchtoverheid van de politie inlichten. Maar dat is niet gebeurd.”
• “De minister van Binnenlandse Zaken kan enkel in zéér uitzonderlijke gevallen een tuchtdossier opstarten. Maar dan moeten er ernstige aanwijzingen tegen een specifieke politieambtenaar zijn. Dat was hier niet het geval. Mocht mijn kabinet of ikzelf fouten hebben gemaakt, dan zou ik me verantwoordelijk voelen. Maar ik ben niet van mening dat wij fouten hebben gemaakt“, zo zette Jambon een duidelijke schutskring op.
• Een cruciaal tweede politierapport, dat vandaag opduikt in Het Laatste Nieuws, lijkt Jambon verder uit de wind te zetten. Dat pv maakte wel gewag van alle incidenten, maar belandde nooit bij de politietop. En ook Jambon kreeg dat verslag nooit te zien. De druk komt zo meer en meer bij de politiediensten in Charleroi te liggen: hielden zij een rapport achter? Dat het parket, dat wel het pv kreeg, hiermee de zwartepiet krijgt, is dus iets te makkelijk. Net zo goed zijn er grote vragen over de interne werking van de politie.

Wat blijft: Een behoorlijke politieke kater voor Jambon.

• Toch kwam de Vlaamse minister-president er niet zomaar vanaf. In de Kamer kreeg hij bijzonder kritische vragen over z’n eigen communicatie van de afgelopen dagen. Toen de videobeelden opdoken, moest Jambon tot twee keer toe z’n versie van de feiten bijstellen. Eerst had hij “nog nooit gehoord van de zaak”, en later ontkende hij ook de Slovaakse ambassadeur ontmoet te hebben over de affaire.
• Dat moest Jambon rechtzetten: hij was de ontmoeting naar eigen zeggen “compleet vergeten“, en had ook niet de connectie gemaakt met het Slovaakse overlijden en de schokkende beelden, toen die recent opdoken.
• Dat maakte dat een aantal Kamerleden ongenadig op Jambon inhakten. Niet toevallig zaten daar een paar grote adepten van een paars-groene alliantie bij, die definitief afstand willen nemen van N-VA. Onder meer Ahmed Laaouej, de PS-baas in Brussel en fractieleider in de Kamer, is altijd een notoir tegenstander van elke toenadering tot paars-geel geweest. Gisteren beleefde hij een hoogdag, door voluit te kunnen inbeuken op het N-VA-kopstuk.
• En ook Zakia Khattabi, de voormalige Ecolo-voorzitter die haar benoeming in het Grondwettelijk Hof in rook zag opgaan na heftig protest van N-VA in de Senaat, liet zich herhaaldelijk opmerken om frontaal de aanval op Jambon in te zetten.
• Maar de essentie van de hele episode zit niet daar, op het federale niveau. Hoogstens groeide paars-groen daar wat naar elkaar toen, in gemeenschappelijke afkeer van de ‘onmenselijke houding’ in het dossier. De schade voor N-VA zit Vlaams: hét boegbeeld van de Vlaamse regering kreeg een forse tik in z’n geloofwaardigheid.
• “Helaas hebben we een kampioen ‘in eigen voet schieten’ in huis. Jambon had op geen enkele manier in problemen moeten komen in dit dossier, zoveel is wel duidelijk. Maar af en toe een beetje voorzichtig zijn in dossiers, het zit er toch niet in blijkbaar”, is een cynisch commentaar die bij de top van de N-VA te horen is.
• Daar is men overtuigd dat de problemen van Jambon “sommigen in de media bijzonder goed uitkwam, om hun Vivaldi-agenda door te drukken”. Afgelopen weekend werd hard gewerkt om de persconferentie van Jambon vlekkeloos te laten verlopen, en de verdedigingslijn op te zetten. Dat verliep goed, tot een N-VA-medewerker van Jambon achteraf zurige tweets verspreidde en zo de polemiek met de pers aanwakkerde. “Compleet onnodig en nefast”, is achteraf de analyse van de top.
• Het komt allemaal op een hoogst vervelend moment voor N-VA. Daar beseft men maar al te goed dat het een “dubbeltje op z’n kant is” of CD&V straks in Vivaldi meespringt federaal of niet. Een zo sterk mogelijk Vlaams project moet de christendemocraten uitgerekend ‘loyaal’ houden.
• En tegelijk moet de dreiging over mogelijke verwoestende gevolgen voor het Vlaamse regeerproject ook reëel zijn, als CD&V toch zou besluiten federaal mee te springen in een heel andere coalitie, frontaal tegen N-VA in. Blaast N-VA dan die Vlaamse regering op? Dat scenario doet de ronde, al wil niemand aan de top van N-VA daar nu al echt op vooruit lopen.
• “Jambon is een bestuurder. Die is nu zwaar gekwetst en zal alles willen doen om te bewijzen dat hij wel degelijk de sérieux en ernst heeft om als minister-president Vlaams te besturen. Nu daar weggaan, of een groot theater afsteken, kan z’n carrière definitief beëindigen. Dat gaat de N-VA echt niet doen”, zo is de afweging aan de top van Open Vld, die derde regeringspartner in de Vlaamse regering.

Om te noteren: Geruchten over een interne peiling bij Open Vld. Niet meer dan geruchten dus.

• Het is een constante die opduikt in de Wetstraat: de ‘geheime’ peilingen die partijen zelf organiseren, los van de twee overblijvende grote peilingen. België is immers, in vergelijking met andere democratieën, een relatief weinig gepeild land.
• Representatieve bevragingen zijn duur, omwille van de drie regio’s, en het feit dat er een duopolie is, van Ipsos en Kantar. Een trosje media zijn klant bij de ene, een andere groep bij de andere.
• Maar daarnaast hebben partijen ook af en toe hun eigen bevraging, die niet publiek gemaakt wordt. Maar in een milieu als de politiek, reist dat soort ‘nieuws’ snel.
• Deze keer zou er sprake zijn van een nieuwe peiling van Open Vld, die het Vlaams Belang op 35 procent zou zetten, en verder eigenlijk alleen maar slecht nieuws zou brengen voor alle partijen. Geen verrassing dus: de antipolitiek domineert.
• Maar op de Melsensstraat, het blauwe hoofdkwartier, ontkent men in alle talen: “Wij hebben geen enkele weet van zo’n bevraging.” Broodje aap dus?

Ondertussen ook gebeurd: Nieuwe experts voor Celeval, de nieuwe GEES.

• Exit Marc Van Ranst. De expert verdwijnt uit de cirkel adviseurs rond de Nationale Veiligheidsraad. De GEES, die de exit uit de lockdown moest begeleiden, is ondertussen opgedoekt. Het Celeval is nu het nieuwe centrum van experts.
• Daarin een pak nieuwe namen. Meest opvallende is gezondheidseconoom Lieven Annemans (UGent). Die heeft een heel andere kijk op de aanpak, en was in het verleden al erg kritisch voor hoe het allemaal liep.
• Wie ook verdwijnt, is Johhny Thijs. In de plaats komen ook een pak kritische Franstalige experts, die net als Annemans niet staan te springen om verdere draconische maatregelen. Erika Vlieghe, die symbool staat voor de ‘oude’ aanpak, zal zich dus aan een pak nieuwe sparringpartners mogen verwachten.
• Wat wel ontbreekt: mensen uit het bedrijfsleven of de vakbonden. “Zeer intelligente mensen, ongetwijfeld. Maar … niemand uit de ondernemerswereld, niemand van op de werkvloer, … Zetten jullie dit recht, Hilde Crevits (CD&V) en Nathalie Muylle (CD&V)?”, zo deed Robrecht Bothuyne, Vlaams Parlementslid van CD&V, een opvallende oproep naar z’n partijgenoten.
• Ook Unizo is niet opgezet met de samenstelling van Celeval. Unizo-topman Danny Van Assche noemt die hersamenstelling “totaal onaanvaardbaar”. “Met Johnny Thijs en Pierre Wunsch verdwijnen twee economische zwaargewichten. Vinciane Morel doet dat uitstekend, maar één economische stem moet het opnemen tegen een veelheid aan virologen en medische experts“, stelt Van Assche. Benieuwd of de samenstelling van Celeval nu nog wijzigt …