Dinsdagnamiddag vonden enkele explosies plaats op de Russische luchtmachtbasis in Saki, een stad op het door Rusland bezette Krim-schiereiland. Volgens Rusland zelf lag een ongeluk met daar opgeslagen vliegtuigbommen aan de basis van de ontploffingen van munitiedepots. Dat Oekraïense partizanen op de Krim of een Oekraïense raketaanval achter de explosies zitten, is echter aannemelijker.

Het verhaaltje van spontaan ontploffende munitie wordt ondertussen al wat oubollig. Ook toen op 13 april de Russische kruiser Moskva midden op zee ontplofte, werd dit door Rusland afgedaan als een ongelukje met de munitie. Toen het schip nadien zonk, ging het relaas dat het bij het slepen in een storm terecht kwam. Dit verhaal werd echter door Oekraïne en de Verenigde Staten ontkracht: de oorzaak voor het zinken van de Moskva waren twee Neptune-raketten van Oekraïense makelij.

Grote schade

In het geval van de Saki-luchtmachtbasis is nog niet duidelijk of een Oekraïense raketaanval achter de explosies zit, al lijkt dat wel aannemelijk. De schade is alvast groot: op Beelden, gedeeld door Twitteraar Rob Lee die het conflict in Oekraïne op de voet volgt, valt te zien hoe een Russisch Sukhoi Su-24-gevechtsvliegtuig compleet vernield is. In een andere foto valt te zien hoe drie Su-24’s en drie Su-30SM’s op een lijn staan opgesteld; deze zijn vermoedelijk ook vernietigd bij explosie.

Enkele honderden meters verderop is ook een ravage te zien op de autoparking. Metalen balken steken dwars door wagens, minstens tien voertuigen zijn getransformeerd in een hoopje metaal. De parking ligt op bijna 600 meter afstand van de vernielde vliegtuigen.

Over verder schade, bijvoorbeeld aan hangars of munitiedepots op de luchtmachtbasis, is nog geen duidelijkheid. Wel bevonden zich op de basis op het moment van de explosies 27 gevechtsvliegtuigen, twee transportvliegtuigen en acht grote Mi-8-transporthelikopters.

Ongeluk of aanslag?

Het Russische relaas over “een ongelukje” is ook in deze absolute onzin. Volgens sommige bronnen vonden wel twaalf explosies plaats op de luchtmachtbasis, waarvan enkelen perfect op hetzelfde moment en allemaal met exact dezelfde paddestoelwolk en rookpluimen. Een willekeurig foutje op een munitiedepot lijkt dus al uitgesloten. Dan blijven er nog twee pistes over: ofwel voerden Oekraïense partizanen een sabotagemissie uit, ofwel werd de luchtmachtbasis beschoten vanop het Oekraïense vasteland. Door de omvang van de ontploffingen wordt vooral de piste van de raketaanvallen gezien als de echte oorzaak van de explosies.

Oekraïne beschikt namelijk over verschillende langeafstandsraketten waarmee het een dergelijke aanval kan uitvoeren. Allereerst is er de Tochka-U, een Sovjet-raket die het eerder al gebruikte om de Millerovo-luchtmachtbasis in Rostov en verschillende Russische landingsschepen aan te vallen. Volgens het Center for Strategic and International Studies (CSIS) bezit Oekraïne 500 Tochka-U-raketten, Globalsecurity beweert dat het over 90 lanceersystemen beschikt.

Daarnaast bestaat ook de mogelijkheid dat de Verenigde Staten Oekraïne al hebben voorzien van Army Tactical Missile System (ATACMS)-raketten. Deze kunnen worden afgeschoten met een HIMARS– of MLRS-raketsysteem, waarvan Oekraïne er ondertussen al enkele bezit. Wel wou het Westen de belofte dat Oekraïne de raketten niet zou gebruiken om Russisch grondgebied te beschieten; de Krim wordt door de VS gezien als Oekraïens, dus dat probleem is al van de baan. De ATACMS hebben een bereik tot 300 kilometer; de hele Oekraïense kustlijn van Odessa tot Kherson (waar nu het front is) kan dus worden gebruikt als lanceerplaats.

Daarnaast is er ook een kleine kans dat Oekraïne Sapsan-systemen en Hrim-2-raketten heeft ingezet. Dat project is officieel nog in de ontwikkelingsfase, maar zou normaal gezien eind 2021 operationeel zijn. De kans bestaat dus dat Oekraïne het bestaan van de afgewerkte raketsystemen en raketten heeft weten geheim te houden, om ze in te zetten wanneer het echt nodig is. Bijvoorbeeld bij een aanval op een Russische luchtmachtbasis. Ook wordt geopperd dat Oekraïne Neptune-anti-scheepsraketten zou hebben omgebouwd om ook doelwitten op land neer te halen. Dit is voorlopig echter speculatie.

Oekraïne zelf helpt ook niet echt bij opklaring. Het ministerie van Defensie beweerde op Facebook niet achter de explosies te zitten, maar waarschuwde Rusland wel voor “de regels rond brandveiligheid en het verbod op roken op onbevoegde plaatsen”. Nadien verklaarde een hooggeplaatste officier binnen het Oekraïense leger aan The New York Times dat het wel degelijk achter de aanslag zat. Ook Mikhail Podolyak, adviseur voor de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, ontkende de aanslag, maar gaf toch een subtiele hint: “Dit is nog maar het begin. De Krim wordt een parel aan de Zwarte Zee, een nationaal park met unieke landschappen en een plek voor rust. Er is dus geen plaats voor een militaire basis voor terroristen.”

Wat is het gevolg van de aanval?

De echte consequenties van de aanval zijn nog niet geweten, aangezien nog weinig bekend is over de schade zelf. Hoe dan ook lijkt Rusland in eerste instantie enkele gevechtsvliegtuigen en munitie kwijt te spelen, en bestaat de kans dat de luchtmachtbasis tijdelijk onbruikbaar is.

De mentale impact is echter een stuk groter. Duizenden zonnebadende Russen konden vanop het strand de explosies op ‘hun’ luchtmachtbasis waarnemen. Het strand liep al snel leeg, en ook de Krim zelf wordt door heel wat Russen nu als te gevaarlijk beschouwd. De hele dag en avond lang waren er grote files om de Krimbrug op te rijden, die het schiereiland verbindt met het Russische vasteland.

De aanslag is hoe dan ook een zware klap voor Rusland. Niet alleen verliest het enkele miljoenen aan vliegtuigen, maar ook moet de positie van andere grote militaire doelwitten worden herbekeken. Als de Oekraïense raketten nu tot 300 kilometer ver kunnen vliegen, komt ook de marinebasis van Sebastopol in gevaar. Vanuit Zaporizja ligt ook de Krimbrug, het symbool van de Russische verovering van de Krim, maar op zo’n 300 kilometer. Hoe dan ook zal de aanval op de luchtmachtbasis van Saki tot heel wat wrevel leiden in het Kremlin.

(ns)