Sluiting niet-essentiële winkels laat kater: "Den blok erop", het schokeffect van Vandenbroucke zindert na

Voor het eerst lijkt de regering De Croo wat in moeilijk vaarwater over haar coronabeleid. In een land als België de strengste aanpak van heel Europa hanteren rond kerst: het botst met de volksaard. En erger: de maatregel om niet-essentiële winkels te sluiten, blijkt achteraf maar moeilijk te rechtvaardigen op basis van medische argumenten, met nochtans grote economische schade. Maar men wilde “een schokeffect creëren”. N-VA-voorzitter Bart De Wever viel de beslissing frontaal aan, ondanks aanwezigheid van ‘zijn’ Vlaamse minister-president Jan Jambon (N-VA) in dat bewuste Overlegcomité.

In het nieuws: De strenge aanpak van het Overlegcomité wordt gecontesteerd door de oppositieleider.

De details: Bart De Wever (N-VA) haalt stevig uit.

“Wie is Bart De Wever, in deze?”, is een zinnetje waarmee Frank Vandenbroucke (Vooruit), de ster van de federale regering in de corona-aanpak, de machtigste politicus van Vlaanderen twee weekends geleden wegzette. Het was weliswaar in het debat rond de kernuitstap, maar symbolisch telde het dubbel zo zwaar: het demonstreerde het heroverd zelfvertrouwen van de linkerkant in Vlaanderen, socialisten die zich duidelijk goed voelen in de Vivaldi-coalitie, en er geen probleem mee hebben de N-VA stevig af te duwen.
De Wever laat zich nu op zijn beurt gelden. Als eerste verwoordde hij dit weekend bijzonder scherpe kritiek op diezelfde Vandenbroucke. Die had immers beslist om de winkels voor niet-essentiële goederen te sluiten.
Die sluiting geldt al vanaf begin november. Exact één maand lang bleven zo een enorm aantal handelszaken dicht, ze heropenen pas deze week. In de buurlanden bleven diezelfde winkels wél open, wat onder meer in Nederland leidde tot een forse toename van het aantal shoppers uit België.
Verrassend genoeg stelde Vandenbroucke over die sluiting én de heropening nu het volgende op Terzake: “Winkelen is eigenlijk geen groot risico als dat gebeurt op een heel goed gecontroleerde manier.” Maar waarom dan de niet-essentiële winkels toch verplicht laten sluiten, wilde de Terzake-journalist weten: “Omdat je op een bepaald moment toch een schokbeslissing moet nemen, een schokeffect krijgen en daar hoort bij dat je zegt dat alle niet-essentiële winkels onmiddellijk dicht moeten.” Het was dus meer een psychologisch effect dan een reële nood? “Ik denk dat het eigenlijk een goede beslissing was. Op een bepaald moment moet je zeggen ‘den blok erop’.”
Dat fragment werd netjes geknipt door de communicatiedienst van N-VA, en verspreidde zich over sociale media als een veenbrand. Daarbij zette De Wever de aanval in op Vandenbroucke: “Wij gingen ervan uit dat de premier en de minister van Volksgezondheid zich baseerden op ratio en wetenschap. Niet dus. Als je middenstanders te gronde wil richten en het draagvlak voor maatregelen wil wegslaan, dan moet je het zo aanpakken.”
Het is meteen de eerste keer dat de N-VA-voorzitter zo de voorhamer bovenhaalt ten opzichte van de premier Alexander De Croo (Open Vld) en z’n schaduwpremier Vandenbroucke. Bij de start van Vivaldi, waarbij de N-VA aan de kant werd gezet, was er nochtans af en toe contact tussen de premier, de minister van Volksgezondheid en De Wever, in diens hoedanigheid van Antwerps burgemeester. Daarbij werd onderling afgesproken “geen politieke spelletjes te gaan spelen”, rond corona: een soort gentlemen’s deal.
Maar de N-VA-leider ergert zich binnenskamers al langer aan de “dogmatische” en “overdreven” aanpak van de federale ploeg, die geen oog heeft voor de economische schade van veel maatregelen, terwijl de coronacrisis ongenadig toeslaat voor bedrijven, zelfs meer in Vlaanderen dan de rest van het land.
Daarbij heeft hij er schijnbaar weinig problemen mee om ook z’n ‘eigen’ Vlaamse regering onder de bus te gooien. Want dit weekend nog erkende ook Jan Jambon (N-VA), de Vlaamse minister-president die een hele reeks weekendinterviews gaf, dat die sluiting van de winkels eigenlijk niet nodig was, stricto sensu: “De boodschap die we enkele weken geleden met het Overlegcomité wilden doen aankomen, was dat het menens was“, zo stelde Jambon in De Tijd. “Als er geen effect is, moeten ze weer openen, mits er crowdcontrol wordt georganiseerd in de winkelstraten.”
Maar op Twitter uitten een heel pak N-VA-parlementsleden in het Vlaamse halfrond hun boosheid over de uitspraken van Vandenbroucke, daarbij Jambon negerend: onder meer ondervoorzitter Lorin Parys (N-VA), maar ook Nadia Sminate (N-VA) en Axel Ronse (N-VA) vielen de beslissing frontaal aan.

The big picture: Het is de eerste keer dat de N-VA zo fel oppositie kiest tegen de corona-aanpak van Vivaldi. Niet toevallig.

De kritiek op Vandenbroucke komt er uitgerekend in een weekend dat de federale regering, op moment dat het Overlegcomité bezig is, kiest voor een campagne van ‘een ploeg van 11 miljoen Belgen’.
Dat was op zich geen nieuwe slogan, maar iets dat premier De Croo al hanteert van bij zijn aantreden. Alleen, in de uitwerking van de campagne koos men heel expliciet voor een ‘Belgische’ stempel over het geheel, met veel tricolore aanwezigheid en een spot in het Koning Boudewijnstadion: niet helemaal onlogisch vanuit de Vivaldi-esprit.
Onder meer Kristof Calvo (Groen) was er erg over te spreken: “Ik waardeer de België-communicatie heel erg. België leek lang een quasischeldwoord, zeker aan Vlaamse kant. We zijn 1 land, 11 miljoen Belgen, van Oostende tot Aarlen. Een tikkeltje patriottisme zorgt voor empathie en samenhorigheid, nodig in deze tijd”, zo stelde hij op Twitter.
Maar bij de N-VA schoot het in het verkeerde keelgat. Op VTM zette Jambon zich zondag schrap: “Dat er communicatiecampagnes nodig zijn om mensen door de moeilijke dagen heen te trekken, daar is iedereen het over eens. Maar dat daar nu een beetje unitaire recuperatie mee gebeurt, ik denk niet dat dat verstandig is.”
Nog feller was Hendrik Bogaert (CD&V) vanmorgen. Die toonde zich al eerder erg kritisch over de Vivaldi-regering, waar hij zelf ook deel van uitmaakt. Maar op Radio 1 was hij verschroeiend.
- “Je moet een beetje radeloos zijn als je het zo moet doen. Dit is een B-plus-boodschap. Met alle respect voor die mensen, maar dat is een marginale politieke strekking. Ik heb er geen probleem mee dat het veel geld kost, maar het is niet nodig om daar een meerlagige boodschap van te maken, en er andere elementen in te schuiven. Dat is enkel goed om dat te vertroebelen.”
- “We moeten opletten dat het in plaats van Vivaldi geen Vival-quoi wordt, een regering die geen begrip heeft voor wat leeft in Vlaanderen.”
- Opvallend ook: Bogaert vergeleek de communicatie van de federale regering met de aanpak van Marc Van Ranst: “Van Ranst kan zich ook niet opwerpen als de redder des vaderlands en tegelijk extreemlinkse boodschappen proberen inlepelen via z’n Twitter-account.”
De positie van Bogaert is al langer erg afgezonderd: de rest van de partij houdt niet van openlijke dissidentie. Maar de onvrede over de ’tricolore nadruk’ in de federale campagne leeft niet alleen bij Bogaert, maar ook op het partijhoofdkwartier. “Wij passen voor een paars-groene ethische agenda met belgicistisch sausje“, zo stelde voorzitter Joachim Coens (CD&V) nog deze zomer over Vivaldi. Dat tweede lijkt plots nu gevaarlijk dichtbij in de perceptie.

Reken daar nog bij: De positie van Frank Vandenbroucke (Vooruit) wordt door velen stevig in het oog gehouden.

Is het toeval bovendien dat men vanuit de N-VA nu de ‘schaduwpremier‘, zoals ondertussen in de Wetstraat Vandenbroucke wordt genoemd door sommigen, zo viseert? Feit is dat de Vooruit-vicepremier opvalt, en telkens opnieuw weet de discussies naar z’n hand te zetten.
Ondanks druk van onder meer de MR, zeker ook CD&V en zelfs Elio Di Rupo (PS), was er vrijdag op het Overlegcomité geen sprake van een versoepeling voor kerst. De ‘noëlisten’, zoals ze in de Franstalige pers genoemd worden, haalden bakzeil: terwijl men in Duitsland met tien mensen mag vieren, en ook Frankrijk de regels versoepelt, heeft België straks de strengste regels van heel West-Europa, rond de feestdagen.
Meer zelfs, Vandenbroucke tikte zowaar op de persconferentie achteraf de buurlanden op de vingers. “Als er iets is dat het virus graag heeft, dan zijn het feestjes, en dan vooral feestjes in wisselende samenstelling van de aanwezigen. Dat moet je absoluut vermijden, en daarom vind ik dat onze buurlanden niet goed bezig zijn”, zo stelde hij.
Die ‘harde school’ heeft ook fans: zeker onder de virologen en vaste experts op de Vlaamse televisie is men bijzonder opgetogen over Vandenbroucke.
Maar tegelijk is z’n dominantie wel wat overrompelend in de Overlegcomités. Terwijl coalitiepartners dus pleitten voor een minder strenge aanpak, en hier en daar in de buitenbaan van de coalitie, met Denis Ducarme (MR), wél scherpe kritiek klinkt, blijft Vandenbroucke de stikte cijferlijn volgen: minder dan 800 besmettingen per dag, gedurende drie weken, of geen verdere heropening. Vandaag staat dat cijfer op 2.400 per dag. Geen wig tussen te krijgen dus.
Komt daar nog wat ongelukkige communicatie bij van de minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V). Die gaf aan dit weekend dat een bezoek met vier maar kan als je niet door iemands gang moet. En bij een toiletbezoek moet je terug naar eigen huis, behalve als jij het ‘knuffelcontact’ bent. Het is exact het soort communicatie die de langetermijnhoudbaarheid van de strenge aanpak ondergraaft.
Want wat, los van de grote economische schade bij het verplicht sluiten van winkels, toch wat lijkt onderschat te worden, is de volksaard van de Belgen: de traditie is er niet om alle regels strikt op te volgen. Zeker de niet-logische geboden of verboden worden al wat sneller dan in buurlanden als Nederland of Duitsland genegeerd. De uitleg rond het winkelen, eerst helemaal ingeperkt en nu wél opnieuw, dreigt zo de volgzaamheid van de bevolking aan te tasten.
Illustratief was het optreden van Bart Somers (Open Vld) Vlaams minister, vanmorgen over die sluiting van de niet-essentiële winkels, op Radio 1. “Ik denk dat het echt wel nodig was. Ons systeem stond onder extreme druk. Je moest heel drastisch ingrijpen. Dus het was heel terecht beslist. Je moet dan alles doen om contacten te vermijden”, zo stelde die eerst.
Om vervolgens dan wél de koopzondagen, in één en hetzelfde interview, te gaan verdedigen: “Het gaat om winkelen op verschillende momenten, niet in groep, je gaat niet funshoppen, en op elk moment kunnen de burgemeesters de situatie monitoren.” De vraag die rest, is dus waarom al wat voor koopzondagen van toepassingen is, dan niet gold voor de niet-essentiële winkels, die één maand lang dicht moesten.
En toch lijkt het erop alsof de discussie over kerst nog altijd niet gesloten is, binnen Vivaldi. Vanmorgen nog citeerde Georges-Louis Bouchez (MR), zelf een overtuigde noëlist, uitgebreid Yves Van Laethem, de woordvoerder van het crisiscentrum: “Ik heb geen enkel argument gezien afkomstig uit een universitair model dat aantoont dat twee extra mensen op Kerstmis, één dag, alles zou veranderen. Als het bestaat, zou ik graag hebben dat ze het me laten zien”, zo was die fel in La Dernière Heure. Het wijst erop dat het dossier nog niet gesloten is.

Om te volgen: Vlaams Belang houdt vast aan ijzeren partijdiscipline.

Vlaams Belang gooit een van haar gemeenteraadsleden uit de partij. Carrera Neefs, een jong lid ook van Schild & Vrienden, de club van parlementslid Dries Van Langenhove, had het nodig gevonden om in aangepaste klederdracht bloemen te gaan leggen op het graf van een prominente SS’er in Nederland. Door meerdere foto’s van die daad op sociale media te posten, had ze de afgelopen 11 november behoorlijk wat aandacht naar zich gezogen, én naar haar partij.
Een intern onderzoek van Vlaams Belang eindigt nu in de uitzetting van Neefs uit de partij. Vlaams Belang laat weten dat de jonge vrouw “geen politiek statement” wilde maken met haar actie. “Mevrouw Neefs is géén neonazi. Ze heeft op vraag van nabestaanden een krans neergelegd. Dat mag ook van mij: een individu mag rouwen om iemand”, zo stelde Belang-voorzitter Tom Van Grieken in De Zondag.
Toch moet ze eruit: ze weigerde immers om een partijcharter te tekenen, dat expliciet stelt dat de partij geen schade mag berokkend worden op sociale media. Dat is onaanvaardbaar voor een partij waar kadaverdiscipline hoog in het vaandel wordt gedragen.
Neefs zelf reageert zeer boos in De Standaard. Ze haalt uit naar het partijapparaat, dat “absurd hoge lonen opstrijkt”, en vindt dat “Vlaams Belang nog maar eens de wensen van de pers invult en de tegenstanders hun agenda laat bepalen”. “Ze wilden mij een papier met een soort schuldbekentenis laten tekenen.”

Ook genoteerd: Kernenergie bij de buren, altijd dichtbij …

Van je buren moet je het hebben. Terwijl België volop bezig is om een uitstap uit de kernenergie voor te bereiden (al twintig jaar eigenlijk), en daarbij een heftig debat woedt binnen en buiten de federale regering, blijven de buurlanden niet stilzitten.
In Nederland gaat men volop voor het halen van de klimaatdoelstellingen en dus komt men uit bij … kernenergie. Dat zegt de Elektriciteits Produktiemaatschappij Zuid-Nederland, niet helemaal een onpartijdige bron, want de eigenaar van de enige kerncentrale die de noorderburen hebben, in Borssele. Die staat vlak over de grens, aan de Westerschelde in Zuid-Beveland, nauwelijks verder dan Doel. En de centrale daar is zelfs twee jaar ouder dan Doel 1, en zou open moeten blijven.
Want de Nederlanders werken aan een scenario voor het openhouden van die centrale én twee nieuwe reactoren van elk 1.500 megawatt. Dat meldt de Nederlandse pers. Die centrales zouden tegen 2035 klaar kunnen zijn, en dan een kwart van de Nederlandse elektriciteit gaan leveren.
Overigens staan wel meer nucleaire centrales vlak tegen Belgische grondgebied geplakt. Zo is er Chooz, met twee reactoren, dat zelfs in een bocht van de Maas ligt, honderden meters van België. Maar ook de zes reactoren in Gravelines liggen vlakbij De Panne en nog eens vier reactoren liggen in Cattenom, pal naast Luxemburg en dus ook België. Helemaal weg is het nucleaire park dus niet, als België eruit stapt.