Het dossier van de kernuitstap leverde dit weekend opnieuw vuurwerk op. Een tactisch geplaatst aanbod van N-VA, om een wisselmeerderheid te leveren, werd niet verrassend afgewimpeld door de regering. Maar het was de manier waarop die opviel. Naast een gedecideerde, maar vooral zakelijke en rustige premier Alexander De Croo (Open Vld) was er een opvallend offensieve Frank Vandenbroucke (Vooruit), de man die meer en meer het profiel van deze regering aan het bepalen is.

In het nieuws: Vivaldi toont haar tanden, bij monde van superminister Frank Vandenbroucke (Vooruit).

De details: “Wie is Bart De Wever, in deze?”

• Dat zinnetje zindert na. Want het getuigt van enig lef, om vanuit de Vlaamse socialisten dergelijke aanval te lanceren op de oppositieleider, de leider van de grootste partij bovendien. Bart De Wever domineert al meer dan tien jaar de Vlaamse politiek, maar met dat stukje retoriek gaf Vandenbroucke de Antwerpse burgemeester lik op stuk, tot groot jolijt van z’n eigen achterban en zelfs wat verbazing bij z’n eigen partijtop: zo fel had niemand het verwacht.
• Want de manier waarop de vicepremier de N-VA-voorzitter wegzette, alsof De Wever quantité négligeable was, het was toch bijzonder zelfzeker, op het randje van aanmatigend. Het toont een zelfzekerheid en strijdbaarheid bij Vooruit die verrast en meteen een bepaalde toon aan de Vivaldi-coalitie geeft: ze gaan niet in een hoekje kruipen.
• Wie na de verkiezingen van 28 mei 2019 zou voorspeld hebben dat de Vlaamse socialisten daarbij de leiding nemen, zou toen makkelijk gek verklaard kunnen zijn. Maar kijk, anderhalf jaar later is de sp.a, of tegenwoordig (bijna) Vooruit, effectief de nummer één in de peilingen, aan de Vlaamse kant van de Vivaldi-coalitie.
• Dat succes danken ze aan de opvallend mature rol die Conner Rousseau (Vooruit), de nieuwe voorzitter sinds december 2019, speelde in de federale onderhandelingen. Het is de verdienste van de nu 28-jarige voorzitter dat de zelfzekerheid en vastberadenheid terug zijn: eigenschappen die de Vlaamse socialisten onder leiding van John Crombez compleet ontbeerden.
• Maar nu lijkt Frank Vandenbroucke daar als vicepremier vanuit de regering nog een schepje bovenop te doen. Rousseau sleepte voor hem het superdepartement Volksgezondheid uit de brand. Zelfs in niet-coronatijden is dat zwaar boven het electorale gewicht van Vooruit gebokst, maar in deze periode is die bevoegdheid bijna goud waard in de Wetstraat.
• Dagelijks staat Vandenbroucke mee aan de leiding van de aanpak van de pandemie, dagelijks zoeken de camera’s de socialist op. En daarbij valt de gedecideerde, vaak ook pedagogische stijl van de routinier op. Hij neemt z’n tijd om zaken uit te leggen, en verdedigt de ‘harde’ aanpak: een strikte lijn van maatregelen om de verspreiding van het virus in te dijken. Dat levert haters op, maar evengoed zeer trouwe fans, zeker bij Vivaldisten.
• Ook over de vaccins was Vandenbroucke fel, in De Zevende Dag: hij ging meteen een weddenschap aan met de betrokken journalisten, dat hij zou slagen. “Mijn politieke verantwoordelijkheid is dat het moet lukken, en als het niet lukt moet u op mij schieten.”
• Die zelfzekere lijn over de pandemie werkt bijzonder goed, communicatief: het contrast met de vorige regering is groot. Maar Vandenbroucke trok diezelfde communicatie gewoon ook door, toen het over de kernuitstap en De Wever ging.
• “Wie is Bart De Wever, in deze? Hij zit niet in de regering, dus dat is totaal onbelangrijk. Daar is geen sprake van een wisselmeerderheid, die mededeling was totaal onbelangrijk, daarom hebben wij ook niet gereageerd vanuit mijn partij. Dat is een opmerking vanaf de zijlijn. De regering is gevormd, en ze is solidair”, zo trok Vandenbroucke met één klap de deur dicht.

Waarom dit gebeurt: Kernenergie is wel degelijk een dossier dat Vivaldi verdeelt, de N-VA duwt op die verdeeldheid.

• Dat De Wever en de N-VA zo duwen op het dossier, is geen toeval. Immers, toen de N-VA-voorzitter samen met PS-voorzitter Paul Magnette deze zomer preformateur was, en op een andere coalitie werkte, was kernenergie een uitgemaakte zaak.
• “In die bubbel van vijf deze zomer stelde ik voor om die kerncentrales open te houden. Drie seconden later had ik een akkoord. Men wordt nu meegesleurd in de afgrond door die groenen, wij gaan de meest vervuilende energieproductie hebben van Europa, na Polen. En de duurste. Om uiteindelijk wat te bekomen?”, zo herinnerde De Wever zaterdagochtend bij de VRT aan die politieke situatie.
• Toen gingen PS, Vooruit, CD&V en cdH akkoord om de kerncentrales langer open te houden. De liberalen, zowel de MR als Open Vld, hadden in de maanden voordien al met luide stem verklaard op dezelfde lijn te zitten.
• Maar onder Vivaldi, een coalitie van liberalen, socialisten, groenen en CD&V, wijzigde de koers. In principe gaan ze nu dicht, maar dat wordt pas in november 2021 definitief beslist, een politiek compromis tussen groenen en MR.
• Met haar beleidsverklaring, die erg offensief was, zoog minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) de aandacht naar het dossier vorige week.
• Kwam daarbij de mededeling van Engie, de Franse eigenaar van de centrales, die fijntjes liet weten “niet langer te investeren in het langetermijnonderhoud”, waardoor de facto de centrales zouden sluiten. Een rondje blufpoker van de Fransen, om toch maar sneller het debat te forceren: bij het langer openhouden van het nucleaire park verdient Engie nog eens miljoenen euro’s.
• Het zette de zaken op scherp, en donderdag al moest premier Alexander De Croo (Open Vld) tussenkomen in de Kamer om iedereen bij de les te houden: het regeerakkoord was duidelijk.
• Maar De Wever blies zaterdag de discussie nieuw leven in, door een ‘wisselmeerderheid’ aan te bieden: steun vanuit de oppositie, om samen met een paar regeringspartijen de zaak toch te forceren. Dat is een constructie die, anders dan in andere politieke systemen, haast zelden voorkomt in België: een regering houdt hier haar partners strak in het gelid in de Kamer, anders ontstaat chaos, en is de val van het kabinet nabij.
• Enkel over ethische dossiers was er de afgelopen decennia af en toe een uitzondering, om “parlementsleden vrij te laten”, maar ook dat is overigens door Vivaldi aan banden gelegd. CD&V wil immers absoluut vermijden dat abortushervormingen worden goedgekeurd, met steun van de linkse PVDA-oppositie.

The big picture: Zet de rode vicepremier de rest van het kabinet dan in de schaduw?

• Geen kat die er dus van uitging dat ook maar één Vivaldi-partij effectief op het aanbod van De Wever zou ingaan. Maar het zijn de reacties op de N-VA die interessant waren.
• Premier De Croo deed het in de stijl die we ondertussen van hem gewoon zijn: helder communicerend, maar vooral rustig, zonder het conflict te zoeken, daarbij eerder de rol van staatsman opzoeken.
• “Dit onderwerp is economisch te belangrijk om in een soort opbod te gaan. Die beslissing is niet nieuw, in het regeerakkoord. Het is voortwerken op de beslissing van de vorige regering, in 2015. Onze regering neemt dat over van de vorige, Zweedse regering. Wij gaan die wet uitvoeren, en voegen twee zaken toe: als het haalbaar is, en als het betaalbaar is“, zo stelde hij.
• De premier verdedigde daarbij fijntjes het regeerakkoord én dus de mogelijkheid om de kerncentrales open te houden. “Maar de bedoeling is om niet opnieuw uitstel en uitstel en uitstel te doen. Alleen, mocht er een probleem zijn rond bevoorradingszekerheid, in november 2021, dan kan men tot twee gigawatt langer openhouden.”
• Achter de schermen is overigens ondertussen met Engie de vredespijp gerookt, zo bevestigde De Tijd vandaag: de Franse energiereus is gekalmeerd, en aanvaardt nu dat ze tot eind 2021 moeten wachten. Logisch: er staat veel geld op het spel.
• Maar evengoed viel dus op dat De Croo met geen woord repte over de N-VA en De Wever. Toeval is dat niet: op de Zestien geloven ze niet dat een opbod, of constante polemiek met de rechtse oppositie in Vlaanderen een winnend scenario is. Dat zou de relatie met de Vlaamse regering vertroebelen, terwijl de premier net “samenwerking” in deze medische crisis bepleit.
• En uiteraard is Open Vld langs rechts veel kwetsbaarder in een permanent conflict tussen het centrum-linkse kabinet en de forse oppositie van N-VA en Vlaams Belang: het zijn dan vooral zij die onder vuur liggen, terwijl de linkerzijde van de regering kan triomferen.
• Die aanpak contrasteert overigens wat met die van de laatste Open Vld-premier, Guy Verhofstadt. Toen die z’n paarse en paars-groene kabinetten leidde, was dat met een offensieve stijl, regelmatig spottend uithalen naar de CD&V-oppositie was z’n vaste gewoonte.
• Door gisteren zo fors De Wever weg te zetten, trok Vandenbroucke alvast het laken naar zich: voor de Vivaldi-fans aan de linkerkant was het genieten, eindelijk hebben zij opnieuw een ‘kampioen’, die de tegenstander aankan. En het is niet de blauwe premier, maar een rode superminister.
• Het is meteen ook de veruitwendiging van de interne dynamiek. Binnenskamers is bij meerdere coalitiepartners immers te horen “dat Vandenbroucke wel zéér aanwezig is” in de kern. Niet onlogisch, gezien de bevoegdheden én de staat van dienst van de Vlaamse socialist. Tegenover de ontelbare kilometers op de teller van Vandenbroucke staat de onervarenheid van collega-vicepremiers:
  • Vincent Van Peteghem (CD&V) was nog nooit minister.
  • Petra De Sutter (Groen) evenmin, ze was enkel kort Europees Parlementslid.
  • Ook Georges Gilkinet (Ecolo) heeft geen enkele regeringservaring.
  • Pierre-Yves Dermagne (PS) komt uit de Waalse regering, maar sprong meteen naar de post van vicepremier federaal, zonder veel ervaring daar.
  • Sophie Wilmès (MR) was wel al premier, maar is zeker geen tafelspringer.
• “Zo lang die coronacrisis duurt, is daar op zich niets mis mee, dat Vandenbroucke zo fel de zaak naar zich trekt. Het is tenslotte zijn dossier, zijn bevoegdheid. En wij zijn blij dat de regering krachtig optreedt. Maar als hij straks als vicepremier even assertief op alle andere dossiers gaat wegen, zoals in de eerste plaats de relanceplannen, dan krijg je toch spanningen”, zo maakt een regeringsbron de analyse.
• “Wij zien ook wel dat hij ze allemaal in de schaduw zet, zelfs De Croo. Daar zullen ze toch mee moeten leren leven“, zo klinkt het ondertussen vastberaden bij een hoge bron binnen Vooruit.

En nu? Het dossier is niet weg.

• Voorlopig is de discussie nu beslecht: er is uitstel tot 2021 en vooral, er is een gewapende vrede tussen Engie en de regering. Tegelijk is het utopisch te denken dat de Fransen, en hun Belgische voorzitter en lobbyist Johnny Thijs, zomaar kalmpjes gaan blijven wachten tot hun centrales sluiten.
• En het dossier komt hoe dan ook weer op tafel door Europa. In maart 2021 al oordeelt de Europese Commissie over het dossier van de gascentrales. Die moeten gebouwd worden om de nucleaire centrales te vervangen, maar dat kan enkel als ze royaal ondersteund worden met subsidies. En daar heeft de Europese Commissie een onderzoek naar geopend. Schiet men in maart dat steunmechanisme af, dan zit deze coalitie met een groot probleem.
• Vervolgens is er dan de definitieve keuze in november, of mogelijk in de aanloop daarnaartoe bij een grotere begrotingsdiscussie: politiek gezien is dit het soort dossier dat op een zware onderhandelingsnacht binnen de regering definitief wordt beslecht.
• Wat tegelijk zeker is: N-VA zal Open Vld blijven bestoken over de kerncentrales. Het is immers een erg symbolisch geladen onderwerp, waarop Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert zich uitgesproken had gepositioneerd in het voorjaar, toen hij campagne voerde om voorzitter van z’n partij te worden. Diens belofte om de kerncentrales open te houden, achtervolgt hem nu. De N-VA zal er alles aan blijven doen om hem daar aan te herinneren.

Opvallend: Brussel gaat boeren in Brabant.

• De groene minister van Leefmilieu in Brussel, Alain Maron (Ecolo), komt met ambitieuze plannen: Brussel gaat in de komende maanden en jaren “landbouwgrond kopen in Vlaams- en Waals-Brabant”. Zo willen ze de “biodiversiteit behouden”, “lokale landbouw” bevoordelen en meteen ook “een deel van de Brusselse bevolking voeden”.
• Dat kondigde Maron, die in de coronacrisis ook al een opvallende rol speelde door uit te halen naar de kritische Nederlandstalige ziekenhuizen in Brussel, vandaag aan op LN24. “Het Brussels Gewest zal die gronden ter beschikking stellen van de boeren, met als doel korte circuits op te bouwen. De discussies zijn bezig”, zo stelde Maron.
• “Het Brusselse Gewest gaat dus ‘de bevolking voeden’, met gronden in Waals- en Vlaams-Brabant. Komen we in een planeconomie terecht nu? Dit is toch echt niet de rol van de staat? Misschien kan het gewest eerder focussen op haar kerntaken, zoals werk en infrastructuur?”, zo reageert Alexia Bertrand (MR) van de oppositie.

Om te volgen: De kerst blijft iedereen in de ban houden.

• Ere wie ere toekomt: het was MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez die als eerste signaleerde dat het “toch mogelijk zou moeten zijn” om kerst iets breder te vieren dan enkel met de huidige regels, waarbij je slechts één extra contact per gezin mag hebben.
• Maar premier De Croo gaf tegengas: “Kerstmis zal dit jaar absoluut niet zijn zoals het vroeger was”, zo stelde hij vorige week. “Tegen kerst zal het coronavirus er nog steeds zijn en gaan de mensen ook nog niet gevaccineerd zijn. Als we logisch nadenken, dan weet je dat de kerstperiode een periode zal zijn waar we nog altijd gevaarlijk zullen zijn voor elkaar. We moeten dat durven toegeven.”
• Maar kijk, dit weekend was er minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V), die toch opnieuw de deur een klein beetje openzette. “Het is mijn absolute wens, en die van mijn collega’s, om iets meer menselijke nabijheid toe te laten voor Kerstmis. Tegelijk moeten we de alarmsignalen van de ziekenhuizen héél serieus nemen. We moeten een evenwicht vinden”, zo stelde ze in De Zondag.
• Tegelijk was er even later dan premier De Croo die opnieuw de deur weer sloot: “De kerstperiode die eraan komt, is zeer duidelijk. Ofwel kraken wij tijdens die periode een derde golf, ofwel maken wij die. Ik wil die kraken.”
• De discussie blijft woeden. Vanmorgen was er cdH-voorzitter Maxime Prévot, die opnieuw een pleidooi hield, om toch maar een familiemaal mogelijk te maken met kerst. To be continued …