Tijdens een driedaags congres van zijn regerende Socialistische Arbeiderspartij, zwoer Sánchez door te gaan met een belofte om prostitutie te verbieden. Die belofte maakte deel uit van het verkiezingsprogramma van zijn linkse partij in 2019. Het manifest noemde prostitutie “een van de wreedste aspecten van de feminisering van armoede en een van de ergste vormen van geweld tegen vrouwen.”

Zeggen dat prostitutie in Spanje big business is, zou een grove understatement zijn. Het land is bekend komen te staan als Het Bordeel van Europa, nadat Spanje in een rapport van de Verenigde Naties werd genoemd als nummer drie qua prostitutie in de wereld, na Thailand en Puerto Rico.

De sector is in Spanje enorm gegroeid sinds prostitutie in 1995 werd gedecriminaliseerd. Er wordt door Spanjaarden ongeveer 25 miljard euro per jaar betaald om seks te hebben met prostituees en volgens gegevens van Eurostat, het bureau voor de statistiek van de Europese Unie, werken er in het land ongeveer 500.000 vrouwen in bordelen. Ongeveer 80 procent van hen is het slachtoffer van sekshandelaren, volgens de Spaanse politie.

Prostitutie is zo populair (en sociaal geaccepteerd) in Spanje dat – naargelang de studie – tussen 39 en 41 procent van alle Spaanse mannen wel eens gebruik maakt van de diensten van een prostituee. Dat cijfer wordt door de pooier in de populaire Netflixserie Sky Rojo aangehaald, en het is dus correct. In Nederland is dat iets van een 14 procent. Voor België zijn er geen goeie cijfers, maar hebben we wel een idee van hoeveel geld aan betaalde seks wordt gespendeerd (één miljard euro per jaar). Dat is 25 keer minder dan in Spanje, dat 4,5 keer meer inwoners heeft.

Waarom is prostitutie zo populair in Spanje?

Om aan de enorme vraag te voldoen, werken naar schatting dus een half miljoen prostituees in Spanje – overal, van clubs in stadscentra tot industrieterreinen, naast eenzame landweggetjes en bars langs de weg. Het soort megabordeel dat in Sky Rojo wordt getoond, is geen fictie. Er zijn er zo een paar honderd in Spanje, en er werken in die clubs vaak tot 200 dames.

Naarmate de clubs groter worden, worden de klanten jonger. Volgens studies die zijn uitgevoerd voor de Spaanse Vereniging voor de Sociale Re-integratie van Vrouwelijke Prostituees (Apramp), was de typische cliënt in 1998 een 40-jarige getrouwde man. Ondertussen is de gemiddelde leeftijd gedaald tot onder de 30. Het bezoeken van prostituees is voor jonge twintigers een steeds gebruikelijker onderdeel van een avondje stappen geworden in Spanje.

De Spaanse politie voert al sinds 2013 bewustmakingscampagnes gericht op jonge mannen. Niet dat het helpt. Uit onderzoek blijkt overigens dat alle soorten jonge mannen in bordelen te vinden – rijk, arm, arbeiders en studenten.

Waarom is prostitutie zo populair in Spanje? Historisch gezien werd het lange tijd gezien als een uitdrukking van individuele vrijheid – zeker onder de Franco-jaren. Maar als de wortels van de Spaanse acceptatie van prostitutie uiteindelijk liggen bij de seksuele en persoonlijke onderdrukking van de Franco-jaren, heeft de seksuele revolutie die na zijn bewind volgde toch geleid tot een ondertussen erg bizarre kater: de normalisatie van prostitutie in de maatschappij. 78 procent van de Spanjaarden – vrouwen inclusief – beschouwt prostitutie als ‘onvermijdelijk in de moderne samenleving’.

“Problematische houding van het land ten opzichte van vrouwen en seks”

Onderzoek toont dat Spaanse vrouwen het niet leuk vinden als hun partners naar de hoeren lopen, maar bij de redenen die ze daar voor opgeven, komt ontrouw pas op de derde plaats. De hygiënische en gezondheidsrisico’s baart hen het meest zorgen, op de tweede plaats gevolgd door het financiële: “dat geld zouden we voor iets anders kunnen gebruiken” was één van de meest gegeven antwoorden. Bij de mannen die een partner hebben en prostituees bezoeken, is één van de meest gegeven antwoorden “er zijn seksuele dingen die je nu eenmaal niet doet met je vrouw”.

Organisaties die de mensenhandel bestrijden zeggen dat de belangrijkste factor waarom Spanje een hotspot van prostitutie is geworden, wel degelijk cultureel is. Het is de meest extreme manifestatie van de problematische houding van het land ten opzichte van vrouwen en seks. Prostitutie is zo genormaliseerd dat het net als elke andere vrijetijdsbesteding wordt gezien, luidt het. En het gevolg is een generatie jonge mannen die opgroeit en gelooft dat ze het recht hebben om alles met het lichaam van een vrouw te doen als ze ervoor hebben betaald, en ze hoeven zich geen zorgen te maken over de gevolgen.

Volgens politiefunctionarissen die in Spanje strijden tegen mensenhandel, is het allemaal iets ingewikkelder, maar ze geven toe dat het culturele meespeelt. Ze bestrijden een misdaad die sociaal aanvaardbaar is, omdat prostitutie in Spanje door veel mensen wordt geaccepteerd en omarmd. Daarnaast is er geografie: Spanje bevindt zich in het centrum van alle belangrijke migratieroutes. De belangrijkste slachtoffers die worden verhandeld en gedwongen tot prostitutie zijn Roemeens, West-Afrikaans en Zuid-Amerikaans. Een simpele identiteitskaart volstaat om van Roemenië naar Spanje te reizen. Afrika ligt op slechts 15 kilometer. En er is een historische en taalkundige band met Zuid-Amerika.

Criminaliseren leidt vaak alleen maar tot verergering van het probleem

De Spaanse regering schat dat tot 90 procent van de vrouwen die in de prostitutie werken, het slachtoffer kunnen zijn van mensenhandel of onder controle staan ​​van een derde partij – zoals een pooier – die van hen profiteert.

De linkse coalitieregering van Spanje wil daar iets aan doen. Ze zou prostitutie aan banden willen leggen door een nieuwe wet in te voeren die zou proberen iedereen die profiteert van de sekshandel te straffen. Eerdere pogingen om een ​​nationale wet in te voeren, zijn mislukt omdat politieke partijen het niet eens konden worden.

Prostitutie is legaal in veel Europese landen, waaronder Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk en Griekenland. Voorstanders van decriminalisering zeggen dat het enorme voordelen oplevert voor de vrouwen die in de handel werken en het leven veiliger voor hen maakt. Maar critici zeggen dat landen die commerciële seks hebben gelegaliseerd of gedecriminaliseerd, vaak te maken hebben met een toename van mensenhandel, pooierschap en andere gerelateerde misdaden.

Prostitutie is grotendeels ongereguleerd in Spanje, en er is geen straf voor degenen die uit eigen beweging betaalde seksuele diensten aanbieden, zolang het niet in openbare ruimtes plaatsvindt. Maar optreden als pooier of proxy tussen een sekswerker en een potentiële klant is illegaal. Dat heeft geleid tot een juridische maas in de wet waar bedrijven een vergunning kunnen krijgen om clubs op te richten die als bordelen kunnen fungeren, maar geen sekswerkers rechtstreeks kunnen inhuren. De sekswerkers moeten de kamers waarin ze werken “huren” – een situatie die betekent dat ze niet de wettelijke voordelen en bescherming van andere werknemers hebben.

“Het is niet socialistisch om het werk van honderduizenden, voornamelijk migrerende vrouwelijke arbeiders, weg te nemen”

In 2020 hebben bijna 100 academici, kunstenaars, schrijvers, juristen en voormalige prostituees een manifest ondertekend waarin wordt opgeroepen tot de afschaffing van prostitutie in Spanje. Het document wees erop dat een overweldigend percentage van de sekswerkers vrouwen waren die in armoede leefden, zonder bewijs dat ze prostitutie hadden verkozen boven een ander levensvatbaar alternatief.

De Spaanse regering heeft nog geen details gegeven over het plan om prostitutie te verbieden. Sánchez, een socialist met een minderheidsregering, heeft de gunst gewonnen van werkende mensen, vrouwen en kiezers buiten de grote stedelijke centra met een beleid dat prioriteit geeft aan gezondheidszorg, onderwijs en gelijk loon.

Groeperingen zoals het Comité ter Ondersteuning van Sekswerkers stellen dat prostitutie moet worden erkend als een legitieme economische activiteit in plaats van te worden afgeschaft, en dat haar werknemers dezelfde rechten moeten krijgen als andere werknemers. Het is niet socialistisch om het werk van honderdduizenden, voornamelijk migrerende vrouwelijke arbeiders, weg te nemen, luidt het. Alleen rechten kunnen uitbuiting stoppen, niet meer razzia’s, niet meer politie, reageren ze op de aankondiging van Sánchez. Het criminaliseren van klanten en werkplekken schaft prostitutie niet af, het maakt werknemers alleen maar onveiliger volgens de tegenstanders van de afschaffing.

(kg)