De Oscarnominaties zijn bekend gemaakt en hoewel Everything Everywhere All At Once daar numeriek het best scoorde mag ook Tár niet zomaar over het hoofd gezien worden. De film werd zes keer genomineerd en één beeldje lijkt al verzekerd: dat voor actrice Cate Blanchett. Ze wordt al het hele awardseizoen in de bloemetjes gezet, en dat is niet eens onverdiend.

Score: 7/10

Regisseur Todd Field kroop gedurende de coronapandemie in zijn pen en schreef de rol van Lydia Tár speciaal voor Cate Blanchett. De plot draait rond Tár, – hoewel je anders zou kunnen vermoeden bestaat ze niet echt – een dirigent die wereldwijd heel wat aanzien geniet en die wij nu leren kennen als de aanvoerder van het Philharmonisch Orkest van Berlijn. Ze heeft al elke symfonie van Mahler gedirigeerd, behalve de vijfde. Daar stak de coronapandemie een stokje voor. De volgende missie van Lydia Tár is dus om ook die vijfde symfonie van Mahler op te voeren en uit te brengen en om het een beetje spannend te maken, zullen de opnames live gebeuren.

Laat ons al beginnen met een waarschuwing: Tár is geen evidente zit. Aan langere films zijn we dezer dagen wel gewend (Tár klokt af op 158 minuten), maar Todd Field heeft het zijn publiek niet makkelijk gemaakt. De film begint met de aftiteling, waardoor je niet de kans hebt om snel de zaal uit te lopen voor je alle namen hebt zien passeren. Daarna start de film met een even langgerekte scène waarin Lydia Tár geïnterviewd wordt over haar carrière. Dat interview wordt vooraf gegaan door een lange oplijsting van haar verwezenlijkingen. Eerlijk: het is niet de meest boeiende openingsscène en meteen wordt er al aan namedropping gedaan en wordt er jargon gebruikt.

Het pleit voor de authenticiteit van de film dat Field geen enkele moeite heeft gedaan om de hoge drempel die de wereld van de klassieke muziek soms toch nog vormt niet te verlagen. Want uiteindelijk is het ook in die wereld dat het leven van Lydia zich afspeelt: de wereld van kenners, beroepsmuzikanten en gelijkgestemde liefhebbers. Het is dus een verdedigbare keuze, maar het maakte wel dat we niet altijd het gevoel hadden méé te zijn.

Echt gedirigeerd, echt gerepeteerd

In het eerste gedeelte van de film doet Field er alles aan om ons respect voor Lydia Tár te doen groeien. Ze is niet alleen capabel, ze behoort tot de wereldtop en dat als vrouw in wat traditioneel een mannenwereld is. Dat dat lukt, is grotendeels te danken aan de prachtprestatie van Cate Blanchett die voor de opnames van deze film niet alleen haar pianolessen heeft afgestoft, maar ook Duits heeft geleerd én ook echt heeft geleerd hoe ze een orkest moet dirigeren, in deze film stuurt ze het Dresden Philharmonic aan. In de scènes waarin gerepeteerd wordt, wordt dus ook echt gespeeld.

In dit gedeelte van de film laat Field het ook niet na om te tonen hoe hard het kunstenaarsbestaan is, zelfs als je al een palmares als dat van Lydia Tár hebt. Wanneer Lydia aan de piano zit te componeren heeft ze ondanks al haar verwezenlijkingen het gevoel dat het nergens naartoe gaat en wanneer ze een boek schrijft over haar leven (Tár On Tár) zegt ze smalend dat er wel niemand geïnteresseerd in zal zijn en dat het bij die eerste druk blijven zal.

Voor die onzekerheid kiezen ook alle leden van elk orkest en elke student die kiest voor een muzikantenopleiding. De eerste scène waarin wij ook de pracht van deze film zagen was de in één ononderbroken take gedraaide scène waarin we Lydia Tár een gastcollege zien verzorgen aan het prestigieuze Julliard, het conservatorium van New York. Ze raakt tijdens die les verwikkeld in een discussie met een student, Max, over de waarde van Bach. De jongeman zegt dat hij als persoon van kleur en pangender geen waarde hecht aan de muziek van een witte cisgender ‘vrouwenhater’. Waarna Lydia in een pleidooi losbarst om de voortgebrachte kunst los te blijven zien van de minder aangename persoon die de kunstenaar in kwestie misschien was. Het doet er niet toe, is haar punt, want het is de muziek die telt en wat die met je doet.

Macht en machtsmisbruik

Op dat moment lijkt het een losstaande scène en een statement van de regisseur, maar later zal je als kijker beseffen dat dit misschien wel de sleutelscène van de film was. Hoe meer de prent vordert, hoe meer we immers beginnen te vermoeden dat ook onze Lydia misschien niet helemaal zuiver op de graat is. Er doen geruchten de ronde rond ene Krysta, een jonge twintiger die suïcide heeft gepleegd waar de dirigente een paar maanden iets mee heeft gehad.

Wanneer de jonge Olga – Sophie Kauer is een echte celliste die nooit eerder geacteerd heeft! – het orkest binnen walst, begint Lydia meteen wel een heel bijzondere interesse voor de jongedame te ontwikkelen. En dan is er ook nog Francesca (Noémie Merlant), Lydia’s assistente. Wanneer Lydia tot het besluit is gekomen dat ze directeur Sebastian (Allan Corduner) wil vervangen, doet Lydia geen klein beetje doorschemeren dat als het van haar afhangt Francesca kanshebber is om hem op te volgen.

Macht hebben en misbruiken is dus zeker één van de thema’s in de film. In een andere scène zien we Lydia Tár lunchen met haar mentor en voorganger Andris die zich in een gesprek ook zorgen begint te maken of hij misschien ooit te ver gegaan is. Waarna hij meteen nadien opgelucht zucht: “Ze kunnen me toch niks meer maken, mijn tijd is voorbij.”

Afstandelijk

Op papier heeft Tár dus alles in zich om een meesterwerk te zijn. Alleen is het geheel wat ons betreft net iets te afstandelijk gebracht. Eén van de grote statements van Lydia Tár is dat je als dirigent meer doet dan wat met je armen staan zwaaien. Je interpreteert een kunstwerk, je legt er je ziel in en probeert het stuk over te brengen zoals jij het voelt, in de hoop dat je ook je publiek in vervoering zal kunnen brengen, iets zal kunnen doen voelen.

En misschien is het net dat waar Todd Field niet helemaal in geslaagd is: Tár is als film zo afstandelijk en met momenten elitair. We konden wel zien hoe knap het allemaal in elkaar zat, maar voelden er helaas verder weinig bij terwijl we toch heel graag geraakt wilden worden.

Die kritiek doet helemaal niets af aan de glansprestatie van Cate Blanchett, want zij speelt Lydia Tár niet, ze lijkt er wel in te zijn getransformeerd. In elk shot vergaten we dat we naar een steractrice zaten te kijken die al twee Oscars gewonnen heeft voor eerdere rollen. Neen, we zaten naar een dirigente te kijken. En wanneer die twee gewonnen Oscars er drie zullen worden op zondagnacht 12 maart, zal dat niet meer dan terecht zijn.