“Here we are now, entertain us!” zong Kurt Cobain van Nirvana, waarmee hij het volkslied van de entertainmenteconomie lanceerde. Vandaag zijn veel van de allergrootste bedrijven bijna voortdurend bezig om onze vrije tijd in te vullen, maar ook drugsbaronnen spinnen garen bij deze evolutie. Het lijkt erop dat ons brein permanent aangevallen wordt door artificiële impulsen die allemaal dopamine opwekken. Van TikTok tot cocaïne is maar een kleine stap.

Valt het op dat men overal berichten leest waarin staat dat niemand nog wil werken, dat we ons ondertussen verdoven met drugs én dat sociale media ons brein opvullen met nutteloze info en filmpjes? Dat dit bovendien niet altijd onschuldig is en dodelijke gevolgen heeft zoals de drugsoorlog aantoont? De Israëlische denker Yuval Harari omschrijft ons als “zombies die niet meer in de realiteit van de dag leven. 

Vandaag lijkt elke activiteit op entertainment gericht, waarbij wordt getracht weg te vluchten uit de realiteit. Een soort escapisme dat ons wegvoert van de gewone, simpele zaken van het leven.

Drugs zijn entertainment

Wanneer er geen verdovende middelen aan te pas komen, lijken feestjes niet compleet. Er is op zich niets mis met een goed feestje te bouwen, maar vrijblijvend zijn drugs allerminst. ‘Harddrugs’ zijn in die perceptie nu ook onschuldig entertainment geworden. Ze zouden niemand kwaad doen.

Heel wat observatoren sporen gebruikers er in de ‘war on drugs’ toe aan hun verantwoordelijkheid te nemen. Elke keer dat we een lijntje snuiven, zorgen we voor geweld in de Zuid-Amerikaanse favela’s en ook alsmaar meer in ons eigen land. Getuige daarvan de oorlog die gaande is in Antwerpen en Brussel. We kijken allemaal langs de kant toe hoe de ‘war on drugs’ op dit moment uit de hand loopt, alsof we er zelf niets aan kunnen doen en het ons gewoon overkomt.

Geld verdienen is entertainment

Daarnaast zorgen nieuwe apps zoals Robinhood voor een cultuur waarin het lijkt dat werken niet meer hoeft. Geld verdienen vraagt geen discipline, noch toewijding, gaat de redenering. Het kost bovendien niets. Het enige wat je moet doen is wat ‘swipen’ en tokkelen op een scherm en de jackpot stroomt binnen. De ‘gamification‘ is nu ook de financiële wereld binnengeslopen.

De ‘FIRE’-beweging past helemaal in die cultuur. Deze beweging gaat ervan uit dat je wat op crypto, aandelen en ‘memestocks’ moet spelen om schandalig rijk te worden en vervroegd op pensioen te kunnen gaan. ’FIRE’ staat dan ook voor ‘Financial Independence, Retire Early’. De kans is echter reëel dat een gigantisch aantal van een kale reis zullen terugkomen. Er bestaan geen mirakels.

Shoppen is entertainment

En dan is er nog de ‘nu, nu, nu‘-mentaliteit die ons heeft gewend gemaakt aan ‘instant gratification’. In deze wereld is alles direct beschikbaar met de druk op een knop.

De PostNL, Zalando en bol.coms van deze wereld hebben ervoor gezorgd dat we op niets meer moeten wachten. Alles is maar een klik verwijderd. De onwaarschijnlijke zotternij dat alles binnen de 24 uur moet geleverd worden, heeft ons verslaafd gemaakt aan dit soort diensten.

Het idee dat alles nu beschikbaar is, heeft ook effect op de manier waarop we naar de rest van ons leven kijken. Terwijl vroeger het misschien wel dertig jaar kostte om een deftige carrière te bouwen, gaan heel wat werknemers er van uit dat dit nu ook op drie jaar kan. De ontgoocheling die volgt, als dit niet zo blijkt te zijn, is één van de redenen van demotivatie, burn-outs en stress.

Werken is entertainment

Voorbeelden zijn er alom. Het is vandaag een privilege geworden om goed te worden bediend in winkels of aan de telefoon. Heel wat mensen durven en willen niet langer een telefoon opnemen. Werknemers staren liever naar hun scherm terwijl je in de winkel staat en op advies wacht. Ook tijdens het werk kunnen we en willen we ons niet meer toeleggen op onze taken en wensen we afgeleid te worden.  

Winkelbedienden vormen echter geen gevaar voor ons leven, maar dat doen werknemers in pretparken bijvoorbeeld wel. Wessel Wit, specialist Europese pretparken, wijt het stijgende aantal ongelukken in pretparken – vooral op rollercoasters – aan de nonchalance van de medewerkers die zich nog moeilijk kunnen concentreren.

In dezelfde trend kan je het  nieuwe fenomeen ‘quiet quitting’ verstaan, dat TikTok verovert. Een term die aangeeft dat werknemers juist genoeg willen doen om niet te worden ontslagen. Niet onmiddellijk ideaal voor de klant.

“Here we are now, do not entertain us even more“

Bijna elk bedrijf draait mee in de mallemolen van de entertainmenteconomie en draagt bij aan die zombificatie. Zij moeten zeker nadenken wat hun activiteiten teweegbrengen.

Maar wij zelf hebben ook een rol te spelen. Een mens heeft behoefte aan ontspanning. De vraag is echter of dat het niet allemaal uit de hand loopt en dat elk van ons zijn of haar verantwoordelijkheid moet opnemen. Opdat Netflix, TikTok, Instagram én de drugsbaronnen niet nog méér ons leven zullen beheersen. (ddw)

Xavier Verellen is auteur en ondernemer.  Hij is eigenaar van het consultancybureau PaloAlto33 (www.paloalto33.be) en de scale up QelviQ (www.qelviq.com)