Vegetarisch eten of plantaardig diëten is de afgelopen jaren enorm populair geworden. Als gevolg hiervan is er een enorme vraag naar plantaardige alternatieven voor vlees, zoals worstjes en hamburgers. Maar er is nog veel dat we niet weten over deze voedingsproducten, inclusief of ze wel zo gezond zijn als sommigen misschien denken.
Hoewel veel van deze producten beweren dat ze voornamelijk uit planten zijn gemaakt, verschillen ze niet zo veel van andere ultraverwerkte voedingsproducten. Ze bevatten vaak veel vergelijkbare ingrediënten – waaronder eiwitisolaten, emulgatoren, bindmiddelen en andere additieven – en zijn gemaakt met behulp van industriële verwerkingsmethoden.
Er is voldoende bewijs dat ultraverwerkte voedingsmiddelen verband houden met obesitas, diabetes type 2, kanker en andere chronische ziekten. Dit komt waarschijnlijk door een combinatie van hun slechte voedingswaarde, synthetische toevoegingen en gebrek aan vezels. Dit soort eten is ook een reden waarom slechte voeding ’s werelds belangrijkste doodsoorzaak door chronische ziekten is geworden, omdat ze gemakkelijk verkrijgbaar zijn, je er gemakkelijk te veel van eet, ze geen voedingsstoffen bevatten en nu ongeveer de helft of meer van de calorieën bevatten die in Westerse landen worden geconsumeerd.
Enkele voorbeelden van ultraverwerkt voedsel zijn frisdranken met bruis, ontbijtgranen en koekjes, mueslirepen, energiedranken en vruchtenyoghurts, kant-en-klare sauzen, afslankproducten zoals shakes, opwarmmaaltijden en instant noedels.
Reden tot bezorgdheid
De nieuwheid van plantaardige hamburgers en andere vleesalternatieven betekent dat er nog geen tijd is geweest om te zien of deze nieuwe ultraverwerkte voedingsmiddelen ook vergelijkbare gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Maar de ingrediënten die sommige producten bevatten, zijn reden tot bezorgdheid.
Soja-eiwitconcentraat is de belangrijkste bron van eiwitten in veel plantaardige vleesalternatieven. Maar soja-eiwitconcentraat bevat een gehalte aan nitrieten dat naar verluidt vergelijkbaar is met wat je ervan vindt in bacon en spek. Het zoutgehalte in spek en ander verwerkt vlees is volgens veel specialisten de reden waarom het eten van deze producten leidt tot een verhoogd risico op darmkanker. Hoge nitrieten in voeding worden ook in verband gebracht met een verhoogd risico op andere chronische ziekten, waaronder nieraandoeningen, diabetes type 2 en luchtwegaandoeningen zoals chronische obstructieve longziekte.
Soja-leghemoglobine (heme), dat kleur en smaak geeft aan bewerkt vlees, is soms ook een ingrediënt. In vleesproducten is aangetoond dat het reageert met nitrieten, waardoor ze nog schadelijker worden door de vorming van een zeer reactief molecuul dat nitrosyl-heme wordt genoemd. Het is onzeker of er een soortgelijk effect zal zijn in plantaardige producten, maar de aanwezigheid van soja-leghemoglobine en nitrieten samen baart zorgen.
Studies ontbreken
Aan veel plantaardige burgers is ook de stabilisator en emulgator methylcellulose toegevoegd om ze een vleesachtige textuur te geven. Van methylcellulose is aangetoond dat het het darmmicrobioom verandert en ontstekingen bij muizen verhoogt, en deze veranderingen kunnen het risico op darmkanker verhogen, hoewel studies bij mensen nog steeds ontbreken.
Voor alle duidelijkheid: op dit moment is er geen bewijs uit studies bij mensen voor een verband tussen het eten van plantaardige hamburgers en darmkanker of andere chronische ziekten. Maar de enige veiligheidstest die tot nu toe is gedaan, was voor de nieuwe vorm van soja-leghemoglobine. En dit werd alleen getest als een zuivere verbinding in experimentele systemen, en niet in echte omstandigheden waarvan het niet bekend is of de cocktail van soja-leghemoglobine, nitrieten en andere additieven een wisselwerking zouden kunnen hebben en het kankerrisico bij mensen zou kunnen verhogen.
De markt voor plantaardige voeding is nog volop in opkomst, waardoor er nog veel nieuwe producten worden ontwikkeld en er nog volop onderzoek wordt gedaan. Maar voor wie overweegt een van deze producten te kopen, is het misschien de moeite waard om eerst de ingrediëntenlijst te controleren en de risico’s te kennen van het eten van te veel ultraverwerkt voedsel.