Vivaldi geeft extra miljard aan Defensie: De Croo kan op NAVO-top goed nieuws melden, maar 2 procent bbp betekent 2 miljard extra voor het leger, elk jaar

België versterkt verder het leger: gisteren kwam de federale kern overeen om 1 miljard extra uitgaven te doen, tot aan 2024. De bedoeling is vooral het leger meer ‘operationeel’ te maken, en het toe te laten deel te nemen aan operaties in het kader van een groot conflict. Minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) stelde dus voor om meer materiaal, wapens en munitie aan te kopen en ook de investeringen in opleidingen op te voeren: ze kreeg de steun van premier Alexander De Croo (Open Vld) en de kern. Die laatste kan nu op de NAVO-top vandaag uitpakken met het nieuws dat België alvast meer in de richting van 2 procent van het bbp voor defensie-uitgaven kruipt. Al blijft België een zwak broertje in de NAVO-klas: om effectief die 2 procent te halen (en slechts 4 NAVO-landen hebben nog geen plannen in die richting) is 2 miljard extra uitgaven per jaar nodig voor Defensie.

In het nieuws: “Op belangrijke momenten, komt de wereld naar hier”, zo klopt premier De Croo zich een beetje op de borst.

De details: De westerse wereld komt bijeen in Brussel, om er vooral eenheid te tonen, ten opzichte van Rusland.

“Welcome back“, zo begroette De Croo gisterenavond iets na 21 uur de Amerikaanse president Joe Biden, op de luchthaven van Melsbroek, waar die zijn Air Force One heeft geparkeerd.
Biden en De Croo wisselden enkele hartelijkheden uit, bijzonder informeel: een rode loper of dergelijke waren niet voorzien. Biden komt hier om te werken, niet echt om België te bezoeken. Na 10 minuutjes was Biden alweer weg, zijn gepantserde wagen ‘The Beast’ in, op weg naar de Amerikaanse ambassade aan het Warandepark, waar hij slaapt.
Brussel is vandaag immers zonder twijfel even de hoofdstad van de wereld, met liefst 3 belangrijke tops op één en hetzelfde moment. Vanmorgen begon de NAVO-top, vanavond volgt de EU-top, waarop diezelfde Biden ook komt aanschuiven. Al zal hij enkel het eerste half uurtje meedoen, zo was in de wandelgangen te horen, kwestie dat hij niet indommelt.
Daarnaast is er een bijeenkomst van de G7: dat maakt dat zelfs de Japanse premier Fumio Kishida in Brussel is. En ook Justin Trudeau, de Canadese premier is in het land: hij speechte gisteren al voor het Europees Parlement, en leverde perfect wat mag verwacht worden van één van de posterboys van het Westen. “Democratie is er niet zomaar, dat is een strijd”, en ook “het licht wint het van het donker“.

The Big Picture: Het is een moment van ‘schouder aan schouder’, maar ook concrete stappen.

“Ons 9/11-moment voor Europa“, zo noemde premier De Croo al meermaals de Russische invasie in Oekraïne. Het gevolg van dat historisch scharniermoment is geopolitiek ondertussen wel al duidelijk: defensiecapaciteit, en de mogelijkheid voor Europa om zichzelf effectief te kunnen verdedigen, zijn plots veel belangrijker geworden.
Daarbij zal het er vandaag vooral op aankomen om eenheid te tonen: nooit was de groepsfoto van alle chefs belangrijker. Rusland moet dat signaal luid en duidelijk krijgen, zo is bij diplomaten te horen. En de Oekraïense president Volodymyr Zelensky spreekt de top toe, via videoconferentie.
De NAVO maakt het ook meteen concreet: ze sturen vier nieuwe bataljons of 5.000 extra man, naar de oostgrens van Europa, deel van een snelle interventiemacht, moest de zaak toch escaleren.
Tegelijk waarschuwde Jens Stoltenberg, de NAVO-baas, net als de Amerikanen dat chemische oorlogsvoering een rode lijn is: “Dat zou de aard van het conflict totaal veranderen, en zeer vergaande gevolgen hebben.” Het is de vrees dat de Russen vroeg of laat chemische wapens inzetten.
En dan is er de positionering op lange termijn. Een heel pak lidstaten van de NAVO heeft sinds de start van de oorlog dan ook aangekondigd het defensiebudget gevoelig te verhogen. Belangrijkste speler daarbij: Duitsland. De Duitse kanselier Olaf Scholz beëindigde enkele weken geleden in één speech een decennialange buitenlandpolitiek van pacifisme, en bijhorende karige budgetten voor de Bundeswehr. Die krijgen er nu plots 80 miljard euro bij: Duitsland trekt haar defensiebudget op naar 2 procent van het bbp.
Die 2 procent is de magische drempel, waar lidstaten volgens de NAVO-richtlijnen eigenlijk niet onder mogen gaan. In realiteit doen maar een handvol NAVO-landen dat ook effectief: Griekenland, de VS, het VK, de Baltische Staten, Polen, Roemenië en Frankrijk. De rest van de club zit er manifest onder, met België als derde slechtste leerling van de klas, met 1,12 procent van het bbp. Enkel Spanje en Luxemburg doen slechter.
Dat weerhield premier De Croo er alvast niet van om aan het begin van de top stevige taal te spreken: “NAVO is geen betrokken partij in de oorlog, maar wij gaan er alles aan doen om de Russische federatie te verzwakken. Hij verwees ook naar “potentiële Russische oorlogsmisdaden”, die hij wil laten “documenteren, analyseren en dan vervolgen”.

Belangrijk in de marge: België trekt haar defensiebudget nog eens op.

“We gaan ons steentje bijdragen, we will pull our weight“, zo stelde De Croo bij het begin van de NAVO-top: hij kondigt bijkomende budgetten aan voor het Belgische leger.
Nu was België wel al sinds voor de Russische invasie van plan om iets te doen: de Vivaldi-ploeg had in een meerjarenplan al 10 miljard gereserveerd, om toch naar 1,54 procent te kunnen stijgen. Al hebben veel van die extra uitgaven te maken met loonkosten: de PS klopte hard op tafel om hun minister Dedonder toe te laten de lonen van de militairen eindelijk te verhogen.
In de Kamer, bij de bespreking van de strategische plannen op lange termijn, had De Croo al aangeven dat hij een nog grotere stijging wilde. De oppositie van N-VA vroeg ondertussen dat België radicaal voor de 2 procent zou gaan.
Maar dat gaat niet op één-twee-drie: er moeten ook concrete posten zijn om dat geld uit te geven. Dedonder bereidde deze week een hele reeks posten voor, met één focus: het leger beter inzetbaar te maken. Ze vroeg voor een klein miljard aan onder meer nieuw materiaal, wapens, communicatiesystemen en munitie.
Dat is meer dan nodig, zo blijkt in de praktijk. Want bijvoorbeeld de Oekraïense vraag om meteen bij het begin van de invasie wapens te leveren, kon door België nauwelijks gehonoreerd worden, omdat er bijna geen stocks waren: het leger heeft geen deftige antitankwapens zoals Javelins op stock, enkel oude granaatwerpers. Dan nog was er geen enkele overstock: de wapenvoorraden van de eenheden zelf moesten worden aangesproken om Kiev te beleveren.
Plus: er blijft de grote bekommernis rond cyberveiligheid. Vorig jaar kon Defensie wekenlang geen mails meer sturen, omdat hun netwerk onder een zware cyberaanval onderuit was gegaan. Ook daar is dus handenvol geld voor nodig.
De kern hakte gisteren de knoop door: op twee jaar tijd krijgt Dedonder dus nog eens één miljard erbij. Meteen kunnen zij en De Croo vandaag op de NAVO-top toch communiceren dat ook België “bijkomende inspanningen levert”.
De Belgische diplomatie had dat alvast goed begrepen: “In 2014 is er een afspraak met dertig lidstaten gemaakt, om ons budget te laten stijgen richting de 2 procent. Elke mededeling in die richting is dus welkom“, zo stelde Pascal Heyman, de Belgische ambassadeur bij de NAVO, vanmorgen op Radio 1.
Overigens zijn alle specialisten het erover eens dat dat ene miljard over twee jaar niet het verschil zal maken: het is vooral om Defensie de ademruimte te geven om terug operaties te kunnen doen. Maar fundamenteel zaken aanpassen, gaat veel meer geld vergen.
Effectief de 2 procent bereiken, vergt inspanningen van nog eens 0,4 procent van het bbp per jaar: zo’n 2 miljard extra dus, elk jaar. Maar bronnen binnen de regering sluiten niets uit: er kan dus nog een bijkomende enveloppe komen voor Dedonder.
De vraag is of dat voor de NAVO-partners én de militairen echt genoeg zal zijn. “Als we echt klaar willen zijn voor alles, op alle domeinen, dan hebben we geen 2 procent, maar 4 procent nodig voor ons leger”, zo zegt stafchef admiraal Michel Hofman vandaag in Le Soir.
En die staat niet alleen: binnen de NAVO is een grote beweging aan de gang van landen die meer willen doen dan de 2 procent-norm. Dat werd voor deze top afgeketst, maar komt ongetwijfeld nog op de agenda in het voorjaar, wanneer er een NAVO-top is in Madrid.
Tegelijk staat België meer en meer alleen: slechts vier landen, Canada, Portugal, België en Luxemburg, hebben in de afgelopen weken nog geen plannen ontvouwd om concreet tot 2 procent van het bbp te gaan. En ook Canada komt straks met nieuwe ambities.

Carrièreplanning: Geen topjob voor Sophie Wilmès (MR), voorlopig toch niet.

Ze werd in de wandelgangen van de NAVO genoemd als mogelijke opvolger van Jens Stoltenberg: de militaire alliantie had graag voor het eerst in haar geschiedenis eens een vrouw als secretaris-generaal aangesteld. En gezien Wilmès, vandaag minister van Buitenlandse Zaken, een CV heeft waar ook het premierschap op prijkt, kwam ze terecht bij een klein kransje kanshebbers.
Maar kijk: verschillende lidstaten hebben aangegeven dat het niet de moment is om een stoelendans de organiseren. Stoltenberg, die eigenlijk gouverneur van de Noorse Nationale Bank zou worden, blijft nog minstens een jaar langer op post, zo schrijft de Financial Times.
Wie overigens ook bij zijn baantje blijft, niet verrassend, is Charles Michel. Die andere oud-premier van de MR is vandaag voorzitter van de Europese Raad, de club van de 27 EU-regeringsleiders. Er was geen enkele tegenkandidaat, dus Michel doet er nog eens twee jaar bij.
In de hele Oekraïne-crisis is Michel andermaal fors op de achtergrond geduwd, enerzijds door de Commissie, met voorzitter Ursula von der Leyen die een prominente rol speelt en waarvan het bekend is dat het niet botert met Michel. Maar daarnaast is er ook de Franse president Emmanuel Macron, die met Frankrijk net nu zes maanden voorzitter van de EU is, en helemaal zijn stempel drukt. Michel moet zoeken om tussen beiden nog een rol van betekenis te vinden.

Ook op de agenda: De EU-top wordt vooral een discussie over bijkomende sancties.

President Biden zal dus een stukje van de Europese raad bijwonen, een absolute primeur, en meteen een nieuw moment om “eenheid” te tonen tussen de VS en de EU.
Maar Biden komt niet enkel voor de show: hij wil nieuwe sancties tegen Rusland afdwingen. Daarbij komt één vraag prominent op tafel: energie. Want Rusland heeft, na de initiële economische klap van de eerste sancties, economisch zijn adem hervonden. De reden is simpel: Poetin en co blijven elke dag voor zo’n 800 miljoen euro aan gas en olie verkopen aan Europa.
Daarbij daagt Poetin nu openlijk de EU uit: hij eist dat er enkel nog in roebels betaald zal worden. De vraag is of de EU dat kan maken, en zo verder ook de Russische munt versterken.
Aan Amerikaanse kant wordt dus fors geduwd: zij voerden al een olie-embargo in. Ze hebben natuurlijk iets makkelijker praten: ze hebben geen Russisch gas, en eigenlijk ook geen olie nodig. De VS is, dankzij schaliegaswinning, eigenlijk zelfbedruipend qua energie.
Maar in Europa is men stevig verdeeld. De Duitse kanselier Scholz heeft eigenlijk al zijn veto gesteld: in de Duitse Bondsdag maakt hij deze week duidelijk dat als er zo’n embargo op Russische energie komt, Europa een heel stevige prijs zal betalen en in recessie zal gaan. De vraag is overigens of dat laatste überhaupt nog te vermijden is. Maar de paars-groene Duitse regering wil absoluut vermijden dat de Russische gaskraan dicht gaat.
Overigens zal over energie op zich nog een heel stevige discussie volgen, zonder Biden dan wel: moet de markt gereguleerd worden met een prijsplafond? De Zuid-Europese landen leggen dat op tafel, met ook De Croo als voorvechter. Maar dat lijkt het niet te gaan halen. Groepsaankopen en gezamenlijke opslag van gas, is wel een serieuze mogelijkheid voor de EU.

Opvallend: Minister Dedonder huurde een vliegtuig bij Defensie om de pers over te vliegen naar Estland.

Consternatie gisteren in de Kamer: de Commissie Defensie, waarin allerlei specialisten zitten van meerderheid en oppositie, mocht al twee keer niet naar Estland afreizen om daar de Belgische F-16’s aan het werk te zien. Zo’n trip moet immers georganiseerd worden door het leger, met goedkeuring van de minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS).
Twee keer werd de trip geschrapt: een keer was er corona in het corps in Estland, een tweede keer waren de vliegtuigen van de Belgische Defensie en NAVO-partners in gebruik voor transport voor Oekraïne.
Maar kijk: op vrijdag 11 maart, vloog Dedonder zelf toch naar Estland voor een bezoek aan de F-16’s en hun piloten daar. Aan boord: cameraploegen, die getrakteerd werden op een begeleiding van de F-16’s, naast het vliegtuig in de lucht. Niet aan boord: de Parlementsleden, die niet uitgenodigd waren.
Dat zet kwaad bloed, zeker omdat nu blijkt dat niet de Falcons van het leger zelf gebruikt zijn, maar speciaal een vliegtuig gecharterd werd om de pers tot in Estland te krijgen. De kostprijs van zo’n charter ligt normaal rond de 50.000 euro.
Nog lastiger voor Dedonder: aan boord niet alleen de nationale pers (VTM, RTL, Het Laatste Nieuws en Le Soir), maar ook twee mensen van Notélé, een lokaal televisiestation uit Doornik, de thuisbasis van Dedonder.
“Dit is ongelofelijk. Moet men hiervoor publieke middelen inzetten, in deze tijden? Een peperduur toestel charteren, gewoon om meer pers te kunnen meenemen?”, zo vroeg Francken zich gisteren af in de Kamer. De PS was doodstil.
“Er was initieel een bezoek gepland met de Commissie én de pers, met een groot MRTT-toestel, dat in de lucht F-16’s bijtankt. Maar die toestellen zijn allemaal in gebruik nu, dat ging niet meer”, zo licht de woordvoerder van Dedonder toe.
“Die vlucht kon dus niet doorgaan. Dan heeft de minister ad hoc een bezoek gebracht, omdat die Belgische missie daar verlengd zal worden. En daarvoor was er interesse van heel de nationale pers. Aangezien we ‘dankzij’ de vorige regering alleen nog Falcons hebben, hebben we een iets groter toestel gebruikt. RTBF en VRT hadden dan afgezegd, waardoor er plaats was voor een lokale zender”, zo sust de woordvoerder.

Genoteerd: De omstandigheden van het vertrek van Almaci blijven voer voor discussie.

Moest ze nu gedwongen opstappen, of is ze zelf gegaan? Die vraag blijft toch wat nazinderen bij Groen, één dag na het afscheid dat Meyrem Almaci zelf helemaal choreografeerde. Daarbij nam ze haar partijtop niet in vertrouwen: die wisten wel dat ze wilde gaan, maar niet wanneer.
Toch lopen de versies uiteen. “Ik weet wel dat ze het anders gaan proberen vertellen, maar ik heb die beslissing zelf genomen, en was er eigenlijk al langer zelf uit dat ik het zo wilde. Alleen kwam het goede moment er nooit. Er was geen energiedeal in het najaar, de nieuwjaarsreceptie ging op het allerlaatst niet door vanwege corona, en ook nu bleef de discussie rond de energiemix maar aanslepen”, zo stelt Meyrem Almaci zelf over haar vertrek.
Dat werd afgelopen zomer in een kleine kring besproken binnen de partijtop. Maar ook signalen uit de fracties waren duidelijk: het draagvlak voor de voorzitster was weggeërodeerd. Of Almaci zelf zich daar echt veel van aantrok, is maar de vraag: de relaties waren al veel langer moeilijk, haar tocht als voorzitter altijd al eenzaam.
“Maar er is toch echt wel serieus gebeukt deze keer, om duidelijk te maken dat het zo niet verder kon. Maar telkens werd er geaarzeld, uitgesteld. Een heel zenuwslopende periode”, zo is bij een insider te horen. Want het klopt dat telkens maar ‘vertrekpunten’, zowel eind vorig jaar, als begin dit jaar, gemist werden, en Almaci bleef zitten. “Ik wilde zelf liever vroeger dan later weggaan”, zo stelde ze daar gisteren zelf over. En het moet gezegd: iedereen wijst op hetzelfde dossier als boosdoener. Het terugdraaien van de kernuitstap moest eerst geslikt worden, liefst door de oude voorzitter.
Hoe dan ook: feit is dat met het vertrek van Almaci toch plots een pak mensen naar elkaar kijken. Wie neemt de fakkel nu over en met welke koers of strategie in de hand? Want het voorzitterschap is tegelijk ook wat een vergiftigd geschenk, met peilingen voor Groen op onweer en een moeilijke positie in de regering.
Naast de usual suspects die circuleren als namen, fractieleiders Wouter De Vriendt en Björn Rzoska, met outsider Kristof Calvo, komen ook twee figuren steeds meer op het voorplan: Jeremie Vaneeckhout, die ooit ondervoorzitter was, en partijdirecteur Bogdan Vanden Berghe. Mogelijks presenteren die zich als duo.
“Allemaal toch wat voorspelbare namen, die geen van allen onze partij een stroomstoot kunnen geven. Wat als men Jessika Soors nu eens zou overtuigen om terug te keren? Dat zou pas een stunt zijn”, zo stelt een ervaren Parlementslid van Groen. Soors verdween uit de Kamer na de vorming van Vivaldi, om woordvoerder en kabinetschef te worden bij staatsecretaris Sarah Schlitz (Ecolo). Dat werd algemeen gezien als een signaal van onvrede over de koers van Almaci.

Op de agenda: Zelensky gaat speechen voor de Kamer.

Hij heeft ondertussen al een hele reeks Parlementen afgedaan, van de UK, over de US, tot Duitsland, Israël en Nederland: de Oekraïense president spreekt via een videoconferentie dan de nationale assemblee toe. Daarbij heeft hij telkens dezelfde boodschap: help ons, met alle mogelijke middelen.
Maar hij maakt er ook altijd iets speciaal van: in Duitsland was het snoeihard over de aarzeling om zich los te maken van de Russische energie, in Israël ging het over de holocaust. Het zijn niet altijd boodschappen die makkelijk zijn om te horen.
De Kamer heeft nu beslist dat België ook in het rijtje gaat staan. De vraag is of Zelensky het straks dan onder meer over de Russische diamant in Antwerpen gaat hebben.

Opvallend: Wallonië kiest niet voor opvangdorpen.

Vlaanderen wil er meer dan tien bouwen: nooddorpen waar honderden Oekraïense vluchtelingen tegelijk terecht kunnen. Maar Wallonië gaat een andere koers varen. De Waalse regering heeft beslist om zo geen dorpen in te richten, zo laat Christophe Collignon (PS), de Waalse minister van Wonen weten in Le Soir.
Collignon rekent op de ‘Waalse solidariteit’, met andere woorden op het privé-initiatief. Burgers die Oekraïners opvangen krijgen wel een financiële premie van 300 euro. En de Waalse regering heeft daarvoor een eigen ‘housing tool’ gemaakt online, waarvan ze beweren dat die beter werkt dan het federale initiatief.
Of de Waalse regering er daarmee zal komen, is maar de vraag. De bedoeling is dat zij 30 procent van alle vluchtelingen opvangen, Vlaanderen 60 procent en Brussel 10 procent. Maar zelfs die 30 procent betekent in de minste scenario’s zo’n 50.000 vluchtelingen.