Dat door de Russische blokkade van de Oekraïense havens miljoenen tonnen exportgraan geblokkeerd zijn, is intussen bekend. Over welke verschillende opties er op tafel liggen om dit probleem op te lossen, is misschien minder bericht. Zo is er een bijzonder controversiële uitweg: een opheffing van de sancties tegen Wit-Rusland.

Maandag zijn de EU-leiders het eens geworden over een embargo op Russische olie. Vandaag stond een andere netelige kwestie op de agenda: hoe de blokkade van de Oekraïense havens omzeilen en het graan sturen naar de landen die het hebben aangekocht?

Volgens de Oekraïense president Volodymyr Zelensky verhindert de Russische blokkade van de Oekraïense zeehavens dat Kiev 22 miljoen ton graan kan uitvoeren. Landen – vooral in Afrika en het Midden-Oosten – zijn daar sterk van afhankelijk. Als deze voorraden niet snel worden vrijgegeven, vreest de VN dat dit tot een wereldwijde voedselcrisis kan leiden.

Verschillende pistes, evenveel valkuilen

Een van de oplossingen die naar voren worden gebracht is een marinemissie om de ladingen te begeleiden. Maar, zoals wij hier uitleggen, is zo’n manoeuvre niet zonder risico.

Een andere, meer diplomatieke, oplossing ligt op tafel. Als de Westerse mogendheden ermee instemmen de sancties tegen Rusland te versoepelen en het land dus meer meststoffen te laten uitvoeren, zou Vladimir Poetin in ruil daarvoor eventueel de blokkade op de Oekraïense graanleveringen kunnen opheffen. Maar er is geen garantie dat de twee machtsblokken het eens zullen worden over zo’n minnelijke schikking.

Totdat een levensvatbare uitweg uit de crisis is gevonden, wordt een deel van de Oekraïense oogst naar de Roemeense haven Constanța verscheept. Maar dit is slechts een onbestendig plan B, dat niet alles kan oplossen.

Bij deze patstelling duikt een nieuwe optie op: Wit-Rusland. Dit zou betekenen dat het graan per spoor wordt verzonden, voordat het naar de Litouwse haven Klaipeda wordt vervoerd. Vandaar zou het via de Oostzee naar zijn eindbestemming worden getransporteerd.

Het Wit-Russische spoor

Maar laten we het er maar meteen bij zeggen, deze piste is net zo problematisch als de andere. Zoals de Financial Times maandag berichtte, is het zenden van het graan naar Wit-Rusland – een land dat een basis bood aan de Russische troepen voor de invasie van Oekraïne – politiek onaanvaardbaar voor Kiev.

Toch sluiten, volgens de bronnen van Euractiv, Europese diplomaten deze mogelijkheid niet uit. Zij zouden het er al over gehad hebben, en vandaag zou het opnieuw aan de orde komen. De Wit-Russische piste zou natuurlijk betekenen dat de sancties tegen Belarus worden opgeheven – sommigen zijn ingesteld sinds de inval in Oekraïne, anderen eerder, met name na de gedwongen landing van een Ryanair-vlucht in Minsk. De inzet is hoog.

In de marge van de besprekingen gaven verscheidene EU-leiders er de voorkeur aan zich niet al te zeer met de kwestie te bemoeien. “Het opheffen van sancties om redenen die voor ons (nu, red.) van pas komen, en die verschillen van de redenen waarom wij de sancties hebben opgelegd, vind ik een beetje lastig”, gaf de Luxemburgse premier Xavier Bettel toe.

De Letse premier Krišjānis Kariņš bevestigde dat alles mogelijk was. Onze premier Alexander De Croo daarentegen zei dat hij het niet haalbaar vond.

(lb)