In Nederland ligt er volgend jaar wellicht een wetsvoorstel op tafel dat alle onvrijwillige seks zal gaan verbieden. Dat klinkt logisch, maar dat is het niet: naast verkrachting en aanranding zal je ook gestraft kunnen worden voor seks waarvan je had kunnen weten dat de ander het niet wou. Intimidatie op straat zal ook bestraft worden.
Ook in Nederland staat de bestrijding van seksueel geweld hoog op de agenda: minister van Justitie Grapperhuis heeft er een nieuw wetsvoorstel voorgesteld. Dat moet volgend jaar op tafel liggen en het is een stuk verregaander dan de huidige wet op seksuele misdrijven. Kort door de bocht kan je stellen dat alle onvrijwillige seks strafbaar wordt. Dat zou niet revolutionair mogen zijn, maar dat is het wel.
Geen dwang, maar vrije wil
Da’s niet omdat landen barbaars achtergesteld gebied zijn: het is juridisch gewoon een lastige kwestie. Momenteel is verkrachting en aanranding in Nederland strafbaar, net zoals bij ons. Om dat te bewijzen, sowieso al een moeilijke kwestie tenzij er duidelijke verwondingen zijn, moet er sprake zijn van dwang.
In de nieuwe wetgeving wil Grapperhuis die dwang uit de beschuldiging halen. Het concept wederzijdse toestemming zal in de plaats daarvan centraal staan. “Nee is nee”, zegt Grapperhuis daarover. “Maar een gebrek aan ja betekent nog geen ja.” Het wordt dus deel van je seksleven om tussen de bedrijven door wel te checken of alles nog ok is met je sekspartner. Want ook als die zich halverwege bedenkt, is het strafbaar. Ook helemaal niets zeggen, bijvoorbeeld uit angst voor geweld, krijgt daarmee zijn plaats.
Opnieuw: voor de meeste mensen is dat geen probleem. Maar acht op de tien Belgische vrouwen geeft aan dat ze ooit te maken hebben gehad met seksueel overschrijdend gedrag. Niet al die gevallen worden aangegeven, omdat ze niet altijd onder de categorie verkrachting of aanranding vallen. Of, cruciaal, omdat ze denken dat ze niet zullen geloofd worden. Bij mannen ligt dat cijfer trouwens veel lager: nauwelijks drie procent, al denken wetenschappers dat er ook sprake is van onderrapportage.
Als je in Zweden wordt verkracht, ben je best niet dronken.
Intimidatie ook online strafbaar
Wetten worden natuurlijk gemaakt voor de uitzondering: het maatschappelijk debat rond seksueel overschrijdend gedrag is de laatste jaren alleen maar aangewakkerd. Volgens Grapperhuis loopt de wetgeving achter. Zijn voorstel toont ook dat het gerecht seksueel misbruik steeds serieuzer neemt.
Ook intimidatie wordt trouwens strafbaar: van nafluiten op straat tot een ongewenste tik op de billen kan binnenkort voor het gerecht komen. Ook online intimidatie zal trouwens strafbaar zijn. “Het is niet normaal om vrouwen of mannen op straat te betasten om ze te vernederen of te kwetsen. Mensen moeten zich veilig voelen en ongehinderd zichzelf kunnen zijn”, vindt Grapperhaus.
Zweedse wet tegen seksueel misbruik: “Ja is ja”
De wetgeving in Nederland zal ongetwijfeld op kritiek botsen. Moeilijk uit te voeren, te strikt of onhoudbaar, maar het is een stap in de richting van het Zweeds model. Dat is nog een stuk restrictiever (maar ook helderder). Het concept waar de wetgever daar van uitgaat is ‘ja is ja’. Seks kan er dus enkel als er heldere, ongecomprommitteerde toestemming is van beide sekspartners.
Dat botste op wat protest: de gedachte achter die wetgeving is onwrikbaar. Maar vooral voor wie meer losse seks heeft, dus niet met een vaste partner, werkt de wetgeving wat beperkend. Want een glas alcohol beïnvloedt je capaciteit om echt “ja” te kunnen zeggen. Alle grappen over sekscontracten ten spijt, blijft de Zweedse wetgeving wel staan. Ook in Spanje bestaat er gelijkaardige wetgeving. Binnenkort ook bij ons?