Zwitserland voert een boerkaverbod in. Dat is het gevolg van de uitslag van een volksreferendum over het dragen van gezichtsbedekkende kleding. In het referendum kreeg het boerkaverbod, een voorstel van de rechts-nationalistische Schweizerische Volkspartei (SVP), steun van 51,2 procent van de kiezers. Gemiddeld 50 procent van de Zwitserse kiesgerechtigde bevolking nam aan het referendum deel. Dat is iets hoger dan gemiddeld.

Er zijn wel een aantal uitzonderingen op het nieuwe verbod. Gezichtsbedekkende kleding wordt wel toegelaten indien er sprake is van mogelijke risico’s voor de veiligheid, gezondheid of klimaat. Ook in gebedshuizen blijven een boerka of nikab wel nog altijd worden toegelaten. In Zwitserland werd ruim tien jaar geleden al een verbod op de bouw van nieuwe minaretten ingevoerd.

Onnodig

Voortaan is het in Zwitserland verboden om in het openbaar een gezichtsbedekking, zoals de islamitische boerka en nikab, te dragen. Zwitserland volgt daarin vijf andere landen, waaronder buurlanden Frankrijk en Oostenrijk, die eerder al een dergelijk verbod introduceerden. Slechts in zes van de zesentwintig Zwitserse kantons werd de introductie van het verbod afgewezen.

Het is anderzijds pas de 23ste keer in honderddertig jaar dat een voorstel vanuit de bevolking is aanvaard. Zwitserland heeft in zijn geschiedenis tot nu toe 219 referenda georganiseerd. Voor de organisatie van een referendum zijn honderdduizend handtekeningen nodig.

De uitslag van het referendum betekent ook een klap voor de Zwitserse regering en het parlement. Beide hadden zich immers tegen het referendum uitgesproken. Daarbij was aangevoerd dat de invoering van een nationaal verbod weinig zinvol was.

In eerste instantie bleek immers dat in heel Zwitserland slechts enkele tientallen personen de nikab dragen. Bovendien kon deze kwestie ook met een kantonnale wetgeving worden geregeld. Het land telt in totaal ongeveer 400.000 moslims onder zijn bevolking.

Walter Wobmann, een topman van de Schweizerische Volkspartei, stelde in een reactie dat het resultaat niet louter een symbolische waarde heeft. “Gezichtsbedekking is in strijd met ons waardesysteem”, stelt Wobmann. “Nu zijn er duidelijke regels, zodat men weet dat men in Zwitserland in het openbaar zijn gezicht toont.”

Jean-Luc Addor, een ander bestuurslid van de Zwitserse volkspartij, wees erop dat het referendum duidelijk maakt dat het verbod niet alleen steun in rechtse kringen geniet. “Ook linkse feministen en progressieve moslims hebben zich achter het initiatief geschaard”, zegt Addor. “Ook vele moslims begrijpen dat de nikab een duidelijk symbool is van de radicale islam.”

Saida Keller-Messahli, oprichter van het Forum voor een Progressieve Islam, benadrukte eveneens dat de uitslag van het referendum een afwijzing betekent van een totalitaire ideologie die in een democratie geen plaats heeft.

Teleurstelling

De Islamitische Centrale Raad van Zwitserland (ICCS) maakte echter gewag van een grote teleurstelling voor alle moslims die in Zwitserland zijn geboren en opgegroeid. Woordvoerders van de raad voegden eraan toe dat het referendum erin geslaagd is om de wijdverbreide islamofobie in Zwitserland in de grondwet te verankeren. De Federatie van Islamitische Organisaties in Zwitserland voegde eraan toe angst te hebben voor de veiligheid van moslims in Zwitserland.

Bij feministische groeperingen vielen gemengde reacties op te rapen. Sommigen zagen de gezichtsbedekking als een symbool van patriarchale onderdrukking, terwijl anderen het verbod afwijzen omdat op geen enkele manier mag worden voorgeschreven op welke manier vrouwen zich zouden moeten kleden. Deze laatste groep merkt op dat het verbod ook geen enkele invloed zal hebben op reële problemen zoals seksisme, racisme en geweld. 

Na de introductie van het verbod op de bouw van nieuwe minaretten twaalf jaar geleden, zijn in Zwitserland de debatten over de verschillende symbolen van de islam verder gegaan. Twee kantons – St. Gallen en Ticino – introduceerden het voorbije decennium een verbod op de volledige gezichtsbedekking.

In Ticino werden na de invoering van het verbod over een periode van drieënhalf jaar zestig personen aangeklaagd wegens inbreuken op de wet. Daarbij werden 28 vrouwen met een gezichtsbedekking geverbaliseerd. De andere 32 processen-verbaal werden opgesteld tegen sporthooligans.