In de marge van het Vlaams regeerakkoord is een spectaculaire personeelsmaatregel opgenomen: twee op de drie Vlaamse ambtenaren die op pensioen gaan, worden niet meer vervangen. Met die basisregel gaat de nieuwe regering stevig snoeien. De federale onderhandelingen van de Zweedse coalitie vertrekken vanuit hetzelfde basisprincipe.
De maatregel staat in het deel van het regeerakkoord dat is opgeschreven in de zogenaamde Atoma-schriftjes: het staat niet officieel in de tekst die de drie partijen N-VA, CD&V en Open Vld overeen kwamen, maar is wel netjes afgesproken en opgeschreven onder de politici. Toponderhandelaars vanuit alle drie de partijen bevestigen de maatregel.
In het regeerakkoord staat over de kwestie de volgende zin: “Met een selectief vervangingsbeleid laten we het aantal personeelsleden verder significant dalen.” “Maar de “één op drie”-maatregel is wel degelijk integraal deel van de deal. Het is ons richtsnoer als de Vlaamse regering de komende jaren gaat besparen op het Vlaamse overheidsapparaat”, zegt een Vlaamse onderhandelaar.
Ook Peeters en Michel werken met het principe: “één op drie”
Interessant is dat die leidraad ook federaal opduikt. Ook formateurs Kris Peeters (CD&V) en Charles Michel (MR) zijn op basis van dat principe aan het werk. “Een pak van de principes die in het Vlaams regeerakkoord zijn opgedoken, zijn al “Zweeds” geïnspireerd. Dat wil zeggen dat ze op het federale niveau daar al over aan het nadenken waren en het Vlaamse regeerakkoord logischerwijs diezelfde principes hanteert. De stop op de personeelswerving en de sanering via het niet-vervangen van ambtenaren die op pensioen gaan is daar een perfect voorbeeld van. We volgen die logica federaal”, klinkt het bij een federaal toponderhandelaar.
De Zweedse partners staan voor een gigantische budgettaire uitdaging. Er moet zo’n 17 miljard bespaard worden op het federale niveau, terwijl Vlaams ‘maar’ 1,4 miljard als gat moet worden dichtgereden. “Een amuse-gueule”, noemde N-VA-voorzitter Bart De Wever dat bedrag, in vergelijking met de komende federale inspanningen.
Niet elk departement moet even rigide de maatregel toepassen
Vlaams is dus het kader afgesproken, maar zijn de details van de besparingen nog niet uitgelekt. Dat komt omdat ze ook maar in grote lijnen vastliggen, de details moeten nu samen met de beleidsbrieven en heel de begrotingsbespreking worden vastgelegd.
De “één op drie”-maatregel wordt de norm, maar dat betekent niet dat iedere administratie die even rigide zal moeten toepassen. Sommige departementen, zoals het kadaster, hebben een heel oud personeelsbestand. Daar wordt het heel zwaar als je slechts één op drie vervangt. Andere, ‘jongere’ departementen zoals bijvoorbeeld de VMM, de Vlaamse Milieumaatschappij, gaan het veel makkelijker hebben.
Besparen op “personeel”, maar het dan weer uitgeven aan consultancy
“De Vlaamse overheid zal nog wel doelstellingen formuleren, maar zal de vrijheid geven om zelf uit te werken hoe die doelstellingen bereikt worden”, zei minister-president Geert Bourgeois (N-VA) in de regeerverklaring daarover. En daar schuilt natuurlijk een addertje onder het gras. In het verleden werden dit soort maatregelen wel eens opgevangen door gewoon de vast benoemde ambtenaren te vervangen door contractuelen of zelfs consultancy-opdrachten. Dan verschuift de uitgave van de post “personeelskosten” naar de “werkingskosten”, maar is er eigenlijk de facto niets veranderd.
Maar ook op een partijhoofdkwartier is te horen dat de maatregel geen fetisj mag worden. “Het is een algemeen kader, maar het geldt niet zwart op wit. Alleen, onlogisch is het niet, de grootste kost van de Vlaamse overheid is de personeelskost. Maar een van de zwaarste enveloppen is het onderwijs. Daar is het echt wel iets te eenvoudig om te gaan zeggen dat we maar één op de drie gaan vervangen. Maar dat er een serieuze inspanning komt, is wel duidelijk.”
