Meer dan twee maanden nadat het begon met de uitrol van vaccins, loopt Japan nog steeds achter op de rest van de ontwikkelde wereld, wat vragen oproept over de wijsheid van het houden van de Olympische Spelen in Tokio in minder dan drie maanden van nu. Maar premier Suga en de organisatoren van Tokio 2020 blijven volhouden dat de voortgang van de binnenlandse vaccinaties geen verband houdt met wat volgens hen ‘veilige’ Spelen zullen zijn. Een meerderheid van de Japanners ziet dat echter niet zitten.

Amper 1,3 procent van de Japanse bevolking heeft ten minste één van de twee doses gekregen, vergeleken met 40 procent in de VS, 49 procent in het VK en 23 procent bij ons. Het naburige Zuid-Korea, dat ook bekritiseerd is vanwege de trage vaccinatie, heeft meer dan 4 procent van zijn bevolking ingeënt.

Het Japanse ministerie van Volksgezondheid heeft tot dusver alleen het Pfizer-vaccin goedgekeurd, waardoor het land afhankelijk blijft van import uit de EU totdat de vaccins van AstraZeneca en Moderna groen licht krijgen, mogelijk pas volgende maand.

Het probleem is al lang in de maak. Recente rapporten doen twijfels rijzen over beweringen dat leveringsproblemen achter de vertraging liggen. Maandag zei Bloomberg dat de EU tussen 30 januari en 19 april 52,3 miljoen doses naar Japan had geëxporteerd.

Soft lockdowns werken niet meer

Japan koos ervoor om zijn bevolking maanden na de VS en enkele Europese landen te vaccineren, te beginnen medio februari met prikken voor 4,8 miljoen gezondheidswerkers, van wie de meesten nog moeten worden ingeënt. Inentingen voor 36 miljoen mensen van 65 jaar en ouder begonnen half april, waarbij de leeftijdsgroep 60-64 jaar, verpleegkundigen en mensen met reeds bestaande aandoeningen zouden volgen, mogelijk tegen … eind juli. Degenen in de leeftijd van 16-59 jaar moeten nog worden verteld wanneer ze in aanmerking komen.

Na het aanvankelijke succes bij het voorkomen van de catastrofale caseloads en dodentol in vergelijking met andere landen, bleef Japan vertrouwen stellen in preventieve maatregelen, waaronder het wijdverbreid dragen van een masker en het vermijden van gesloten ruimtes, drukke plaatsen en nauwe contacten.

De ‘soft lockdowns’ die in april vorig jaar en eerder dit jaar werden afgekondigd, hingen af ​​van het feit dat bars en restaurants vrijwillige beperkingen op de openingstijden in acht namen en dat mensen gehoor gaven aan verzoeken om niet-essentiële uitstapjes te vermijden. Japan, zo ging de officiële redenering, had zichzelf zo tijd gewonnen om te wachten met vaccineren en de voortgang van de inentingen te observeren in andere landen.

Van kwaad naar erger

De Japanse regering zegt voorzichtig te werk te gaan vanwege de noodzaak om een ​​sceptisch publiek te overtuigen van de veiligheid van vaccins. Ze trok zich terug in haar schulp na een aantal incidenten met vaccins in de afgelopen decennia. In plaats van de veiligheid van vaccins te verdedigen, besloot de overheid niet de schuld te willen krijgen van mogelijke bijwerkingen (en zich bloot te stellen aan schadevergoedingen). Die onwil om verantwoordelijkheid te nemen, begint de Japanners echter wel de keel uit te hangen. Uit een peiling van het Kyodo-persbureau deze maand bleek dat meer dan 60 procent van de mensen ontevreden was over de vooruitgang van de vaccinaties terwijl meer dan 90 procent zich zorgen maakte over een nieuwe golf van infecties.

Terecht, zo blijkt. Infecties veroorzaakt door nieuwe varianten zijn fors gestegen. Quasi-noodmaatregelen konden de stijging niet stoppen, met cumulatieve infecties nu meer dan een half miljoen en een dodental van bijna 10.000 – een van de ergste in Azië. Zondag werd in Tokio, Osaka en twee andere virushotspotregio’s voor de derde keer de noodtoestand uitgeroepen. Die impliceert onder meer het sluiten van bedrijven en hoge boetes bij niet-naleving van de maatregelen.

Versnelling op komst, maar te laat voor Tokio 2020

Door vaccinaties uit te stellen, heeft Japan zichzelf kwetsbaar gemaakt voor nieuwe uitbraken van varianten, met minder dan 90 dagen te gaan voor de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Tokio 2020. Deskundigen zijn zich ervan bewust dat het nu te laat is om de verspreiding van varianten met vaccins een halt toe te roepen.

De komende weken zullen wel grote vaccinatiecentra worden geopend in Tokio en Osaka in een poging om de immunisatie te versnellen. Ambtenaren in Tokio houden vol dat de uitrol op het punt staat versneld te worden. Maar het langzame tempo van immunisatie onder gezondheidswerkers voorspelt niet veel goeds voor de rest van de bevolking. De meesten hebben hun eerste prik nog niet gekregen en in sommige gebieden aarzelen niet-gevaccineerde medische staf om injecties toe te dienen aan oudere bewoners.

De uitrol ligt nu te ver achter om enige impact te hebben op de Olympische Spelen, aangezien een groot deel van de Japanse bevolking waarschijnlijk niet zal worden beschermd tegen de tijd dat tienduizenden atleten, media, functionarissen en ander aan de Spelen gerelateerd personeel in Tokio arriveren vóór de openingsceremonie in juli.

Bijna 7 op 10 Japanners zien Spelen deze zomer niet zitten

Vier vooraanstaande Japanse gezondheidsdeskundigen hebben al opgeroepen om de Spelen te houden “met spoed te heroverwegen”. “De hele wereldwijde gemeenschap erkent de noodzaak om de pandemie in te dammen en levens te redden”, schreven ze. “Tokio 2020 houden voor binnenlandse, politieke en economische doeleinden – en het negeren van wetenschappelijke en morele imperatieven – is in tegenspraak met de toewijding van Japan aan wereldwijde gezondheid en menselijke veiligheid. We moeten de Spelen van deze zomer heroverwegen en in plaats daarvan internationaal samenwerken om een ​​reeks mondiale en binnenlandse voorwaarden overeen te komen waaronder de komende jaren internationale multisportevenementen kunnen worden gehouden.”

Maar premier Suga en de organisatoren van Tokio 2020 blijven volhouden dat de voortgang van de binnenlandse vaccinaties geen verband houdt met wat volgens hen ‘veilige’ Spelen zullen zijn. Toch is daarmee niet het laatste woord gezegd. Toshihiro Nikai, een hooggeplaatst lid van de regerende partij van Japan, heeft gezegd dat het annuleren van de Olympische Spelen in Tokio “een optie blijft”. Hoewel Nikai niet heeft opgeroepen om de Spelen af ​​te gelasten, staan ​​zijn opmerkingen op gespannen voet met het eenheidsfront van de Japanse regering, de organisatoren van Tokio 2020 en het Internationaal Olympisch Comité (IOC).

De publieke opinie in het gastland is overigens fel gekant tegen de Spelen. Uit een recente opiniepeiling waaruit blijkt dat 39,2 van de Japanners vindt dat ze tout court moeten worden geannuleerd, en nog eens 32,8 procent zegt dat ze moeten worden uitgesteld – iets wat volgens het IOC onhaalbaar is.