Wilmès pleit voor 'brede coalitie', mét PS en N-VA, maar ook de groenen mogen aan boord

Na de grote aankondiging van het versoepelen van de lockdown, is het tijd voor de volgende grote horde voor de regering: een deftig nieuw luik voor de relance van de economie. Maar dat gaat met horten en stoten: een politieke consensus is er niet, en de oppositie trekt aan de rem. Ondertussen pleit premier Sophie Wilmès (MR) voor een snelle regeringsvorming, mét een brede coalitie.

In het nieuws: De laatste dans van de Nationale Veiligheidsraad zit erop. Tijd nu voor de relance én de regeringsvorming.

De details: Vanaf volgende week herneemt eindelijk het normale leven, na maanden van beperkingen en regeltjes.

De persconferentie zelf was zoals de vorige: erg lang, met een premier Sophie Wilmès die geduldig en langdradig uitleg gaf, als een schooljuf bijna. “Deze fase is veel delicater dan de inperking, het is veel lastiger voor de autoriteiten en de mensen. Niets is normaal aan wat we beleven“: het klonk niet bepaald als een opluchting of een goednieuwsshow.
Maar de boodschap zelf was te positief om lang stil te staan bij hoe ze gebracht werd: we mogen plots een pak meer, het sociaal leven herneemt, en zowat alle activiteiten die niet met een massa volk gebeuren, kunnen weer plaatsvinden.
Hier en daar zat er wat achtergrondruis op de boodschap. Zo was er het sluitingsuur van cafés en restaurants, dat nu op 1 uur ’s nachts is vastgelegd. Eerst was dat nog middernacht, maar minister van Economie Nathalie Muylle (CD&V) stelde dat het op expliciete vraag van de Franstaligen is verlaat. “Daar is er toch meer een zuiderse mentaliteit om later te gaan eten.”
Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) ontkende dan weer dat die vraag ‘Franstalig’ was: “Ik nodig mevrouw Muylle eens uit om naar Antwerpen te komen op een zwoele zomeravond om twaalf uur ’s nachts.” Evengoed een eis uit het Antwerpse nachtleven dus. Maar hoe dan ook, tot 1 uur ’s nachts, en daardoor mogen ook de nachtwinkels tot dat uur openblijven.
Nog meer ruis. Op de vraag van Belga of we nu opnieuw op een bankje in het park mogen gaan zitten, of het verbod nog blijft gelden, gaf minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) letterlijk volgend antwoord: “In elk geval is die nog van toepassing. Dat wil dus zeggen dat eigenlijk het zich niet-bewegend verplaatsen in parken eerst het voorwerp kan uitmaken van een aanmaning, en wanneer er een terughoudende houding is of men wenst daar absoluut niet op in te gaan, dan is er nog altijd de mogelijkheid om te verbaliseren.”
Die houding van De Crem leidde tot, alweer, irritatie in regeringskringen: dit ging helemaal in tegen de algemene regel dat “niets nog verboden is, tenzij het specifiek zo gesteld is”. En bankjes zaten daar echt niet bij. Maar het beeld van de regelneven, die mensen pesten, bleef zo weer hangen.
Premier Wilmès, die al eerder behoorlijk wat frictie ondervond met haar minister van Binnenlandse Zaken, maakte op Radio 1 korte metten met die ruis over al dan niet op bankjes zitten: “Het zal kunnen gebeuren vanaf de achtste juni. We moeten de ministeriële besluiten aanpassen. Maar het zal kunnen.”

En nu? Met die grote afwikkeling van de exit uit de lockdown verdwijnt de medische urgentie wat naar de achtergrond. Nu komt het sociaal-economische dossier helemaal in de aandacht.

Daarbij broedt de regering op een zogenaamd ‘derde relanceplan‘. Dat werd vorige vrijdag al enthousiast aangekondigd, door een aantal bronnen in de regering, die gretig lekten naar de pers.
Maar dat botste op weerstand van de oppositie, die niet bepaald kon lachen met het feit dat de voorstellen van de regering eerst in de pers stonden, als ‘feiten’, en vervolgens nog niet eens overgemaakt waren tijdens voorafgaand overleg, ook niet na expliciete vragen van onder meer sp.a, PS, de groenen en N-VA. Bovendien hebben elk van deze partijen ook hun eigen plannen klaar, waar ze over gehoord willen worden en vertaling van willen zien in het regeringswerk.
Wat onder meer op tafel ligt: een verlenging van de technische werkloosheid, maar ook een aanpassing aan het bankenplan, dat kredieten makkelijk beschikbaar moest maken voor bedrijven. Alleen, het werkt niet zoals het moet, vooral kmo’s raken niet genoeg aan geld: de definitie van een “gezond bedrijf” was iets te eng en ook de looptijd van garanties op leningen te kort. Dat wil de regering dus herschrijven.
Maar bij de oppositie is toch te horen dat het onwaarschijnlijk is dat zaterdag, op de volgende superkern, al een akkoord wordt afgeklopt over dat ‘derde luik’: terwijl de kabinetten met veel volk zitten, zijn de middelen van oppositiepartijen beperkter om snel analyses te maken. Als zij niet deftig op voorhand worden ingelicht, kan men moeilijk verwachten dat ze op een-twee-drie instemmen. Zaterdag zien zij nog niet als het moment waarop er geland zal worden.

The big picture: Voor een echt relanceplan heb je een coalitie en een consensus daarbinnen nodig.

In Duitsland kondigt kanselier Angela Merkel ondertussen aan dat ze 130 miljard aan stimuli uittrekken voor de Duitse bedrijven en burgers. Zo’n pakket is gigantisch, en komt bovenop die 1.000 miljard die al was uitgetrokken door de Duitsers.
Het is een compromis tussen socialisten en christendemocraten: er zit een enorme stimulus in voor bedrijven, maar ook consumenten krijgen cadeaus, om zo de consumptie op peil te houden. Zo verlaagt de btw van 19 naar 16 procent, komt er ‘helikoptergeld’ van 300 euro per kind én een premie tot 6.000 euro voor de aankoop van elektrische wagens.
Het valt op: in landen waar de overheid al voor de crisis politiek en financieel sterk stond, wordt het gaspedaal helemaal ingeduwd. Duitse bedrijven gaan dus straks in de crisis sterk staan.
In België is zo’n gedurfde zet niet mogelijk: zonder politieke slagkracht en een coherente meerderheid krijg je dat er niet door. De PS legde tijdens de vorige superkern een plan op tafel van 37 miljard euro, maar dat werd lauw onthaald: het zit veel te ver van wat anderen als ‘nuttige’ maatregelen zien, want vooral gefocust op consumenten versterken, niet de bedrijven of de arbeidsmarkt versoepelen.
De PS wil net het tegenoverstelde: ze kwamen gisteren met het voorstel om een verbod op ontslagen in te stellen, net zoals de PVDA dat wil. Dat bezorgt de N-VA, maar ook Open Vld koude rillingen.
Oud-minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) noemde de plannen van de PS “niet ernstig”, waarna Paul Magnette (PS), de voorzitter van de Franstalige socialisten, vandaag terugschiet in een opiniestuk in De Tijd. “Wij hebben geen lessen te krijgen heeft van een minister van Financiën die de begroting opzadelde met een gat van om en bij 12 miljard euro.”
Maar ook met Open Vld vallen geen zoete broodjes te bakken voor de PS, als het over relancemaatregelen gaat. De nieuwe kabinetschef van Egbert Lachaert (Open Vld), Caroline Deiteren, is niet bepaald naar Open Vld gekomen vanuit Unizo om een linkse koers te gaan varen: “Sommigen zien een ontslag blijkbaar als een bijna crimineel feit. Dit jaagt werkgevers de stuipen op het lijf. Wie wil nog aanwerven met zo’n zwaard van Damocles boven het hoofd?”, zo reageerde ze op het voorstel van Magnette.
Hoe dan ook: aangenomen wordt dat de socialisten nog een weekje gaan trekken en duwen aan de huidige relancevoorstellen, en daarna nog een week focussen op regeringsvorming. De twee zelfverklaarde opdrachthouders, Magnette en Conner Rousseau (sp.a), werken vandaag hun tweede ronde van collega-voorzitters zien af.

Bewegingen aan het front: Premier Wilmès (MR) pleit ondertussen voor een ‘brede coalitie’.

We signaleerden het al: naast een paars-groen en een paars-geel scenario, circuleert een derde optie, de ‘brede coalitie’. Dat is exact wat eerste minister Sophie Wilmès vanmorgen bepleitte op Radio 1.
Allereerst trapte ze de open deur in van een relanceplan. Dat kan er niet kan komen zonder een deftige coalitie: “Wij zijn een minderheidsregering. Daarom is het moeilijk om alleen een relanceplan te maken, daarvoor heb ik geen mandaat vandaag.”
Op de voorzet van Alexander De Croo (Open Vld), haar vicepremier, die had gepleit om “verder te gaan met deze regering en ons te laten aanvullen door andere partijen”, ging Wilmès niet in: “Het is te vroeg om daarover iets te zeggen”.
Opvallend, want De Croo zette daarover gisteren druk, zowel in De Ochtend op Radio 1, als in De Afspraak. Hij was duidelijk over de regering: “We gaan ons in ieder geval niet laten lamleggen. Deze groep van 38 zetels gaat door, maar zou zeer graag versterkt worden.”
Overigens moest De Croo opnieuw vragen over een mogelijk premierschap afwimpelen: “De volgende regering moet kunnen samenwerken, wie er dan premier is, is minder belangrijk voor mij”, zo stelde hij met de glimlach. Verschillende insiders in de Wetstraat blijven ondertussen de vicepremier z’n ambities richting de Zestien onderstrepen.
Maar De Croo z’n suggestie tot strategie, om te onderhandelen met de drie regeringspartijen als één blok, wordt dus alvast niet publiek gevolgd door de premier zelf. “We zullen onder de partijen moeten beslissen wat de modaliteiten zijn.”
Maar wel opvallend: Wilmès pleit zelf voor “een heel brede meerderheid“. “Dat is een grote meerderheid, en liever met de twee grootste partijen van het land. We komen voor heel moeilijke tijden. We hebben een groter draagvlak nodig, ik vind het normaal dat iedereen aan tafel komt”, zo stelt de premier.
In de wandelgangen wordt duidelijk gemaakt dat ze doelt op een constructie met acht: dus mét de N-VA, maar ook met de groenen. Die ‘brede coalitie’ zou dan de vervelling kunnen worden van Wilmès II.
De vraag is of dat überhaupt mogelijk is:
- Ecolo herhaalde vorige week nog eens haar veto tegen N-VA.
- Aan Vlaamse kant is er bijzonder weinig enthousiasme om met de Franstalige groenen in zee te gaan, zowel bij N-VA als Open Vld.
- Tussen PS en Ecolo is er al langer frictie in de Waalse regering.
- En zeker de MR, de partij van Wilmès zelf, zit op ramkoers met de ecologisten.
Maar Wilmès wil daarrond dus wel een poging doen. Dat is ook waar een aantal partijen achter de schermen op aandringen: dat de premier eens zelf wat risico neemt, wil ze écht graag snel een nieuwe regering.

Quid staatshervorming? De eeuwige vraag die ook altijd terugkeert: wat moet ‘hervormd’?

Het is de christelijke zuil, die CD&V maar ook N-VA te hulp schiet. Want Margot Cloet, de baas van Zorgnet-Icuro, wil een radicale overheveling van de gezondheidszorg naar de deelstaten: exact wat de christendemocraten én Vlaams-nationalisten willen.
“Wij denken dat het goed is om gezondheidszorg samen te brengen bij welzijn, dat begint dicht bij de noden van de burger”, zo stelde Cloet op Radio 1 én in De Tijd. “We zeggen al langer dat de bevoegdheden veel te versnipperd zijn. Door de coronacrisis is het voor iedereen pijnlijk duidelijk geworden dat het huidige systeem op is.”
“Voor zorg en justitie zijn de bevoegdheden tussen de federale overheid en de deelstaten niet goed verdeeld. In tijden van crisis heb je dan problemen. Bij de volgende crisis moet dat efficiënter, moet er een eenheid van commando zijn. In herfederaliseren geloven wij niet, dat is terug naar het verleden en dat helpt nooit”, zo stelde CD&V-vicepremier Koen Geens.
Die merkte op dat Open Vld ervoor pleitte om gezondheidszorg te federaliseren, maar dat Karel De Gucht (Open Vld), éminence grise van de partij, daar toch blijkbaar anders over denkt. “We moeten 40 jaar verder kunnen”, zo stelde Geens nog.
Op die manier ligt het dossier van staatshervorming ook weer bovenop de stapel. Maar dat wil premier Wilmès, zelf uit een faciliteitengemeente rond Brussel, absoluut niet: de MR wil wel in zee met de N-VA, maar over staatshervorming hangt een taboe bij de Franstalige liberalen.
“Over het institutionele gaan wij nu niet praten. Dat neemt heel veel tijd, waarschijnlijk te veel tijd, ten opzichte van de dringendheid van de huidige situatie”, zo wimpelde Wilmès de zaak af. Vraag is of die positie houdbaar blijft de komende weken, als de regeringsvorming een versnelling hoger moet.

De harde cijfers: De inkomsten voor de staatskas zijn verschrompeld.

Terwijl de federale en Vlaamse regering allerlei methodes lijken te zoeken om toch maar zo veel mogelijk geld uit te geven, is er aan de inkomstenkant een gat geslagen.
Ter duiding: dit was helemaal verwacht. De regering koos er bewust voor om een heel pak betalingen uit te stellen, en dus cash bij de vennootschappen te houden, eerder dan nu die belastingen op te eisen. Dat is dus een tijdelijke terugval, ooit moeten die taksen wel betaald worden.
Maar het is wel uitzonderlijk: in 50 jaar daalden die inkomsten nog maar twee keer. In april zijn er in totaal zeven miljard euro minder inkomsten binnengekomen dan in dezelfde maand april in 2019. Een daling met bijna 50 procent.
De daling is bijzonder scherp in de consumptie. De inkomsten uit btw dippen met 84 procent: vorig jaar in april kwam er 3,8 miljard in kas, nu nog 600 miljoen euro, zo weet de VRT.
Ook de bedrijfsvoorheffingen en de voorafbetalingen in de vennootschapsbelasting konden uitstel krijgen. Daar vallen de inkomsten terug tot één derde: bij de voorafbetalingen kwam 1 miljard minder binnen, bij de bedrijfsvoorheffingen nog eens 1,3 miljard euro.
Voorlopig is er geen urgent probleem met de staatsfinanciën: daar stevent men af op een begrotingstekort van 10 procent van het bbp. Maar de Europese Commissie heeft al aangegeven dat voor de eurozone de limiet van 3 procent tekort opgeheven wordt. De grote vraag is wat de blijvende impact op de staatsschuld zal zijn, en hoe snel men terug kan naar een aanvaardbaar tekort.

De harde waarheid: De staatskas spekken via coronaboetes, zal toch niet evident zijn.

Liefst 110.000 personen kregen minstens één proces-verbaal aan hun been voor een corona-inbreuk. Een gigantische groep. De meesten betaalden onmiddellijk, maar 31.213 kregen van justitie een ‘voorstel tot minnelijke schikkingen’, zo weet De Morgen.
En daarvan waren er eind mei nog maar 7.961 betaald. In principe moeten er zo dus ongeveer 30.000 voor de rechtbank gebracht worden, wil de staat haar geld van die boetes krijgen en geen klimaat van straffeloosheid creëren.
Zowel vanuit justitie als in de regering Wilmès II drong men erop aan om die boetes af te handelen via een betalingsbevel. Wie dan z’n boete niet betaalt, zal via de belastingen gewoon verplicht worden om het bedrag op te hoesten, net zoals bij verkeersboetes. Maar dat passeerde niet in de Kamer: er was geen meerderheid. Volgende partijen weigerden een efficiënte inning van de boetes: N-VA, Vlaams Belang, Groen en PVDA. Hun grote bekommernis was dat de rechten van de verdediging niet gegarandeerd waren, ook al bleef er altijd een procedure voor de rechter overeind.
Dat betekent dat de politierechters nu 15 procent meer vonnissen zouden moeten uitspreken: niet meteen realistisch. Tot de helft van de achterstallige boetes zullen dan uiteindelijk nooit betaald moeten worden. Maar op deze manier wordt natuurlijk een totaal fout signaal gestuurd: wie coronamaatregelen overtrad, komt er mee weg. En de staatskas blijft leeg.

In de saga van tracking en tracing: Toch geen app, zo zegt Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA).

In de toelichting na afloop van de Veiligheidsraad wordt veel gecommuniceerd. Eén opvallend interview op Eén met Jan Jambon, leider van de Vlaamse regering, was revelerend, als het op tracking en tracing van het virus aankomt.
Immers, het was federaal minister Philippe De Backer (Open Vld) die lang het dossier bij zich had, en in een werkgroep alle digitale initiatieven bundelde. Maar die bevoegdheid van besmette patiënten opsporen en hun ‘contacten’ waarschuwen, zit ondertussen ferm bij de lidstaten.
En toch: diezelfde De Backer kondigde twee weken geleden aan dat er wel degelijk een tracingapp zou komen, die de contacten van besmette personen makkelijk in kaart zou kunnen brengen via technologie. Die aankondiging werd overigens een paar dagen later nog eens dunnetjes overgedaan op de voorpagina van De Tijd. Een werkgroep onder leiding van Bart Preneel, het hoofd van de COSIC-onderzoeksgroep van de KU Leuven, zou die app vorm gaan geven.
Maar nu riposteert Jambon dus: een app is zeker niet voor meteen. Want de Vlaamse regering heeft vragen over de efficiëntie én over de privacy. Zo komt die technologische oplossing om het virus op te sporen weer in een doodlopend straatje, en valt men terug op de dure, inefficiënte ‘menselijke’ methode: via callcenters en mondelinge ondervraging van patiënten.
Jambon verwees onder meer naar Singapore, waar een app wel werkt, maar waar men niet bepaald veel aandacht heeft voor privacy. Dus daar kunnen trackers wel de locatie bepalen, én zo alle contacten. Maar in Europa is dat niet evident, omwille van de privacy. Of naar Oostenrijk, waar amper 4 procent van de burgers de app heeft gedownload op z’n smartphone.
Het ziet er dus sterk naar uit dat die app weer de lange baan op gaat. Ondertussen is wel duidelijk dat de immense budgetten voor de callcenters (tot 110 miljoen euro) niet zullen opgebruikt worden: de ondervragers hebben te weinig werk. Hun echte nut zal moeten bewezen worden bij een tweede golf besmettingen.

Ondertussen in Hongkong: China verbiedt er elke herinnering aan het bloedbad van Tiananmen, maar er is alternatief protest.

Terwijl alle focus op de Verenigde Staten ligt in de internationale media, is China in alle stilte met harde hand de democratie aan het afschaffen in Hongkong. Die ex-kolonie van de Britten is samen met Macau (een ex-Portugese kolonie) de enige plek waar tot nog toe elk jaar, op vandaag 4 juni, het bloedbad van Tiananmen herdacht wordt.
In 1989 opende het Chinese leger het vuur op betogers die democratie eisten in de Chinese hoofdstad Peking. Het aantal doden wordt geschat op minstens een aantal honderd, mogelijk een paar duizend. Maar het was het einde van elke poging om in China een democratischer regime te krijgen: vandaag wordt in China zelf met geen woord gerept over het bloedbad.
Normaal komen tienduizenden mensen op 4 juni samen in Hongkong om dat te herdenken. Maar een nieuwe wet vanuit Peking verbiedt elke samenkomst: handig om steeds verder de vrijheid in Hongkong aan banden te leggen, met ‘dank’ aan het coronavirus. De politie is massaal op de been om elke bijeenkomst meteen stil te leggen.
Maar de protestbeweging vraagt nu iedereen om vanavond om 20 uur een kaars aan te steken en een minuut stilte te houden, en daarna gezang en slogans.
Een controversiële wet, die het strafbaar zou maken “om de autoriteit van Peking te ondermijnen” zorgt voor heel wat beroering in Hongkong, maar ook in de UK. Die hebben een plan klaar om nog eens 300.000 inwoners van de voormalige kroonkolonie een Brits paspoort te geven.