In het centrum van Amsterdam hebben de uitbaters van een drogist beslist om de zogenaamde ‘zwarte gaper’, een beeld van een karikaturale zwarte man, van de gevel te halen. Dat doet de zaak nadat een tweet van Volkskrant-columniste Sylvia Witteman veel protest veroorzaakte. In Amsterdam, en ook in enkele steden in ons land, zijn nog steeds een aantal van die zwarte hoofden te vinden aan gevels.

Sinds de moord op George Floyd in de Verenigde Staten woedt ook in onze contreien het debat over racisme. Wereldwijd wordt er gediscussieerd over het al dan niet verwijderen van standbeelden van controversiële historische figuren. Ook voor het karikaturaal afbeelden van zwarten is de algemene publieke opinie steeds strenger.

Zo wordt er in Nederland momenteel hevig gediscussieerd over de zogenaamde ‘zwarte gaper’. Dat is een beeld van een zwart hoofd met een witte tulband aan de gevel van drogisterij Het Heertje hangt in Amsterdam.

Harry Piet, de eigenaar van de drogisterij, laat aan de Nederlandse krant Het Parool weten dat hij het beeld laat weghalen: “Er ontstond een negatieve dynamiek, als het beeld leidt tot meer polarisatie, moet het weg.” Piet wil naar eigen zeggen het publiek betrekken bij de discussie en zegt dat hij in zijn zaak formulieren zal leggen zodat klanten met suggesties op de proppen kunnen komen.

Verbaasde tweet

“Verbazend dat dit hier nog hangt, midden in Amsterdam”, had columniste Witteman geschreven bij de foto van het hoofd. Naar aanleiding van de tweet zouden de bewoners van het pand lastig gevallen zijn. Nu beweert Witteman dat de gaper niets met racisme te maken heeft en in alle huidskleuren voorkomt.

Zo’n beelden werden vroeger wel vaker gebruikt als uithangbord voor apothekers en drogisterijen. “De gezichten drukken verbazing uit, ze vergapen zich over wat zich in en om de winkel afspeelt”, zegt historicus Peter van den Hooff aan de Nederlandse krant de Volkskrant. “Sommige gapers hebben een oosterse uitdossing en een wat donkere huidskleur, die verwees naar de oosterse herkomst van sommige ingrediënten van geneesmiddelen.”

Meer overdreven dan historische beelden

De Amsterdamse gaper die nu verwijderd wordt, is geen origineel beeld, maar een replica uit de jaren ’80. In 2016 werd het al eens gestolen. De karikaturale gelaatstrekken zorgen natuurlijk voor extra negatieve aandacht. De historische beelden hadden niet zo’n uitgesproken kenmerken en hadden een lichtere huidskleur.

Ook in Vlaamse steden vind je enkele gelijkaardige beelden terug aan gevels. Een bekend voorbeeld is het hoofd van een zwarte vrouw boven de ingang van brasserie Het Moorinneken pal naast het stadhuis van Leuven.