De 26-jarige dissidente journalist Roman Protasevitsj is opgepakt in Wit-Rusland. Gisteren werd zijn Ryanair-vlucht, FR4978 van Athene naar Vilnius in Litouwen, omgeleid naar Minsk, en daar aan de grond gehouden. De oppositieleider verbleef in ballingschap. Hij riskeert in Wit-Rusland de doodstraf. Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, veroordeelde de actie ten stelligste en zei zich vandaag te beraden over sancties.

Het luchtruim van Wit-Rusland moet ‘volledig onveilig’ worden geacht voor commerciële vluchten. Dat zei de Litouwse minister van Buitenlandse Zaken gisteren nadat een Wit-Russische activist was aangehouden in Minsk, waar zijn vliegtuig aan de grond werd gehouden na een bommelding.

De 26-jarige Roman Protasevitsj is de mede-oprichter van Nexta, een Wit-Russische telegramgroep die een belangrijk informatiekanaal is voor tegenstanders van de autoritaire leider van Wit-Rusland. 

Nexta speelde een leidende rol in de golf van protesten in Wit-Rusland tegen de herverkiezing in 2020 van Alexander Loekasjenko. Deze voormalige Sovjetleider bekleedt sinds 1994 de functie van president.

Reacties

Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, tweette dat de actie gevolgen zal hebben.

Miguel Berger, staatssecretaris van Buitenlandse Zaken van Duitsland, zei: ‘We moeten onmiddellijk uitleg krijgen van de regering van Wit-Rusland over de omleiding van een Ryanair-vlucht binnen de EU naar Minsk en de vermeende detentie van een journalist’.

Ook de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken, uitte scherpe kritiek op de regering van Wit-Rusland. Hij noemde het een ‘schaamteloze en schokkende daad om een commerciële vlucht om te leiden en een journalist te arresteren’.

Bommelding

De presidentiële persdienst zei dat de Wit-Russische president Alexander Loekasjenko persoonlijk een MiG-29 gevechtsvliegtuig het Ryanair-vliegtuig naar de luchthaven van Minsk heeft laten begeleiden. De dienst zei dat er een bommelding werd ontvangen toen het vliegtuig zich boven Wit-Russisch grondgebied bevond; ambtenaren zeiden later dat er geen explosieven aan boord waren gevonden. Ryanair heeft niet onmiddellijk gereageerd.

Afgelopen november plaatste de Wit-Russische veiligheidsdienst (KGB) Protasevitsj op de lijst van ‘personen die betrokken zijn bij terroristische activiteiten’. 

De protestbeweging, die volgde op de door de oppositie en westerse landen als frauduleus bestempelde presidentsverkiezingen van augustus 2020, deed tienduizenden mensen protesteren in Minsk en andere steden. Dat is een enorme mobilisatie voor een land van 9,5 miljoen inwoners.

Maar de protesten wankelden geleidelijk als gevolg van massa-arrestaties en politiegeweld waarbij ten minste vier doden vielen, aanhoudende pesterijen van justitie en zware gevangenisstraffen voor activisten en journalisten. Nu zou Wit-Rusland per capita meer politieke gevangenen hebben dan Polen tijdens het Sovjet-bewind.

Niet zeker van veiligheid

Protasevitsj, die het land was ontvlucht naar Polen, wordt geconfronteerd met aanklachten die een gevangenisstraf tot 15 jaar kunnen opleveren. De New York Times gewaagt zelfs van de mogelijkheid dat hij de doodstraf krijgt.

Hij was op weg naar Vilnius van een economische conferentie in Griekenland die hij bijwoonde met de Wit-Russische oppositieleider Sviatlana Tichanovskaja, wisten Griekse ambtenaren.

Tichanovskaja, eveneens verbannen, riep de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie op een onderzoek in te stellen.

‘Het is absoluut duidelijk dat dit een operatie is van de speciale diensten om een vliegtuig te kapen, met de bedoeling activist en blogger Roman Protasevitsj vast te houden,’ zei ze in een verklaring. ‘Geen enkele persoon die over Wit-Rusland vliegt, kan zeker zijn van zijn veiligheid.’